Araç gereç geliŞTİrme sinif yönetiMİnde temel kavramlar

ÜNİTE 8

GİRİŞ

Çocukların gelişimlerine olumlu yönde katkı sağlayan kuklalar insan eliyle yapıldığı için çeşitlilik göstermektedirler. Her birey farklı bir dünyadır, aynı kuklaya kattıkları anlamlar bile değişirken elleriyle hazırladıkları özgün kuklaların tamamen benzer olması beklenemez. Kuklalar, oynatan kişi ve izleyen ve eğlenen kişilerin ilgi ihtiyaç ve yaratıcılıklarına göre şekillenirler.

Değişik kuklaların varlığı kukla kullanım alanını artırır. Osmanlı kültüründe kullanılan Karagöz oyunlarının hedef kitlesi sadece çocuklar değil eğlenmek isteyen herkesti. Ancak okul öncesinde kullanılmak üzere yeni gölge kukla karakterleri oluşturulup çocukların kullanımına sunulabilir.

Kukla çeşitlerinin ne olduğu örnekleriyle bu bölümde ele alınacaktır. Kukla çeşitleri geçen her dakika beklide farklı bir şekle bürünüyor bunun için güncel kuklaları takip etmek, okul öncesi eğitimde kullanmak gerek.

Kukla Çeşitleri

Kukla da diğer insan yapımı materyallerde olduğu gibi çeşitlilik göstermektedir. Dünyanın dört bir yanında aynı amaç ile kullanılan kuklalar farklı malzemeler ve şekillerle hazırlanmıştır. Kuklanın malzemesi şekli karakteri hazırlayan kişinin yaratıcılığı ve el becerisine göre değişmektedir. Kuklalar hazırlanışlarına, kullanıldıkları şekillere ve malzemelere göre gruplandırılır. Bunlar:

• El kuklası

• Çomak kukla

• Yüzük kukla

• Parmak kukla

• İpli kukla

• Gölge kukla

• Çorap ve ağzı hareketli el kuklası

• Eklemleri hareket eden kukla

• Kaşık kukla
Kuklalar hareket ettirme şekline ve kullanılan malzemeye göre değişik isimler alırlar.
El Kuklası

El kuklası çocukların küçük kas becerileri için önemlidir.

Okul öncesi eğitim kurumlarında en çok kullanılan kukla çeşitlerindendir. Ele takılarak oynatılan, farklı şekillerde ve tekniklerde yapılabilen kuklalardır. Baş ayrıca hazırlanıp gövdeye eklenebileceği gibi, baş ve gövde kısmı kumaştan ve farklı materyallerden yapabilir. Ayrıca yıpranmış dolgu oyuncakların içi boşaltılarak el kuklası hâline getirilebilir. Oynatıcının elinin rahatça girip kuklanın başını ve kollarını oynatabileceği büyüklükte olmasına dikkat edilmelidir. Parmaklar tarafından hareket ettirilen el kuklası çocukların daha çok ilgisini çekmektedir.

Kumaş kullanılarak yapılacak bir el kuklasının anlamlı olabilmesi için karaktere uygun kumaş seçimi önemlidir. Örneğin bir “kirpi” kuklası için yumuşak bir kumaştan ziyade pürüzlü sert bir kumaş daha uyumludur. Kuklanın yüzünü hazırlarken açık renk, yıkanabilen kumaşlar tercih edilmelidir. Böylelikle çocukların sağlığı gözetilmiş olur.

Kuklanın duyu ifadelerini kolayca verebilecek büyük bir başı olmalıdır.

