Anlatim bozukluklari anlam bozukluğuna örnekler

ANLATIM BOZUKLUKLARI

ANLAM BOZUKLUĞUNA ÖRNEKLER :

• “Onu her türlü girişimden çekinmeyen bir insan olarak tanırdı.”

• Yanlış nerede ?

DOĞRUSU :

• “Onu hiçbir girişimden çekinmeyen bir insan olarak tanırdı.”

• “Her türlü” olumlu cümleler için kullanılır.

• “Hiçbir” olumsuz cümleler için kullanılır.

1 ) Yanlış anlamda kullanılan kelimeler :

• Cümlede kelimeler ya yanlış anlamda kullanılmıştır ya da anlatılmak istenen düşünce için en uygun kelime kullanılmamıştır.

ÖRNEK:

• “Kişi başına düşen yıllık gelire göre,ülkenin geri kalmışlığını savundu.”

• YANLIŞLIK NEREDE?

• “Kişi başına düşen yıllık gelire göre,ülkenin geri kalmışlığını ileri sürdü veya öne sürdü.” denmeliydi.Aksi halde anlam bozukluğu oluşur.

2 )Anlatımı bozuk cümle :

• Anlatılmak istenen düşüncenin tam olarak anlatılamaması,birçok yanlışın bir arada bulunmasıdır.

ÖRNEK :

• “Kaza kurbanları kadın ve beş çocuk öksüz kaldı.”

• YANLIŞLIK NEREDE?

DOĞRUSU :

• “Kaza kurbanı kadının beş çocuğu öksüz kaldı.”

3 ) Eş anlamlı kelimelerin kullanılması :

• Eş ya da yakın anlamlı kelimelerin bir arada kullanılmasıdır.

ÖRNEK :

• “Türk milleti güç ve müşkül zamanlarda millî ve dinî kudretini gösterir.”

• Bu cümledeki yanlışlığı buldunuz mu?

4 ) Anlamca çelişen kelimeler:

• Anlamca çelişen kelimelerin bir arada kullanılmasıdır.

ÖRNEK :

• “Bundan aşağı yukarı tam bir asır evvel dedelerimiz Çanakkale’de nice destanlar yazdılar.”

• DOĞRUSU NASIL OLMALI ?

1 ) ÖZNE YANLIŞLARI :

• Cümlede öznenin bulunmamasıdır veya özne olmaması gereken yerde öznenin kullanılmasıdır.

ÖRNEK :

• “Cephanelik nöbetçisinin silahı elinden alındı ve soyuldu.”

• Ne eksik ?

DOĞRUSU :

• “Cephanelik nöbetçisinin silahı elinden alındı ve nöbetçi soyuldu.”

• Cümlenin öznesi yoktu .Soyulan nöbetçi mi, silah mı anlaşılmıyordu;ama şimdi soyulanın nöbetçi olduğu açıkça anlaşılıyor.

2 ) ÖZNE-YÜKLEM UYUŞMAZLIKLARI :

• Öznenin tekillik , çoğulluk ve şahıs bakımından yüklemle uyuşmamasıdır.

ÖRNEKLER :

• “ Babam ve ben balığa çıkar , balık tutarım.”

• Doğrusunu umarım hemen söylersiniz.

• “ Kimse bir yere kıpırdamasın ,yere yatsın.”

• Doğrusu nasıl olacak ?

• “ Hiç kimse ders çalışmıyor, televizyon seyrediyor.”

• Doğruyu buldunuz mu ?

3 ) YÜKLEM YANLIŞLARI:

• Yüklemin “çatı,kişi,zaman ve yardımcı fiiller” gibi noktalarda cümleye uygunluk göstermemesidir.

• ÖRNEK :Annem yemek pişiriyor, biz de ona yardım ediyorduk.”

• DOĞRUSU NASIL OLMALI?

DİĞER BİR ÖRNEK:

• “Yoksul görünümlü biriydi bu.Boyu kısa,bedeni de pek biçimli değildi.”

• Buradaki yanlışlık nerede

• DOĞRUSU :

• “Yoksul görünümlü biriydi bu.Boyu kısaydı,bedeni de pek biçimli değildi.”

