3.3. Misir-Assuriya əlaqələri Misirin diplomatik əlaqələr saxladığı Ön Asiya dövlətlərindən biri də Assuriya idi. E.ə.XV əsrdə və XIV əsrin birinci yarısında Assuriya Mitanni və Babildən asılı vəziyyətdə idi. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, e.ə. 360-cı ildə Xet hökümdarı Suppiluliumas Mitanniyə ağır zərbə endirmişdir. Elə bu dövrdən başlayaraq Assuriya tədricən güclənir və Ön Asiya siyasətində mühüm rol oynamağa başlayır.
Assuriya şahı I Aşşuruballit (e.ə.1365-1333-cü illər) Misirlə diplomatik əlaqələr yaradır. Amarna arxivində onun Misir fironu IV Amenxotepə göndərdiyi bir neçə məktub qalmışdır. Məktubların birində o yazırdı: «Səni görmək üçün yanına göndərdiyim elçimi mehriban qarşıla. Qoy o, səni görsün və geri qayıtsın. Qoy o, sənin və sənin ölkənin arzusunu öyrənsin».
I Aşşuruballit IV Amenxotepə göndərdiyi başqa bir məktubunda onun elçisinin Misirdə ləngidilməsi ehtimalı ilə bağlı olaraq yazırdı: Qoy mənim elçilərim sənin ölkəndə ləngidilməsinlər. Nə üçün elçilər yad torpaqda qalmalıdırlar. Əgər onlar yad torpaqda qalarsa və şah bundan fayda görürsə, onda qoy qalsınlar və orada ölsünlər. Əgər şah bundan fayda götürmürsə onda nə üçün bizim göndərdiyimiz elçilər yad torpaqda ölməlidirlər?»
İstər Mitanni şahı, istərsə də Babil şahı assuriyalıları öz təbəələri hesab edirdilər və Misir fironunun Assuriya elçilərini qəbul etməsinə etirazlarını bildirmişdilər. Lakin Xet dövləti ilə ziddiyyətlərin tədricən kəskinləşdiyi bir dövrdə Misirin Ön Assuriyada yeni müttəfiqə ehtiyacı var idi. Buna görə də Misir fironu göstərilən etirazlara baxmayaraq Assuriya ilə müstəqil əlaqələr yaratmışdı. Tezliklə Assuriya dövləti Xet şahlığı ilə birlikdə Ön Assuriyada Misirin ən güclü rəqiblərindən biri olan Mitanni dövlətinin varlığına son qoydu və onun torpaqlarmı öz aralarında böldülər. Beləliklə, Şərqi Aralıq dənizi rayonları uğrunda mübarizədə Misir Het dövləti ilə üzbəüz qaldı.
Mövzuya dair suallar: Misirdə yeni şahlıq dövrünün səciyyəsi
Misirin Ön Asiya ölkələri ilə əlaqələrinin xarakteri
Babilsitanla diplomatik-siyasi əlaqələrin inkişafı
E.ə. II minilliyin ortalarında Ön Asiyada beynəlxalq vəziyyət və daxili çəkişmələr
Misir- Muttani münasibətləri
Assuriyanın qüvvətlənməsi və Misirin rəqibinə çevrilməsi
Ədəbiyyat: Yusifov Y. Qədim Şərq tarixi. B., 1995
Авдиев В.И. Военные история древнего Египта. т.2. М., 1959
Авдиев В.И. История Древнего Востока. М., 1970
Древняя литература Малой Азии. М., 1977
История дипломатии. II изд., т.I. М., 1959
История древнего мира. Ранняя древность. т.1, М., 1982
Кузишина Н.И. История Древнего Востока. М., 1978
Ливщиц И.Г. Сказки и повести древнего Египта. Л., 1979
Литература Вавилиони и Ассирии. М., 1981
Маккуин Дж. Хетты и их современники в Малой Азии. М., 1983
Межгосударственные отношение и дипломатия на Древнем Востоке. М., 1987
Оппенхейм А.Л. Древняя Месопотамия М., 1980
Тураев Б.А. История Древного Востока. Т.1., М., 1935