Çalışılacak karaktere göre kalıp hazırlanır ve kumaş seçilir. Artık materyal olarak evdeki kumaşlar kullanılabilir. Öncelikle baş kalıbını kumaş üzerine yerleştirin ve dikiş payı bırakarak iki adet kesin. Karakterin yüz hatlarını çizin ve belirgin hale getirmek için nakış tekniklerini kullanarak yüzü işleyin. Gözleri düğme, boncuk ya da hazır gözlerden kullanabilirsiniz. Ancak bunları kumaşa yapıştırmak çocuk için tehlikeli bir durum oluşturabilir. Kukla üzerinde bu çeşit malzemeler sağlam bir iplikle birkaç kez dikilerek kullanılmalıdır. Başın üstüne saç, kulak gibi kısımları kumaşı çevirmeden önce iki parça arasına yerleştirerek tutturun ve dikin. Vücudu oluşturmak için elbise kalıbını da baş kalıbı gibi dikiş payı bırakarak kesin. Bu kalıp üzerine kukla karakterinin özelliğine göre papyon, önlük hazırlayabileceğiniz gibi fisto, dantel, tüyler ile süsleyebilirsiniz. Hazırladığınız gövde ve baş arka yüzünü çevirerek birleştirin. Dikiş izlerini gizlemek için papyon, kurdele, atkı gibi aksesuarlar kullanabilirsiniz. Kuklanın daha dolgun durması için el, bacak ve ayak kısımlarını elyaf veya pamuk ile doldurabilirsiniz. Kumaş dışında çeşitli malzemeler kullanılarak da el kuklası için baş hazırlanabilir. Bir parça gazete kâğıdı yumruk haline getirilir, üzeri beyaz kâğıtla yüzü düzgün olacak şekilde sarılır ve arkadan yapıştırılır. Kuklanın boyun kısmı için kartondan yapılmış rulo başa monte edilir. Kuklanın başına büyük gözler, ağız, burun vb. yüz hatları çizilir. Yün veya pamuk parçasından saçlar ilave edilerek baş tamamlanır.

Hazır oyuncakların başları da el kuklası için kullanılabilir.

El kuklasının başı için ampul veya plastik bebek başı kalıp olarak kullanılabilir. Kalıbın üzeri sıvı yağ ile yağlanır. Üzerine bir kat tuvalet kâğıdı bir kat formika zamkı (beyaz tutkal) sürülür. Kalıbın üzeri yaklaşık yarım parmak kadar bu şekilde hazırlandıktan sonra kuruması için birkaç gün bekletilir. Hafif nemli iken tepeden başlayarak aşağıya kadar maket bıçağı ile kesilir ve hafifçe çekerek içindeki kalıp çıkartılır. Kalıbın şekli bozulmuş ise kesilen bölüme birkaç kat kâğıt, tutkal yapıştırma işi uygulanarak açılan kesik kapatılır. Kuruyan kalıbın üzeri ten rengi astar ile boyanır yüz hatları boyanarak istenilen karakter oluşturulur. Yüze uygulanan boya renksiz vernikle verniklenerek dayanıklı hale getirilir. Kukla karakteri dikkate alınarak artık kumaşlardan kukla elbisesi hazırlanır.

Kuklama Hazırlama-I Örnek

•El Kuklası ( Sevimli Dinazor )

•Malzemeler: Pembe Polar Kumaş Siyah, Yeşil, Beyaz Pazen Elyaf, İğne, İplik, Karton

•Yapılışı: Öncelikle pembe polar kumaşı kol boyunca ve başı oval gelecek şekilde dikiş payı bırakarak keselim. Kestiğimiz parçayı dikerek dinazorun gövdesi hazır olur. Oval kestiğimiz baş kısmını ağız yapabilmek için uygun yeri oval biçimde keselim. Ağız için pembe ve yeşil pazen kumaşı oval kesimle ağza uygun şekilde dikin. Gözlerini ve göz bebeklerini yapmak için büyük küçük yuvarlak çizilir, kesilir ve uygun şekilde dikilir. Dinazorun sırt kısmını yapmak için 4 tane dalga şeklinde yeşil pazen kumaştan kesilir ve kartona dikilir. Baş kısmının dik durması için pembe polar kumaştan 2 tane yuvarlak yapılır, dikilir. İçine elyaf doldurulur baş kısmına yerleştirilir.

