Amaliy psixologiya

organizmning biologik etukligi;
atrof-muhit bilan o'zaro ta'sir.
Shuni qo'shimcha qilish kerakki, notekislik aqliy rivojlanish rivojlanish inqirozlariga olib keladi. Masalan, bir yillik inqiroz, uch yillik inqiroz yoki o'smirlik inqirozi. Umid qilamanki, bu dars siz uchun ishlagan. ma'rifiy, ma'lumotli va eng muhimi qiziqarli. 
Ishonamanki, siz o'zingiz uchun foydali narsani ta'kidlay oldingiz. Agar javobsiz savollar bo'lsa, esda tutingki, siz har doim sizni qiziqtirgan savolni berishingiz mumkin, bizning jamoamiz buni ko'rib chiqishdan va vizual tarzda oqlashdan mamnun bo'ladi.

Har qanday psixologik tadqiqot muayyan bosqichlarni o'z ichiga oladi.

Birinchi bosqich- tayyorgarlik. Uning davomida ular materialni turli vositalar bilan o'rganadilar, dastlabki ma'lumotlarni to'playdilar, o'rganishning mantiqiy va xronologik sxemasini tuzadilar, sub'ektlar kontingentini tanlaydilar, matematik ishlov berish rejasini va butun tadqiqotning tavsifini tuzadilar.
Ikkinchi bosqich- eksperimentning o'zi, ma'lum bir tadqiqot metodologiyasi bo'yicha olib borilgan va ketma-ket kiritilgan havolalardan iborat - eksperimental seriyalar.

Uchinchi bosqich- tadqiqot ma'lumotlarini miqdoriy qayta ishlash, bu topilmalarning ishonchliligini baholash uchun turli statistik usullardan foydalanishni o'z ichiga oladi.

To'rtinchi bosqich- olingan ma'lumotlarni sharhlash, ularni psixologik nazariya asosida talqin qilish, gipotezaning to'g'ri yoki noto'g'riligini yakuniy tushuntirish.

Psixologik muammolarni ilmiy hal qilish har bir aniq holatda tegishli psixologik texnikani qo'llash qobiliyatini nazarda tutadi.

Inson psixikasi bilan eng yuksak taraqqiy etgan hayvon psixikasi o'rtasida katta farq mavjud. Hayvonlar "till" bilan inson tilim hech bir jihatdan taqqoslab bo'lmaydi Hayvon o 'z to'dasidagi boshqa o 'zig a o'xshash hayvonlarga aym choqdagi bevosita

vaziyat bilan cheklangan hodisalar xaqida faqatgma signal berolsa, inson til yordami bilan boshqa odamlarga o tgan, hozirgi va kelgusi zamondagi narsalar haqida axborot berishi va ularga ijtimoiy tajribani o'tkazishi mumkin
Hayvon va odam tafakkunmng bir-bmdan farq qilishi ular till o'rtasidagi farqqa bog'liqdir Inson abstrakt tafakkurga, hayvon esa amaliy tafakkurga ega. Odam zaruriyatga mos ravishda ongli suratda ish ko'rish qobiliyatiga ega. Qurol yasash va uni asrash qobiliyatiga egalik odam psixikasi bilan hayvon psixikasining bir-biridan ajratuvchi ikkinchi muhim farq hisoblanadi. Konkret vaziyatdan tashqarida hayvon hech vaqt qurolm boshqa narsalardan farqlab, qurol sifatida ajratmavdi va uni keyinchalik foydalanish uchun saqlab qo'vmaydi.
Aniq vaziyatda qurol o 'z rolini o'tab bo'lgach, shu zahotiyoq, hayvon uchun qurollik sifatini yo'qotadi. Odam Ugandan o'ylab qo'yilgan reja bilan qurol yasaydi, quroldan tegishli maqsadlarda
foydalanadi hamda uni saqlab qo'yadi. Odam nisbatan doimiy buyumlar olamida yashaydi. Odam quroldan foydalanish tajribasini boshqalardan o'rganadi va o 'zi bu tajribani boshqalarga o'rgatadi. Odam psixik faoliyatining hayvonlar psixikasidagi uchinchi farqi shuki. inson o'zidan keyingi avlodlarga ijtimoiy tajriba qoldiradi.
Odam bilan hayvon o'rtasidagi to'rtinchi g'oyat muhim farq hissiyot o'rtasidagi farqdir. Rivojlanish sharoitlanmng turhcha bo'hshi odam psixikasining hayvon psixikasidan ajratuvchi muhim farqlardan hisoblanadi. Agar odam insoniyat tajribasini o'zlashtirmas ekan, o'ziga o'xshagan odamlar bilan munosabatga kirishmas ekan, shaxs sifatida tarkib topmaydi.
Inson ongining rivojlanishiga asosiy omil mehnat faoliyati,
y a’ni odamlaming birgalikda qurol yasash va undan foydalanish faoliyatlari bo'lgan Mehnat faoliyati ijtimoiy munosabatlar taraqqiyotiga ta’sir qiladi, ijtimoiy munosabatlaming rivojlanishi esa mehnat faoliyatining takomillashuviga ta’sir ko'rsatadi.
Inson ongi mehnatda rivojlanadi Inson ongi evolyusion taraqqiyot
jarayonida aks ettirishnmg eng yuksak shakli sifatida maydonga kelib, ong tut'avli odam moddiy dunyodagi narsalaming ob’ektiv, barqaror xususiyatlarini ajrata oladi shu asosda tevarak-atrofdagi voqelikni o'zgartira oladi Demak, inson psixikasining oliy bosqichini ong deb atash mumkin.

