Ankara üNİversitesi geliŞTİrme vakfi okullari özel lisesi 2009-2010 ÖĞretim yili 11. sinif tm gruplari

www.edebiyatogretmeni.net

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GELİŞTİRME VAKFI OKULLARI ÖZEL LİSESİ

2009-2010 ÖĞRETİM YILI 11. SINIF TM GRUPLARI

Öğrencinin Adı ve Soyadı :															Sınıfı:						Numarası:
Soru No	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14		15	16	17	18	19		20	21	TOPLAM
S.Puanı	10	10	30	10	10	20	2	2	2	2	2													100
Ö Puanı
Yanıtlarınızı okunaklı bir yazı ile doğru, anlamlı ve tam cümle kurarak yazınız.
Sınav kağıt düzenine, noktalama işaretlerine ve yazım kurallarına dikkat ediniz.
Belirtilen açıklamalar, değerlendirmede % 10 ağırlıkta etkili olacaktır.

TÜRK EDEBİYATI DERSİ I. DÖNEM I. YAZILI SINAVI SORULARI CEVAPLARI

1) Aşağıdaki soruları Kemal Tahir’in Yol Ayrımı, Ahmet Ağaoğlu’nun Serbest Fırka Hatıraları eserlerini göz önüne alarak yanıtlayınız ( 10 puan ).
1- Metinlerin türleri nelerdir?

Kemal Tahir’in Yol Ayrımı eseri roman; Ahmet Ağaoğlu’nun eseri anıdır.
2- Metinlerde neden söz edilmiştir ?
Genelde çok partili hayata geçiş mücadelesinden ; özelde Serbest Fırka’nın nasıl kurulduğundan söz edilmiştir.
3- Sözü edilen metinlerde dönemin zihniyetiyle ilişki kurulabilir mi?
Edebi eserler yazıldıkları dönemin gerçeklerini yansıtırlar her şeyden önce.Evet, anlatılanlar dönemin siyasi, sosyal zihniyetinden yansıyanlardır. 1923-1930 arası Çok partili hayata geçiş sancıları, denemeleri; ınkılaplar…
4- İşlenen gerçekliğin aktarılış biçimiyle metinlerin türü arasında nasıl bir ilişki vardır ?
Yol Ayrımı, olay çevresinde gelişen metinlerden romandır ve kurmaca metnin özelliklerini taşır.Kemal Tahir, bu eserinde gözlemlerini, yaşadıklarını, şahit olduklarını kurmaca metnin koşullarıyla aktarmıştır. Anlattıkları bir belge değildir. Dil sanatsal işleviyle kullanılmıştır örneğin. Ahmet Ağaoğlu’nun eserinde gerçekliğin aktarılışı öğretici metinlerden anı’nın koşullarıyla aktarılmıştır. Anlatılanlar aktarılırken metnin bir anlamda bir belge niteliği taşıyacağı, ileriki zamanlarda bu dönemi merak edenlerin başvurabileceği sağlam bir kaynak olması gerektiği unutulmamıştır. D,il göndergesel işleviyle kullanılmıştır çoğunlukla.

2)

1. 
   Ne ölümsüzlük veren hayat çeşmesi kaldı ne de Sührab’ın ilacı; ne büyü kitabı kaldı ne tılsımın hükmü.
   
2. 
   Ne bazı vakitlerin uğurluluğu ne burçların uğursuzluğu kaldı ne de remil, kehanet, cifir (gibi gaipten haber verme işleri)
   
3. 
   Ne Doğu inanışlarındaki reenkarnasyon gibi inanışlar kaldı ne de Mecusilerin ateşi. Akıl için istek ve ihtiyaçların kıblesi artık Hıristiyanlığın esasları değil.
   
4. 
   Ne Ahmet Mehmet’in askeridir ne de Mehmet Ahmet’in velisi. Kanun hükümleri eşitlik temeli ilkesi üzerine kurulmuştur.
   
5. 
   Bilimlerin gelişip yayılması zihinleri aydınlattı. Basın yayının feyzi eksiklikleri tamamlandı.
   
6. 
   Ne yazık ki ilim ve irfanın doğduğu yer (artık) Batı ülkeleri oldu. Ne Anadolu ve Arabistan’ın şöhreti kaldı ne de Mısır Herat’ın
   

Sadullah Paşa

Aşağıdaki soruları yukarıdaki metinden yola çıkarak yanıtlayınız ( 10 puan ).
1- Yukarıdaki manzumenin hangi birimlerinde Ortaçağa özgü geleneksel dünya görüşünün izleri, hangilerinde

modern dünya zihniyetine ait izler vardır?