Örnek:

•Alçı ile el kuklası hazırlama

•Malzemeler: Tuvalet Kağıdı Tutkal Guaj boya Vernik Ampül

•Yapılışı: Alçı kuklanın başını yaparken önce tuvalet kağıdı ile tutkalı karıştırarak hamur kıvamına getirilir. Sonra ampülün üzerinde açık yer kalmayacak şekilde kaplanır. Ampülün üzeri kaplanırken ağız, göz, burun şeklini verilir. En az 1 gün alçının kuruması beklenir. Sonra alçıdan yapılan yüz boyayarak vernik sürülür ve 1 gün bekletilir. En son ampül kırıyoruz. Altından çubuk takılarak kuklayı kullanılabilir. İsteğe göre kıyafette dikilebilir.

Çorap kukla çocukların maddenin işlevi dışında kullanılabileceğini görmesini sağlar.

Çorap ve ağzı hareketli el kuklası

Çorap ve ağzı hareketli kuklanın hareket ettirilmesi el kuklasına benzer, sadece burada ağız hareketine de yer verilmelidir. Hazırlayacağınız kukla figürünü belirledikten sonra uzun ve tek renk çorapları tercih edin. Kuklanın ağız kısmı için parmak ve topuk kısmı arasındaki mesafeyi kullanın. Ağız iç kısmına pembe, kırmızı renklerde kumaş parçaları ekleyebilirsiniz. Ağzı hareketli kuklaları kumaştan dikerek ya da yünden örerek değişik aksesuarlarla süsleyerek birçok farklı ağzı hareketli kukla hazırlayabilirsiniz.

Örnek:

•Çorap Kukla Malzemeler: •1 adet çorap Karton Pembe, kırmızı Kumaş Makas İğne, iplik Göz için beyaz tül çorap Elyaf Siyah deri kumaş Saç için isteğe bağlı renkte yün iplik Yapılışı: Çorabın üzerine elleri konularak tabandan parmak ucuna kadar 10 cm kalarak şekilde düz şekilde kesilir. Karton ağız biçiminde kesilir. Tahmini boyut elinize göre ayarlanır. Kartonu kestikten sonra aynı işlem kumaşa uygulanır. Ağız için kesilen parçayı ikiye katlayarak çorabın üzerine koyun ve 1.5 cm pay bırakacak şekilde etrafından kesin. Çorabı kesmeden nasıl yerleştirdiğine dikkat edin. Topuk tarafı üste gelecektir. Kestiğiniz parçayı içine yerleştirecek şekilde dikin. Kırmızı kumaş dil şeklinde keserek içini biraz elyaf doldurarak ağzının içine yerleştirilir. Çorabın topuk kısmına da istediğiniz şekilde saçlarını yapın. Tül parçasını kare şeklinde keserek, içine elyaf doldurarak, top şekline getirerek gözlerini yerleştirin. Deriyi de göz bebeği olacak şekilde yuvarlak keserek, gözüne yerleştirin.

Artık materyal olarak çorapların kukla olarak değerlendirilmesi ile çocukların yaratıcılığı çorap kuklaları ortaya çıkarır.

İpli Kukla (Marionette) Kukla oynatıcının ellerinde olan ipleriyle en çok hareket etme özelliğine sahip kukladır. Vücut parçalarına ipler takılıp kontrol çubuğunun hareket ettirilmesiyle oynatılır. İplerin ağırlık merkezine göre bağlanması ve iplerin uzunluğunun hesaplanması en çok dikkat edilmesi gereken kısımdır.

İpli kukla hazırlamak için önce el kuklasında anlatılan baş şekillerinden biri hazırlanır. Vücut eklem yerleri (boyun, bel, kol, dirsek, bilek, bacak, diz vb.) gevşek olacak şekilde bezden bir vücut hazırlanabilir. Eklem yerleri biritler ile tutturulur.

