Amaliy matematika va informatika fakulteti Tabiy va aniqfanlar kafedrasi Algoritim fanidan kurs ishi mavzu: Pufakchali saralash algoritimi, “ Bubble sort ”algoritimi. Bajardi
Amaliy matematika va informatika fakulteti Tabiy va aniqfanlar kafedrasi Algoritim fanidan kurs ishi mavzu: Pufakchali saralash algoritimi, “ Bubble sort ”algoritimi. Bajardi
Saralashdan biz kundalik hayotmizda ko’p foydalanamiz. Masalan bazordan biror narsa harid qilishimizda, uning ko’proq narxi bilan qiziqamiz yoki ularni taqqoslaymiz. Bu narsalar bizga oddiy hodisa bo’lib qolgan, lekin biz siz bilan bu jarayon qanaqa miyamizda xosil bo’layotganligini bir o’ylab ko’raylikchi. Demak oddiygina biz kunda faydalnayotgan xarakatlarimizni dasturini tuzish uchun ko’p narsalarni bilishimiz va aniq bir maqsadga yo’naltirgan tartiblangan qoidalar yig’indisi zarur bo’ladi. Agar ma’lumotlar kampyuter xotirasida muayyan tartibda saqlanadigan bo’lsa, axborotga ishlov berish va uni izlash bilan bog’liq ko’p masalalar oddiyroq, tezroq va samaraliroq xal qilinadi. Bir qator xollarda ma’lumotlarning tartibga solinganligidan foyda aniq bo’lib, maxsus isbotlashlarni talab etmaydi. Agar lug’at yoki telefon ma’lumotnomasida so’zlar va familiyalar alifbo tartibida joylashtirilmaganda ulardan foydalanish qanchalik qiyin bo’lishini tasavvur etish mumkin. lekin ma’lumotlarni saralash zaruriyati masalasi xar safar muoyyan vazifasiga nisbatan xal qilishi zarur. Bunda tashqi xotira qurulmalari imkoniyatlari, opetativ xotira xajmi, ma’lumotlarga murojaat qilish tezligi, ularni yangilab turish tezligi va ishlov berish xarekteri kabilarni taxlil qilish zarur. Turli ilovalarda tartibga solishning turli mezonlaridan foydalaniladi. Ma’lumotlarularga murojat qilish extimolining qiymati, qancha tez-tez murojat etib turishiga ko’ra tartibga solishi mumkin. Odatda, tartibga solish yozuv bo’yicha amalga oshiriladi.Axbotot tizimlari bilan ishlov beriladigan ma’lumotlar birligi bir qator axborot maydonidan iborat bo’lgan yozuv xisoblanadi. Yozuv faqat bittagina maydondan iborat bo’lishi mumkin va bu xolda u kalitli hisoblanadi. Tartibga solish natijasida yozuvlar kalitlarning qiymati ortib borishi yoki kamayib borish tartibida joylashadi. Bunday tartibga solish jarayoni saralash deb ataladi. Masalan fakultet talabalaridan to’g’risidagi ma’lumotlardan iborat bo’lgan yozuvlar talabalarning reyting daftarchalari nomerlari bo’yicha tartibga solingan bo’lishi mumkin. Yozuvlar dastlabki ketma-ketligi turli darajada tartibga solingan bo’lishi mumkin. Balki yozuv elementlari belgilangan tartibda joylashgan bo’lishi mumkin.Boshqa bir xolatda elementlarga teskari, yani yozuvlarning dastlabki ketmeketligi teskari tartibda joylashgan bo’lishi mumkin. Yozuvlarning dastlabki ketma-ketligining qanday tartibda joylashganlik darajasiga ko’ra, solishtirishlar va joyini o’zgartirishlarning u yoki bu soni talab etiladi. Saralash usulini boxolashda solishtirishlar va o’rnini o’zgartirishlarning eng ko’p va kam sonlarini topish juda oson. Bu operatsiyalarning o’rtacha sonini aniqlash uchun kombinatorikaning tegishli bo’limlarini jalb etish zarur. Odatda, saralash jarayonida bajariladigan solishtirish operatsiyalarining o’rtacha soni va elementlarining o’rnini almashtirish yoki o’zgartirishning o’rtacha soni turli usullarni baxolash mezonlari xisoblanadi. Saralash samaradorligi solishtirishning o’rtacha soniga bo’linmasi sifatida aniqlanadi. EXM larning operatsiyon tizimlari, xech bo’lmaganda, bitta dastur – saralash utilitasidan iborat bo’ladi. Lekin ma’lumotlarga ishlov berishning muayyan vazifalarini xal qilishda utilita taklif etilayotgan usil yoroqsiz bo’lishi va boshqa usilni ishlab chiqish yoki foydalanishga to’g’ri kelishi mumkin. Shu munasabat bilan saralashning asasiy usillarini bilish va muayyan vazifa uchun yoroqli bo’lgan u yoki bu usilni baxolay olish muximdir.