1., 2., 3. birimlerde ortaçağa özgü izler; 4., 5. birimlerde modern dünyanın izleri saptanabilir.
2- Şair 24. beyitte ne yazık ki sözüyle neyi anlatmak istemiştir?
Şair doğduğu yerin kendi ülkesi değil de Batı olmasına üzülmektedir.
3- Sadullah Paşa’nın kasidesiyle Divan şiirinde yazılan kasideler arasındaki farkı Tanzimat şairlerinin Divan

nazım şekillerine getirdikleri içeriksel yeniliği göz önüne alarak yazınız.

Bu dönem şairleri dönemin zihniyetinin de etkisiyle “vatan, millet, adalet, hürriyet “ gibi temalara yönelmişlerdir. Bilindiği gibi Divan şairlerinin şiirlerinde rastlamadığımız temalardır bunlar.
4- Yukarıdaki metnin nazım şekli ve birim değeri nedir?
Metnin nazım şekli kaside; birim değeri beyittir.

5- Sadullah Paşa’nın şiirindeki zihniyetle Tanzimat dönemi zihniyeti arasında nasıl bir ilişki kurulabilir?

Edebi metinlerin tarihi dönemin sosyal, siyasi, idari ve teknolojik özelliklerini bir ölçüde yansıtan metinler olduğu hatırlanırsa Sadullah Paşa’nın zihniyetinin de bu dönemden etkilendiği hemen görülebilir. Yazar, bu dönemde öne çıkan temalardan uzak kalmamış şiirine yansıtmıştır.
3)

1) Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selametten

Çekildik izzet ü ikbâl ile bâb-ı hükumetten

( Asrın değer yargılarının doğruluktan ve kurtuluş yolundan sapmış olduğunu görüp onurumuzla ve kendi

isteğimizle hükumet kapısından çekildik. )
2) Muîni zâlimin dünyada erbâb-ı denâettir

Köpektir zevk alan sayyad-ı bî insafa hizmetten

( Dünyada zalimin yardımcısı aşağılık kimselerdir. İnsafsız avcıya hizmetten zevk alan köpektir.)
3) Nedendir halkta tûl-i hayata bunca rağbetler

Nedendir insana bilmem menfaat hıfz-ı emanetten

( Halk arasında ömür uzunluğuna bunca düşkünlük nedendir? Emaneti korumaktan -canı sahibine teslim

etmeyi geciktirmekten- insanın menfaati nedir bilmem!

4) Ne mümkün zulm ile bî dâd ile imhâ- yı hürriyet

Çalış idraki kaldır muktedirsen âdemiyetten

( Zulüm ile işkence ile hürriyeti yok etmek ne mümkün? Gücün yetiyorsa insanoğlundan idraki kaldır! )
5) Ne efsunkâr imişsin âh ey didâr-ı hürriyet

Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esaretten

(Ey hürriyetin güzel yüzü sen ne büyüleyici imişsin. Esaretten kurtulduk derken senin aşkının esiri olduk. )
6) Biz ol nesl-i kerîm-i dûde-i Osmâniyânız kim

Muhammerdir ser-â-pâ mâyemiz hûn-ı hamiyetten

(Biz mayası baştan ayağa haysiyet kanıyla yoğrulmuş olan o Osmanlılar boyunun ulu soyundanız )
7) Ne gam pür-âteş-i hevl olsa da gavgâ-yı hürriyet

Kaçar mı merd olan bir cân için meydân-ı gayretten

( Hürriyet kavgası korkulu ateş olsa ne dert! Yiğit olan bir can için gayret meydanından kaçar mı? )
Aşağıdaki soruları yukarıdaki metinden yola çıkarak yanıtlayınız (30 puan ).
a) Yukarıdaki metnin nazım şekli nedir?
Kaside

b) Birim değeri için ne söylenebilir?

Beyit

c) Birimlerin hangisi ilk beyit olma özelliği taşımaktadır? Sebepleriyle açıklayınız.

Bir nolu beyit ilk beyittir.Bunu kafiyelenişinden ( a-a ) anlıyoruz.
d) Dizelerdeki uzun ünlülerin kaldırılması şiirde ne gibi değişikliğe sebep olur?

Şiirin ölçüsünü ve ahengini zedeler.
e) Metnin teması için ne söyleyebiliriz?