İpli kuklalar kontrol çubuğuna bağlanırken eller uzun çubuğun uçlarına, ayaklar baş kısa çubuğun uçlarına takılır.

Vücudun üzerine karaktere uygun giysiler giydirilir. İpli kuklanın hareket etmesini sağlayan iplerdir. Genellikle balıkçıların kullandığı misina bu iş için uygundur. Hem sağlam, hem ince hem de renksiz olduğu ve dikkati çekmediği için kullanılır. Misina yerine sağlam, ince beyaz renkte ipler de kullanılabilir. Önce çıtalar çapraz (x) veya artı (+) şeklinde birbirine çakılarak kontrol çubuğu oluşturulur. İpli kuklanın ayaklarına, dizlerine, el bileklerine, kollarına, başına, sırtına misina veya ip bağlanır. Baştan itibaren en az 30 cm yüksekte olacak şekilde önceden hazırlanan kontrol çubuğuna bağlanır. Bütün bağlantılar bittikten sonra kontrol çubuğu tutulur ve kuklanın hiç hareket etmeden ayakta rahatça durabilecek durumda olup olmadığı kontrol edilir. İpli kukla oynatmak oldukça deneyim gerektirir.

İpli kukla genellikle tek karakter kullanılarak oynatılır. Çünkü kukla oynatıcısı hem kontrol çubuğunu tutmalı hem de ipleri hareket ettirmelidir.

İpli kuklaların kontrol çubukları üst kısımda olduğundan kukla sahneler ters çevrilerek kullanılmalıdır.

Örnek:

•İpli Kukla

•Malzemeler:

•2 renk lif ipi Karton Hazır Gözler Yapıştırıcı Misina ipi Sakallı İp Odun İğne Dikiş İpi Sulu boya Tuvalet Kağıdı Rulosu Yapılışı: 2 renk lif ipiyle orta boyda ponpon yapılır. Cin Ali şeklinde ponponlar yapılır. İğne ve ip yardımı ile ponponlar renklerine göre sırayla Cin Ali şeklinde yapılarak gidilir. Kafası olacak kısmı da yapılan ponponlardan biraz daha büyük ponpon yapılır ve dikilir. İki tane uzun ince odun olarak onları istediğimiz bir renkte sulu boya ile boyayarak çapraz şeklinde üst üste onularak bağlanır. Misina ipi ile kulamızı ayakta tutmak için başından iğne yardımıyla dikilir ve uzunluğu kadar verilerek kesilir. Yaptığımız odunların orta kısmına bağlanır. Daha sonra kollarının ve bacaklarının hareket etmesi için başından yaptığımız gibi misina ipiyle dikilir ve uzunluğu kadar kesilir. Odunların 4 tarafına uygun gelecek şekilde bağlanır. Bağlandıktan sonra baş kısmına yapıştırılır. Hazır gözler yapıştırılır. Ağzı da kırmız karton ile kesilerek yapıştırılır. Baş kısmına son olarak sakallı ipten fiyonk şekli verilerek boynuna bağlanır. Ortası da yuvarlak küçük karton yapıştırılarak bitirilir.

Parmak Kukla

Parmakların hareketleri ile canlanan parmak kukla çocukların okuma yazmaya hazırlık becerileri için önem taşır.