Tashqi olamda turli hodisalar ma lum darajada o'zaro doimiy bog'hqhkka, ma’lum sharoitlarda namoyon bo'ladigan biror mustahkam xususiyatga va tuzilishgaegadir.

O b’ektlar bilan hodisalar o'rtasidagi bunday barqaror (invariant) munosabatlarm ob’ektlaming muhim xususiyatlari deb yuntiladi. Bu ulaming kelajakda qay darajada o'zgarishi va shu maqsadga muvofiq ish tutish. ya'ni o b'ekt va hodisalarnmg "xatti-
harakatlari’ni oldindan ko'ra olish imkoniyatim beradi. Tashqi, ya rn buvumlar bilan qilinadigan bunday holda guyo ichki, y a’ni ildam faoliyatm oldindan payqab olinadi.
O b'ekt (narsa) ustida qilinadigan konkret ishlar bu o b ’ektlaming muhim xususiyatlari ustida qilinadigan operatsiyalar bilan. ya'ni ideal (psixik) ishlar bilan almashinadi.
Boshqacha qilib avtganda, narsalar bilan jismoniy tarzda qilinadigan ishlar shu narsalaming mazmuni bilan almashinadi.
Tashqi real ishdan ichki ideal ishga mana shunday o'tish jarayonini
interorizatsiya deb yuntiladi (ichki ishga aylanadi). Inson psixikasi interiorizatsiyasi tufayli ayni chog'da k o 'z o'ngida vo'q bo'lgan narsalaming obrazlan bilan ishlay bihsh qobiliyatiga ega. Interiorizatsiya muammosi rus olimlari L S.Vigotskiy,
A N.Leontev, P Ya.Galperin va ularning shogirdlari tomonidan turli jabhalarda tadqiq qihngan. Interiorizatsiya orqali inson psixikasi muayyan vaqt oralig'ida uning idrok maydonida y o ‘q narsalaming timsoli (obrazi) dan foydalanish qurbiga ega bo'ladi.
Shu narsa m a’lumki bunday o'zgarishlarning muhim quroli bo'lib, so'z o'zganshi vositasi sifatida nutqiy faoliyat xizmat qiladi. Shuning uchun so'zlami to'g ri ishlatishga odatlamsh favqulodda buyumlaming muhim xususiyatlari haqida axborotdan foydalanishning usullarini o'zlashtinsh demakdir Inson aqliy
taraqqiyotida interiorizatsiyaning ahamiyati kattadir.
Ma’lumki, odamning ichki dunyosi paydo bo'lgandan so'ng har bir narsani, har bir harakatni oldindan ichida o'ylab so'ngra amalga oshiradi. Oldin ichida o'ylab, so'ngra bevosita tashqi munosabatga o'tishi faoliyatning eksteriorizatsiyasi deb yuritiladi.
Shuning uchun shaxs faoliyatining jismoniy (tashqi) va psixik (ichki) tuzilmalari bir-bin bilan uyg'unlashganligi ko'zga tashlanadi. Inson faoliyatining tashqi jabhasi uning atrof-muhitga ta ’sir ko'rsatishga mo'ljallangan sa'i - harakatlar ichki psixik jihatiga bog'liq bo'lib, ularni motivlashtiradi, bilishga undaydi va boshqaradi.
Shuningdek tashqi jabha o 'z navbatida
a) psixik faoliyat buyumlar va jarayonlar xususivatim o'zida namoyon qiladi;
b) ulaming maqsadga muvofiq tarzda qayta
o'zgarti-nlishini amalga oshiradi;
v) psixik andozalar o'xshashligini, natijalar va harakatlaming kutilmalariga muvofiqligini ko'rsatadi;
g) ulami uzluksiz ravishda yo'naltirib va nazorat qilib turadi. Shunga muvofiq ravishda tashqi yaqqol faoliyatini
ham ichki (psixik) faoliyatning eksterionzatsiyalashuvga aylanishi deb baholash maqsadga muvofiq.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Ananiev B.G. Zamonaviy inson bilimlari muammolari haqida. M.: Nauka, 1977 yil.

Lomov B.F.: Psixologiyaning metodologik va nazariy muammolari. M.: Nauka, 1984 yil.
Psixologik tadqiqot usullari // Umumiy, yosh va pedagogik psixologiya kursi. M.; Ma'rifat, 1982 yil.