Hürriyet

f) Şiirde hangi ölçü kullanılmıştır?

Aruz ölçüsü
g) Yazılan şiirin içerik olarak divan şiirinden farkı var mıdır? Sebepleriyle açıklayınız.

Bunu anlamak için dönemin zihniyetiyle metin arasındaki organik ilişkiyi tekrar hatırlamakta yarar var. Şiir içerik olarak Divan şiirinden tamamen farklıdır. Çünkü Dönem Lale Devri değil, Tanzimat fermanı zamanıdır. Bu dönemin kaygıları, sözü edilen konuları değiştiği için, Namık Kemal de bundan uzak kalmayan duyarlı bir sanatçı olduğu için içerik de farklıdır.
h) Yukarıdaki şiirin dil özelliklerine göre, şairler savundukları dil anlayışını tam olarak hayata geçirebilmişler midir? Neden?

Bu dönem şairleri teorik olarak arılaşma kaygısı taşımışlarsa da bunu eserlerinde pek fazla yansıtamamışlardır. Bu şairler sonuçta gökten zembille inen insanlar değillerdir. Osmanlı bireyidirler, Divan zevkiyle yetişmişlerdir. O güne kadar kendilerini bu şekilde ifade etmişlerdir. Her ne kadar sadeleşme konusunda iyi niyetli olsalar da
ı) Yukarıdaki coşku ve heyecanı dile getiren metinden yola çıkarak divan şiirindeki aynı nazım şekliyle, incelediğiniz Tanzimat şiirindeki nazım şekli arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları yazınız. Farklılığı doğuran sebepler nelerdir?

İncelediğimiz kasideyle, Divan şiiri özelliklerini taşıyan herhangi bir kaside arasında biçimsel farklılıklar veya benzerlikler: Bu kasidede normal kasidedeki beyit sayısı söz konusu değildir. Klasik kasidedeki değişmez bazı bölümler bunda yoktur. Ahengi sağlama yolları –kafiye, redif, aruz ölçüsü- benzerdir. İçeriksel farklılık bu kasidenin yazıldığı dönem farklı olduğu için özellikle seçilen temalar noktasında çok farklıdır. Farklılığı doğuran en önemli sebep dönemler arsındaki zihniyet farklılığıdır.
i) İkinci, beşinci, yedinci birimlerdeki edebi sanatlar nelerdir?

İkinci beyitte zalime yardım edenler köpeğe benzetilerek teşbih; beşinci beyitte, “esaretten kurtulduk derken senin esirin olduk sözünde tezat; yedinci beyitte hürriyet kavgası ateşe benzetilerek teşbih; gayret meydanı alışılmamış bağdaştırmasıyla da somutlaştırma yapılmıştır.
j) Yukarıdaki şiirin Ziya Paşa’ya değil de neden Namık Kemal’e ait olduğunu, Namık Kemal’in hangi özelliklerini hatırlayarak ve şiirde neye dayanarak cevaplarsınız?

Her şeyden önce şiirdeki tema Şairin Namık Kemal’e ait olduğunun önemli bir göstergesidir. Ayrıca Namık Kemal’in gür sesi, edası, tavrı, şiirin yüksek sesle okunma ihtiyacı hissetirmesi şiirin yazarının Namık Kemal olduğunun kanıtlarıdır.
k) Dördüncü birimde Namık Kemal ne anlatmak istemiştir?

Namık Kemal’e göre hürriyetin zorla yok edilemeyeceğinin en önemli gerekçesi insan oğlundaki idrak ( anlama, yorumlama yeteneği ) tir. Anlayan, yorumlayabilen, sentez gücü olan insan için doğal olarak hürriyet ekmek gibi, su gibi vazgeçilmezdir. İnsana en yakışandır. Bu nedenle zulüm ve işkence ile hürriyet yok edilemez.
l) Yukarıdaki birimlerin hangisinde Namık Kemal’e tarihi eserlerini yazdıran itici güce duyduğu hayranlık anlatılmaktadır?

Namık Kemal’e tarihi eserleri yazdıran en önemli itici güç Osmanlıya duyduğu sevgidir. Bu da altıncı birimde geçmektedir.
m) Yukarıdaki birimlerin hangisi İslami, tasavvufi zihniyetle açıklanabilir?

Emaneti korumak, canı sahibine ( Allah ) teslim etmek İslam dini ve tasavvufi felsefeyle açıklanabilecek durumlardır. Bilindiği gibi insan tasavvufa göre bu dünyada misafirdir, günü geldiğinde emaneti ( canı ) Allah’a teslim edecektir.
n) Yukarıdaki temayı Fuzuli’nin divan edebiyatı döneminde işlememesini dönemin hangi özelliğiyle açıklayabiliriz?