Parmak kukla okul öncesi eğitimde çocuklara kolayca sunulabilecek, her türlü karakter için hazırlanabilecek parmak ile oynatılan kukla çeşididir. Hazırlanacak figüre karar verildikten sonra yapımı için uygun materyal seçilir. Artık materyal kullanımına uygundur. Seçtiğin ve kukla figürünün kalıbını çıkararak kumaşa iğneleyin ve dikiş payı bırakarak iki parça kesin. Alt bölümü parmak gireceği için açık bırakarak diğer bölümleri dikin. Yüz kısmını figüre uygun renkli ipler, boncuklar, deri parçaları, düğmeler vb. artık malzemelerle oluşturun. Artık iplerden yararlanılarak tığ ile sık iğne tekniği ile örülerek parmak kuklalar da hazırlanabilir Aynı anda birden fazla kukla parmaklara geçirilebilir. Elde veya sahnede oynatılabilir.
Örnek:

•Parmak Kukla ( Kırmızı Başlıklı Kız )

•Malzemeler : Kırmızı, sarı, mavi, siyah, kahverengi, krem, gri iplik

•Peçete Tığ, makas Yapılışı :

•Kırmızı Başlıklı Kızın Yapılışı: Krem renkli iplikle başından başlayıp yuvarlak bir şekilde artırılarak örülür. Birkaç sıra artırılır. Sonra kesilerek yuvarlak şekli verilir. Daha sonra parmak sığacak derecede kalacak kadar geçilerek ilerlenir. Parmağın uzunluğu kadar örülür. Sık iğne yapılarak saçları siyahtan yapılır. Pelerini de kırmızıdan örülür. Dikdörtgen şeklinde düz örülür. Pelerinin bir kısmın iki ucu dikilir. Başına geçecek şekilde pelerini boynuna bağlamak için 8 bir tarafa, 8 bir tarafa zincir çekilir.

•Annesinin Yapılışı: Aynı şekilde baş kısmından başlanır. Parmak ölçüsünde örülür. Elbisesinin üstü sarı iplikten örülür. Eteği siyah iplikten örülür. Kırmızı iplikten yaka yapılır. Saçları siyah iplikten topuz yapılır.

•Ninesinin yapılışı: Gövdesi krem renginden başından başlayarak parmak ölçüsünde örülür. Daha sonra griden elbisesi örülür. Yeleğini kenarlarına iğne oyası yapılır. Siyah iplikten gözlük yaptık.

•Bekçinin Yapılışı: Gövdesi yine aynı ölçüde yapılır. Başı yuvarlak altıparmak ölçüsü olana kadar örülür. Bekçinin tulumu mavi iplikten örülür bacaklarını da sonradan yuvarlak şekilde iki bacağını birleştirilir. Başına şapka örülür. Eline de balta yapılır.

•Kurt’un yapılışı: Kahverengi iplikten başından başlanıp yuvarlak başlanıp yuvarlak şekilde baş örülür. Daha sonra parmak ölçüsünde sık iğne yapılarak örülür. Üzerine yine tığ ile kutrun kulakları örülür, ağzı örülür. Beyaz iplikten baş yapılır.
Örnek:

•Yüzük Kukla ( Uğur Böceği )

•Malzemeler: Yün İp iğne, boncuk Kırmızı, siyah ip Tığ

•Yapılışı: Siyah iple zincir yapılır. Yüzüğün parmak kısmı yapılır. Zinciri çektikten sonra 5 tane daha zincir ardından tel almadan yuvarlak parmak şeklinde ördükten sonra biter. Uğur böceği yapımına geçirilir. Öncelikle 4 zincir çektikten sonra telsiz yapılır. Git gide çoğaltılır. Sonra azaltılır. Bu aşama da bittikten sonra yuvarlak yapılan örgü uğur böceğine dikilir. Son aşamada uğur böceğimizin benleri için yün iplikten nokta yapılır. Örgü bittikten sonra dikilir.

Parmak ve yüzük kukla okul öncesi eğitimde sembolik ödül olarak çocuklara hazırlanıp verilebilir.

