Anorganik kimyo

Elementlarning fizik-kimyoviy xossalari
Rux och kul rang geksagonal shaklda kristallanadigan metall, nam havoda oksidlanib, sirti oksid parda bilan qoplanadi, hosil bo’lgan parda ruxni yana oksidlanishdan saqlaydi. Rux kislotalar, kuchli ishqorlar, yuqori haroratda suv bilan reaksiyaga kirishadi. Qizdirilganda galogenlar, oltingugurt, fosfor va boshqa metallmaslar bilan reaksiyaga kirishadi.
2Zn +O₂ = 2ZnO
Zn +CI₂ = ZnCI₂
Zn +S = ZnS
3Zn +2P = Zn₃P₂
3Zn +2NH₃ = Zn₃N₂ + 3H₂
Zn +H₂O = ZnO +H₂
Zn +H₂S = ZnS +H₂
Rux amfoter xususiystga ega:
Zn + 2HCl+ 4H₂O = [Zn(H₂O)₄]Cl₂ + H₂
Zn + 2NaOH + 2H₂O = Na₂[Zn(OH)₄] + H₂
Zn + 4NH₄OH = [Zn(NH₃)₄] + H₂ + H₂O
Rux suyultirilgan nitrat kislotada erib, HNO₃ ni NH₃ ga, konsentrlangan kislotada esa azotni oksidlariga qadar qaytaradi:
_{0 +5 +2 -3}
4Zn + 10HNO_3(suyul) = 4Zn(NO₃)₂ + NH₄NO₃ + 3H₂O
_{0 +5 +2 +2}
3Zn + 8HNO_3(kons) = 4Zn(NO₃)₂ + 4H₂O + 2NO
4Zn + KNO₃ + 7KOH + 6H₂O = 4K₂[Zn(OH)₄] + NH₃
Kadmiy oq rangli, yumshoq yaltiroq metall geksagonal shaklda kristallanadi. Kadmiyning normal elektrod potensiali -0,4 volt bo’lib, ruhikidan (-0,76 volt) katta, shu sababli rux kadmiyni birikmalaridan siqib chiqaradi.
Kadmiy suyultirilgan kislotalardan (HCl, H₂SO₄ kabi) vodorodni siqib chiqara oladi. Kadmiy havoda oksidlanganda uning sirti oksid parda bilan qoplanadi, cho’g’lantirilganda esa qo’ng’ir tusli oksid parda hosil qiladi. U yonganda CdO bilan birga oz miqdorda CdO₂ ham hosil qiladi, u yuqori haroratda juda aktiv metalldir.
CdSO₄ + Zn = ZnSO₄+Cd
Kadmiy oksid CdO kadmiyni havoda yondirilganda qo’ng’ir kukun kislorod oqimida qizdirilsa, qizil rangli kristall modda holida hosil bo’ladi. U suvda kam eriydi, kislotalarda yaxshi eriydi.
Kadmiy gidroksid Cd(OH)₂ kadmiyning suvda eriydigan tuzlariga ishqor ta’sirida oq cho’kma holiday hosil bo’ladi. U ortiqcha ishqorda erimaydi, konsentrallangan ishqorlarda uzoq qaynatilganda Na₂[Cd(OH)₄] va Ba[Cd(OH)₆] kabi kadmatlarni hosil qiladi. Cd(OH)₂ kuchsiz asos, ammiakdan erib, [Cd(NH₃)₄](OH)₂ va [Cd(NH₃)₆(OH)₂] kabi kompleks birikmalarni hosil qiladi. Kadmiy yumshoq yaltiroq metall, geksoganal shaklda kristallanadi.
Cd(OH)₂ + 4NH₃→ [Cd(NH₃)₄](OH)₂