Dönemin zihniyetiyle açıklayabiliriz.
4) Aşağıdaki soruları Sergüzeşt eserinden hareketle yanıtlayınız ( 10 puan ).
a) Eserin teması nedir?

Esaret

b) Eserin teması ile dönemin zihniyeti arasında nasıl bir ilişki vardır?

Yazarın yaşadığı dönemde rastladığı bazı durumlar ona bu eseri yazdıran itici güçtür. Yazarın amacı köleliğin insanlığa aykırı olduğunu göstermektir.
c) Eserdeki Dilber ve Teravet adlı kahramanlar tip midir, karakter midir?

Dilber ve Teravet Tanzimat’ın ilk döneminde özel olarak çizilmiş ve abartılmış karakterlerdir. Çünkü kahramanlar yeni ve örnek bakımından ilktir. Kendilerinden önce çizilmiş başka örnekleri yoktur. Hatta Osmanlı konaklarında halayık olmak için aileleri tarafından özel olarak gönderilen veya kendisi gelen başka Dilber’ler vardır ve onların birçoğu Sergüzeşt’teki gibi olumsuz bir hayat yaşamaz. ( KAMİL YEŞİL )

d) Eserin yazarı kimdir?

Sami Paşazade Sezai ……… …………… e) Eserde hangi edebi akımların izleri saptanabilir?

Romantizmden realizme geçişin izleri vardır.
5) Aşağıdaki özelliklerin hangisinin klasisizme, hangisinin romantizme özgü olduğunu, cümlelerin başındaki parantezin içine “K” ve “R” harflerini koyarak belirleyiniz (10 puan ).
a) ( K ) Yunan ve Latin edebiyatları örnek alınmıştır.

b) ( K ) Akıl ve sağduyu temel kavramlardır.

c) ( R ) Duygu ve hayallere büyük önem verilmiştir.

d) ( R ) Konular Hıristiyanlık mucizelerinden, ulusal efsanelerden alınmıştır.

e) ( R ) Sanatçılar kendi kişiliklerini gizlememişlerdir.

f) ( K ) Sanatçılar kendi kişiliklerini gizlemişlerdir.

g) ( R ) Sadece iyi insanı değil, sıradan insanı da konu etmiştir.

h) (K ) Yapıtın biçim bakımdan kusursuz olmasına dikkat edilmiştir.

I) ( K ) Konuya değil, konunun işleniş biçimine önem verilmiştir.

i) ( R ) Bireyin düzeltilmesi yerine toplumun düzeltilmesi önemsenmiştir.

6) Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız. ( 20 puan ).
Şinasi ilk şiir kitabı Sahra’dan başlayarak yenilik peşinde koşmuştur. (Y )

Namık Kemal tiyatrolarını oynanmak için değil, okunmak için yazmıştır. (Y )

Muallim Naci “kulak için kafiye” tezini savunmuştur. (Y )

Samipaşazade Sezai, Taaşşuku Talat ve Fıtnat’ın yazarıdır. ( Y )

Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası adlı yapıtı ilk realist romanımızdır. (D )

Nabizade Nazım Karabibik adlı eseriyle psikolojik romanın örneğini vermiştir. ( Y )

Tanzimat romanında teknik, özellikle birinci dönem eserlerinde yetkin değildir. (D )

Romantizmden etkilenen Ahmet Mithat Efendi, Namık Kemal’in eserlerinde rastlantılar dikkati çeker. (D )

Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi toplum için sanat anlayışındadırlar. (D )

Tanzimat döneminde terkib-i ve terci-i bentleriyle ünlü ismi Şinasi’dir. (Y )

Recaizade Mahmut Ekrem, Nabizade Nazım, Samipaşazade Sezai gibi yazarlar klasisizmden etkilenmiştir. (Y )

Dönemin şair-i âzamı Namık Kemal’dir. ( Y )

Edebiyatımızda ilk edebi roman Cezmi; ilk tarihi roman İntibah’tır. ( Y )

Nağme-i Seher ve Yadigar-ı Şebap tiyatro türünde eserlerdir. (Y )

Ömer’in çocukluğu gezi türündedir. ( Y )

Makber, Sahra, Hacle, Garam Hamit’in manzum tiyatrolarıdır. ( Y )

Tanzimat dönemi romanları ve hikâyelerinde Anadolu önemli bir dekordur. ( Y )

Şerare, Ateşpare Muallim Naci’nin şiir kitaplarının adıdır. ( D )

Tanzimat romanı ve hikâyesinde tarihi olaylara ve sosyal hayata yer verilmiştir. ( D )

Zafernâme Ziya Paşa’nın hiciv eseridir. (D )

7) Tanzimat döneminin eski-yeni mücadelesini önce kendi vicdanında duyan şairlerin en önemlilerindendir.