Yüzük Kukla

Yapılışı çok kolay olan bu kuklalar parmağa yüzük gibi geçirilerek oynatılır. Yüzük kuklası için bir karakter belirlenir, kartona çizilir ve etrafı kesilir Üzeri boyalar ve artık malzemelerle süslenir. Arkasına parmağa tam gelecek şekilde kartondan hazırlanan bir yüzük yapıştırılır. Aynı elde birkaç yüzük kukla bulundurularak da hikâye anlatılabilir. Çeşitli artık materyaller kullanılarak değişik yüzük kuklaları oluşturulabilir.

Çomak Kukla

Çomak kukla ile çocuklar sanat etkinliklerinden nasıl kukla oluşturacaklarını öğrenirler.

Çomak kuklasını büyükler yapabileceği gibi anaokulu çocukları da yapabilirler. İstenilen karakter karton üzerine çizilir, boyanır ve etrafından kesilir. Kumaşlar, pullar, simlerle figürler süslenebilir. Figürlerin arkalarına uzun çubuklar (pipet, bayrak, balon, elma şekeri çıtası vb.) tutkal veya şeffaf bant yardımıyla yapıştırılır, oynatmaya hazır hâle getirilir.
Örnek:

•Çomak Kukla ( Ham Ham İle Togi ) Malzemeler:

•Guaj boya Boya Fırçası Asetat Kağıdı Kıl Testere Kopya Kağıdı Kontrplak ( 30*50 )

•Yapılışı: İstenilen figürler çizilir, seçilir. Parşömen kâğıdına çizilen figürler kontroplak üzerine koyularak arasına kopya kâğıdı koyularak çizilir. Çizilen figürler kıl testere ile kesilir. Figüre uygun guaj boya ile boyanır. ( Ham Hamın; kulağının içi pembe yüzü kahverengi ağzının kenarı turuncu, burnunu siyah, ağzına kırmızı, ayakkabıları mavi, penyesi sarı, pantolonu beyaz ile bordo ile boyanır. ) – ( Togi için; Şapkası ve atkısı mor, elbisesi kırmızı, pantolonu mavi, ayakkabı siyah, yüzü ve elleri için de sarı renk kullanılır. ) Figürün canlı gözükmesi için asetat kalemi ile çizilir. Figürün dik durması için çomak ya da çıta ile arkasına yapıştırılır yada dayanıklı olması için çıtası da kontroplağa çizilerek kesilir. Figürün iki yönlü olması isteniyorsa diğer yüzü de boyanır.

Tahta Kaşık Kukla

Tahta yemek kaşıkları boyanarak ve artık malzemeler kullanılarak kukla hâline dönüştürülebilir. Gövde kısmı için istenirse giysiler hazırlanarak zenginleştirilebilir. İstenirse tahta kaşık yerine spatula da kullanılarak kukla hazırlanabilir. Spatula veya tahta kaşığın sapından el ile tutulacak kadar bir bölümü bırakılmalıdır.

Artık materyal kullanımı ile daha yaratıcı kuklalar ortaya konabilir.

Kültürümüzün bir ögesi olan gölge kuklanın özel sahneye ihtiyacı vardır.

Gölge Kukla

Özellikle Türk kültürünün bir parçası olan gölge kukla okul öncesi eğitim kurumlarında sahne kullanımındaki farklılıkların da etkisiyle öğrencilerin sevdiği etkinlikleri oluşturur. Gölge kuklaların yapımı ve oynatılması diğer kukla türlerinden daha fazla emek istemektedir. Oynatılması ise tecrübe gerektirir.

Karton veya ince mukavva üzerine beyaz kâğıt yapıştırdıktan sonra istenilen bir karakter çizilir ve boyanır. Belirgin yerlerinden maket bıçağı ile ince boşluklar oluşturulur.
Örnek

•Gölge Kukla (Karagöz)

•Malzemeler: Makas Karbon kâğıdı Simli yapıştırıcı Siyah keçeli kalem Mukavva Raptiye

•Yapılışı: Önce kalıbımızı mukavvanın üzerine koyarak şeklimizi karbon kâğıdı yardımıyla çiziyoruz. Çizilen yerlerden kesilir. Daha sonra kuklamız daha belirgin olsun diye keçeli kalem ile üzerini çiziyoruz. Yapıştırıcılar ile süslüyoruz. Kuruması için birazcık bekletiyoruz. Kuklamız kuruduktan sonra raptiye ile eklem yerlerinden tutturuyoruz.