4 ) TÜMLEÇ YANLIŞLARI:

• Bir cümlede tümlecin olmaması veya tümleç olması gereken yerde tümlecin kullanılmamasıdır.

• ÖRNEK : “ Sizi seviyor, saygı duyuyorum.”

• DOĞRUSU :

• “ Sizi seviyor, size saygı duyuyorum.”

5)GEREKSİZ SÖZCÜKLER:

• Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında daralma yaratmayan kelimeler gereksizdir.

• NE GİBİ ?

• “ Neşeli , sağlıklı , mutlu biriydi.”

• “Herkesi eleştirip tenkit etmek bize hiçbir yarar sağlamaz.”

• “İki kardeşten en küçüğü arkadaşımdı.”

SORU

• Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

• Sıcaklık sıfırın altında eksi on derece olacakmış.

• Havaların böyle gitmesi beni çok düşündürüyor.

• Son yılların en kötü hava şartlarıyla karşı karşıyayız.

• İlkbaharın böyle geciktiği hiç görülmemiş.

DİĞER AÇIKLAMALAR:

• Bazı cümlelerde eklendiği sözcüğe ya da söz öbeğine aynı anlamı kazandıran edatlar anlatım bozukluğuna yol açar.

• “Yalnız gitmekten korkmuş, annesiyle birlikte gitmiş.”

• Bir cümlenin anlamı içinde olan başka bir sözü kullanmak da gereksizdir.

• “Böyle yüksek sesle bağırmana gerek yok, sağır değilim.”

6 ) BİRBİRİYLE ÇELİŞEN KELİMELER :

• Anlamca çelişen kelimelerin mantıksızlık

• yaratmasıdır.

• “Eminim bizi de listeden silmiş olsa gerek.”

• Kesinlik ve ihtimal bir arada bulunmamalıdır.

DİĞER ÖRNEKLER:

• “Sanırım, o, bu işi mutlaka kabul edecektir.” cümlesinde altı çizili sözcükler anlamca birbiriyle çelişmektedir. “Sanırım” ihtimal bildirir, “mutlaka” kesinlik belirtir.

• “Gönderdiğim paketi, eminim bugüne kadar almış olmalısın.”

SORU:

• Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki anlatım bozukluğunun nedeni diğerlerinden farklıdır?

• Bu meseleyi mutlaka o çözümleyebilir.

• Bu olayı sanırım onun da bilmesi gerekir.

• İnsan isterse, mükemmel ve kusursuz olabilir.

• Şüphesiz, bu saatte eve dönmüş olmalı

SORU :

• “Elbette onunla gitmiş olabilirler.” bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

• Özne yüklem uyuşmazlığı

• Aynı anlama gelen sözcüklerin birlikte kullanılması.

• Anlamca çelişen sözcüklerin birlikte kullanılması

• Öznenin belirtilmemiş olması

7) MANTIK YANLIŞLARI:

• Cümlede mantık hatası bulunması cümlenin anlatımını bozar.

• “Bırakın patates doğramayı yemek bile yapamaz o.” cümlesinde sanki patates doğramak yemek yapmaktan daha önemliymiş gibi gösterilmiştir.

DİĞER ÖRNEKLER:

• “ Ona buraya gelmeden önce mi sonra mı telefon ettin?

• DOĞRUSU NASIL OLMALI?

• “ Ona buraya gelmeden önce mi geldikten sonra mı telefon ettin?

• “ Emniyet mensupları silah imali yapanları ve

• satanları kıskıvrak yakaladı.”

8)BİRBİRİYLE KARIŞTIRILAN KELİMELER:

• Cümledeki sözcüklerin anlamına da dikkat edilmelidir. Örnekler:

• “Çocukların birbiriyle uygunluk içinde olmaları beni sevindirdi.” ( uyum)

• “İşyerinden son öğretim durumuyla ilgili bilgi istediler.” (öğrenim)

• “Caddenin kenarlarına değişik türde ağaçlar ekilmiş.” (dikilmiş)

• “Bu konuda gençleri azımsamak doğru değil.” (küçümsemek)

• “Ülkemizde başarıyla gerçekleştirilen bu tür ameliyatlarda ölüm şansı, Amerika’da yapılanlardan ancak yüzde bir fazladır.” (olasılığı)

9) YANLIŞ YERDE KULLANILAN KELİMELER:

• Bazen sözcük doğrudur ancak cümlede bulunduğu yer yanlıştır.Bu durum cümlenin anlatımını bozar.