Yeni bir edebiyatın varlığına ve gerekliliğine inanmak, bu yolda eserler vermek; fakat eski edebiyatı ihmal etmemek divan edebiyatının yaşamaya hak kazanmış güzelliklerini bir defa da kendi sanatı ile yaşatmak, onun bu mücadeleden galip çıkan milli vicdanının seçtiği bir yoldur.

Bu parçada aşağıdaki sanatçıların hangisinden söz edilmektedir? (2 puan )

A) Muallim Naci

B) A.Hamit Tarhan

C) Şinasi

D) R.Mahmut Ekrem

E) Şemsettin Sami
8) Yazarın Türk hikâye edebiyatında daha önemli bir yeri, Avrupa tipi küçük hikâye yazarlığı iledir. Onun bu tarz hikâyelerinde realist Fransız edebiyatının etkisi âşikârdır. Küçük Şeyler adı altında topladığı bu hikâyeler gerçekten küçük şeylerdir. Arada bir küçük şiir denemeleri olsa da o daha çok nesirler, siyasi ve edebi makaleler,

küçük ve büyük hikâyeler yazmakla tanınmıştır.

Bu parçada aşağıdaki yazarların hangisinden söz edilmiştir? ( 2 puan )
A) Şemsettin Sami

B) Samipaşazade Sezai

C) Namık Kemal

D) Ziya Paşa

E) Ahmet Vefik Paşa

9) Aşağıdakilerin hangisinde Tanzimat dönemi eleştirisiyle ilgili yanlış bir açıklama yapılmıştır? ( 2 puan )
A) Tanzimat döneminde eleştiri türünün en önemli isimleri Abdülhak Hamit Tarhan’dır.

B) Ziya Paşa Şiir ve İnşa makalesinde divan edebiyatını eleştirir; ancak daha sonra değişen düşüncelerini “Harabat” ta açıklar.

C) Namık Kemal “Lisani Osmaninin Edebiyatı Hakkında Mülahazatı Şamildir” eleştirisinde divan edebiyatını Tahrib-i Harabat’ta da Ziya Paşa’yı eleştirir.

D) Muallim Naci R. Mahmut Ekrem’in Zemzeme’sine Demdeme ile cevap verir.

E) Eleştiri yazılarının Ekrem’in Talim-i Edebiyat yazısından sonra yaygınlaştığı bu ortamda eleştirinin çıkış noktasını “eski ve yeni” kavgası oluşturur.
10) Aşağıdakilerin hangisi Tanzimat dönemi roman ve hikâyesi için söylenemez? ( 2 puan )
A) İkinci dönem yazarları Osmanlıcayı sadeleştirme amacındadırlar. (Abdülhak Hamit Tarhan )

B) Kölelik kurumu açık biçimde tanıtılır eleştirilir. ( Samipaşazade Sezai )

C) Batılılaşmayı yanlış anlayan ve yorumlayan gençler tenkit edilir. (Araba Sevdası )

D) Romanlarda olayların akışı sık sık kesilir. ( A.Mithat Efendi )

E) Kişiler genellikle ilk görüşte âşık olurlar. ( Taaşuk-ı Talat ve Fıtnat )
11) Aşağıdakilerin hangisinde Tanzimat gazeteciliğiyle ilgili yanlış bir açıklama yapılmıştır? ( 2 puan )
A) Tanzimat edebiyatında gazetecilik; hem sadeleşme yolundaki ilerlemelerin hem de halkı etkilemenin bir aracı olmuştur.

B) Özel ilk Türk gazetesi Şinasi ile Âgah Efendi çıkardıkları Tercüman-ı Ahval’dir

C)1862’de Namık Kemal tek başına Tasvir-i Efkâr-ı çıkarır.

D) Ceride-i Havadis 1840’ta Churcehill tarafından çıkarılan ilk yarı resmi gazetedir.

E) İlk resmi gazete 1831’de devletin çıkardığı Takvim-i Vakayi’dir.