Figürün arkasına ince bir çıta yapıştırılır. Gölge kuklası sahnesi aydınger kâğıdıyla kaplanır. Arkadan fener ya da mum ile ışık verilir. Karakter sahneye yaklaştırılıp uzaklaştırılarak oyuna derinlik katılır
Eklemleri Hareket Eden Kukla

Hazırlayacağınız figürü belirledikten sonra kuklanızı tahtadan, mukavvadan veya kartondan mı yapacağınıza karar veriniz. Figürün hareket etmesini istediğiniz bölümlerini (kollar, bacaklar gibi) belirleyiniz. Bu bölümlerin boyutlarını 2-3 cm daha uzun düşünerek çiziniz. Tahtadan hazırlayacaksanız tahtaya çizdiğiniz parçaları kıl testere ile kesiniz ve zımparalayınız En az bir kat astar boyası sürerek boyama işlemine başlayınız. Hareketli parçaları gövdenin en az 2,3 cm kadar içe doğru yerleştiriniz. Gövdenin altına yerleştirdiğiniz ve hareket etmesini istediğiniz parçaların her birine; bir gövdeye tutturma bir de ip bağlanarak hareketi sağlayacak iki delik açınız. Deldiğiniz parçaları birbiriyle tutturunuz. Baş kısmına da ipi geçirip bağladıktan sonra kuklanızı oynatabilirsiniz.

Eklemeleri hareketli kukla hazırlanırken oynak yerlere dikkat edilmelidir.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1.Aşağıdakilerden hangisi en hareketli kukla çeşididir?

a) İpli kukla

b) Gölge kukla

c) Parmak kukla

d) Yüzük kukla

e) Çomak kukla
2. Aşağıdakilerden hangisi hareket ettirme noktasından dolayı sahnenin ters kullanımına ihtiyaç duyan kukla çeşididir?

a) Gölge kukla

b) Parmak kukla

c) El kuklası

d) İpli kukla

e) Çomak kukla

3. Aşağıdakilerden hangisi kukla oyunu oynatılırken özel bir kukla sahnesi ve ışık düzenine ihtiyaç duyulan kukla türüdür?

a) Gölge kukla

b) İpli kukla

c) Parmak kukla

d) Yüzük kukla

e) El kuklası

4. İpli kukla hazırlanırken iplerin ağırlık merkezine olan uzaklığı ortama kaç cm olmalıdır?

a) 10

b) 20

c) 30

d) 40

e) 50
5. Okul öncesi eğitim etkinliklerinde yapılan sanat çalışmalarının bir çubuk eklenerek kukla olarak kullanılması hangi kukla çeşidine girer?

a) İpli kukla

b) Gölge kukla

c) Çomak kukla

d) Yüzük kukla

e) Eklemleri hareketli kukla
6. Kukla ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

a) Kuklaları oynatırken çocukların dil gelişimi olumlu yönde etkilenir.

b) Parmak kukla okul öncesi dönemde pekiştireç olarak kullanılabilir.

c) İpli kukla oynatılırken elin girebileceği bir kıyafet hazırlanmalıdır.

d) Kumaş ile hazırlanan kuklalarda dikiş izini saklamak için aksesuarlardan yararlanılmalıdır.

e) Kuklalara malzeme seçerken karaktere dikkat etmek gerekir.