• “Yeni elbisemi giymiştim ki kapı açıldı.” cümlesi “Elbisemi yeni giymiştim ki kapı açıldı.” şeklinde olmalıdır.

DİĞER ÖRNEKLER:

• “Eski Ankara valisi” yerine “Ankara eski valisi” demeliyiz.

• “Yüksek inşaat mühendisi” yerine “İnşaat yüksek mühendisi” demeliyiz.

10)YAPILARI YANLIŞ OLAN KELİMELER:

• Kelimelerin dilbilgisi kurallarına uygun türetilmemesi durumudur.

• ÖRNEKLER:

• “Niyazi Efendi on senedir bakkalcılık yapıyor.” ( bakkallık olacak)

• ( Eşki-ekşi ,yalnış-yanlış, sarmısak-sarımsak,yanlız-yalnız)Altı çizili olanlar doğrudur.

11)KELİMELERİN YANLIŞ ANLAMDA KULLANILMASI:

• Konuşmada veya yazıda seçilen kelimenin anlatmak istediğimizi anlatmaktan uzak olmasıdır.

• ÖRNEK:

• “ Tırnakların bir hayli büyümüş.”

• “ Giydiğiniz kravat çok güzelmiş.”

• “ Deterjandan ellerim tahrip oldu.”

12) GEREKSİZ YARDIMCI EYLEMLER:

• Türkçe’de doğrudan kullanılabilecek bir fiil yardımcı eylem almamalıdır.

• Umut etmek ( Yanlış ) Ummak ( Doğru )

• Kuşku etmek ( Yanlış )Kuşkulanmak ( Doğru)

• Etki etmek ( Yanlış ) Etkilemek ( Doğru )

• Duyurma yapmak ( Yanlış ) Duyurmak ( D )

13 )DEYİM YANLIŞLARI:

• Deyimler kalıplaşmış kelimelerdir.Yerleri değiştirilemez. Cümlede deyimin yanlış yerde kullanılması anlatımı bozar.

• “Öğretmenin anlattığı konu tüm öğrencilerin dikkatini

• çekmişti. Herkes kulak kabartmış öğretmeni dinliyordu.”

• (kulak kesilmek)

• ÖRNEK:Etekleri tutuşmak ( D )

• Paçaları tutuşmak ( Y )

• Midesi zil çalmak ( Y )

• Karnı zil çalmak ( D )

14) ATASÖZÜ YANLIŞLARI :

• Atasözleri de deyimler gibi kalıplaşmıştır.Bu yüzden yakın anlamlısı dahi olsa değiştirilmez.

• Şu atasözleri nasıl olmalı ?

• Sakla malını gelir zamanı.

• Alma garibin ahını ,çıkar aheste aheste.

• Bez alırsan Musul’dan,kız alırsan Bağdat’tan…

15)TAMLAMA YANLIŞLARI :

• İsim ve sıfat tamlamalarında tamlayan ve tamlananların yersiz kullanılmaları;almaları gereken tamlayan eklerini almamaları;almamaları gereken tamlayan eklerini almaları durumudur.Ya da tamlama kurulmaya elverişli olmayan bir kelime ile isim yahut sıfat tamlaması kurulması durumudur.

ÖRNEKLER:

• “ Sınavı kazandığını duyunca çok sevindim.”

• DOĞRUSU:“ Onun sınavı kazandığını duyunca çok sevindim.”

• “ Durmadan gazoz ve çekirdek yenen bu yerden uzaklaştım.”

• DOĞRUSU: “ Durmadan gazoz içilen ve çekirdek yenen bu yerden uzaklaştım.”

SORU:

• Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

• İçten ve inandırıcı sözleriyle herkesin gönlünde taht kurdu.

• B) Benden ödünç aldığı kitapları geri iade etmekte gecikti

• C) İbrahim Müteferrika’nın,Türk basın tarihindeki yeri yadsınamaz.

• D) O kadar beceriksiz ki, her şeyi yüzüne gözüne bulaştırdı.

• E) Karşısına çıkan herkese güvenmesi canımı sıkıyor.

• DOĞRU CEVAP : B