7. Kontrol çubuğu hangi kukla çeşidinde kullanılır?

a) Gölge kukla

b) Çomak kukla

c) El kuklası

d) İpli kukla

e) Yüzük kukla

8. Aşağıdaki kuklalardan hangisinin kullanımı diğerlerine göre ustalık gerektirir?

a) Yüzük kukla

b) Gölge kukla

c) Parmak kukla

d) El kuklası

e) Çomak kukla

9. El kuklası için ampulden baş kalıbı uygulanırken aşağıdakilerden hangisi en son yapılır?

a) Tuvalet kâğıdı zamklanır.

b) Sıvı yağ sürülür.

c) Ampul yarım parmak kalınlığında kaplanır.

d) Ampul kırılır.

e) Maket bıçağı ile kesilir.

10. Okul öncesi eğitimde öğrencilere “baş parmağım” oyunu için kullanılacak en uygun kukla çeşidi hangisidir?

a) Gölge kukla

b) Yüzük kukla

c) İpli kukla

d) Çomak kukla

e) Parmak kukla

Cevap Anahtarı

1.A, 2.D, 3.A, 4.C, 5.C, 6.C, 7.D, 8.B, 9.D, 10.E

ÜNİTE 9

Kukla Hazırlama

Okul öncesi dönem çocuklarının aktif bir şekilde kukla oynatması onların gelişimi için önemlidir. Kuklayı eline alıp karakter değiştiren, duygularını ifade eden, oynayan çocuk kuklanın nasıl yapıldığını doğal merak dürtüsünün de etkisiyle öğrenmek isteyecektir. Kukla yapım aşamalarını izleyen hatta kendi hayalindeki kuklayı meydana getiren bir çocuk kuklasının rolüne daha kolay kolay girer, kuklasını daha etkili bir şekilde oynatır. Kukla çeşitlerinin çoğu okul öncesi dönem çocuğuna göre basitleştirilebilir, çocuğun yaratıcılığıyla maddeye dönüşebilir. Yapımı zaman alıcı karmaşık kuklalar ise öğretmen tarafından hazırlanıp çocukların kullanımına sunulabilir.

Kukla yapımı tamamlandığında ufak cansız bir nesne izlenimi verir. Fakat hareketlerinin uyumluluğu ve ek yerlerinin doğal salıntıları ona insanımsı davranışlar yükler.

Şekil 9.1. Kuklalar çocukların yaratıcılığıyla maddeye dönüşürler.

Kuklanın çeşidinin belirlenmesinde kuklayı kullanacak kişinin yeteneği de önemlidir.

Kukla Yapımında Dikkat Edilecek Noktalar

Eğitim ortamlarında kullanılan her araç gereç gibi kuklalar da belli kriterleri taşımalı ve hazırlarken bazı durumlara dikkat edilmelidir. Bunlar:

• Çocukların yaşları, gereksinimleri ve ilgileri dikkate alınarak kukla karakteri ve çeşidi belirlenmelidir.

• Karakteri en iyi yansıtabilecek kukla çeşidine karar verilmelidir. Büyük bir alanda oynatılması düşünülen kuklaların büyük hazırlanması, daha küçük alanlar için ise uygun boyutlarda kuklaların seçilmesi gerekebilir.

• Karakterin özelliğine ve çeşidine göre uygun malzemeler seçilmelidir.

• Kuklada kullanılan malzemelerin birbiriyle uyumu, kuklanın görünüş özellikleri bakımından estetik olması çocukların ilgisini etkileyecektir.

• Kuklalar çocukların güvenliğini tehlikeye sokacak unsurlar taşımamalıdır.

• Parçalarının birbirine çok iyi tutturulmuş olması ve çocukların yutabileceği parçaların olmaması gereklidir. Kuklada batıcı, delici materyallerin kullanılmaması ya da çok iyi sabitlenerek tehlikesinin ortadan kaldırılması şarttır.

• Kuklanın çeşidinin belirlenmesinde kuklayı kullanacak kişinin yeteneği de çok önemlidir. İpli kukla, gölge kukla gibi kuklaları kullanmak oldukça deneyim gerektirir.