Araştirma yöntemi

19. KAYNAK KORUMA ALANLARI
Pasinler (Erzurum) 2013/İ-02 Numaralı Jeotermal İşletme Ruhsatına İlişkin Kaynak Koruma Alnı Etüdü, MTA Genel Müdürlüğünce uygun görülmüş ve Erzurum Valiliğince onaylanmıştır.

İşletme ruhsat sahasında yapılan girişim testinde PS-1 kuyusu gözlem kuyusu, PS-2, PS-3 ve PS-4 kuyuları üretim kuyusu olarak kullanılmaktadır.

Erzurum-Pasinler jeotermal kaynak işletme ruhsat alanında yapılan girişim test çalışmasına göre PS-1 kuyusunda gözlenen seviye değişimleri göz önüne alındığında sahada bulunan kuyuların birbirini etkilemeyecek şekilde üretim yapabilecekleri debiler PS-2 kuyusunda 30 l/s, PS-3 kuyusunda 40 l/s ve PS-4 kuyusunda 30 l/s olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda mevcut kuyular kullanılarak sahadan yapılacak üretimin 100 l/s seviyesinde tutulması rezervuarın devamlılığı açısından yararlı olacaktır.

PS-2 kuyusunda, kuyu taban sıcaklığı 40,35 °C ve basınç 22,90 bar olarak ölçülmüştür. Üretim halinde kuyu başı basıncı 12,28 bar, üretim sıcaklığı 36,25 °C dir. Kuyu içerisinde en yüksek sıcaklık artışının 120-180 metreler arasında olduğu gözlenmiştir.

PS-3 kuyusunda, kuyu taban sıcaklığı 40,96 °C ve basınç 23,54 bar olarak ölçülmüştür. Üretim halinde kuyu başı basıncı 12,56 bar, üretim sıcaklığı 37,42 °C dir. Kuyu içerisinde en yüksek sıcaklık artışının 120-180 metreler arasında olduğu gözlenmiştir.

PS-4 kuyusunda, kuyu taban sıcaklığı 46,17 °C ve basınç 38,28 bar olarak ölçülmüştür. Üretim halinde kuyu başı basıncı 11,76 bar, üretim sıcaklığı 38,12 °C dir. Kuyu içerisinde en yüksek sıcaklık artışının 160-220 metreler arasında olduğu gözlenmiştir.

İşletme ruhsat sahasında bulunan PS-2, PS-3 ve PS-4 jeotermal kuyularından elde edilen akışkan sahada bulunan tesislerde termal amaçlı olarak kullanılmaktadır. Mevcut durumda sahada entegre bir kullanım planlanmamıştır.

Kaynağın Korunmasına Yönelik Zonların Belirlenmesi

5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununun Uygulama Yönetmeliğinin 4.maddesinde '"Koruma alanı: Kaynak ve bunların bağlı olduğu jeotermal sistemin; bozulmasına, kirlenmesine ve sürdürülebilir özelliğinin yitirilmesine neden olacak dış etkenlerden korumak amacıyla sahanın jeolojik, hidrojeolojik yapısı, iklim koşulları, zemin cinsi ve tipleri, drenaj sahası sınırı, kaynak ve kuyu çevresindeki yerleşim birimleri, endüstri tesisleri, çevrenin topografık yapısı gibi unsurlara bağlı olarak belirlenmiş önlemler alınması gereken, içerisinde yapılan faaliyetlerin kontrol ve denetime tâbi olduğu ve gerektiğinde yapılaşma ve arazi kullanım faaliyetleri kısıtlanabilir alanları'’ olarak tanımlanmıştır. Ayrıca aynı Yönetmeliği’nin 23. Maddesinde de kaynak rezervuarının korunması ile ilgili hükümler yer almış ve Ek-8'de ise kaynak koruma alanım zonlara ayırma ve bu zonlarda alınması gereken tedbirler belirtilmiştir.

1.Derece Koruma Alanı

24.09.2013 tarih ve 28775 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik değişikliğine göre 1. zon: “Yapılaşmaya ilişkin kısıtlama ve yasaklar yer alabilir ve bunlar imar planlarında esas alınır. Ancak jeotermal suyun alınması ve depolanması amacına yönelik yapı ve tesislerle, umumi amaçlara yönelik termal turizm ve sağlık tesislerinin yapılmasına doğal çıkışlardan elli metre, kuyulardan ise otuz metre çapında dairesel alan ile akışkan taşıyan aktif kırıklar ve jeotermal sistemde kirlenmeye açık, kirlilik açısından zayıf zonları oluşturacak bol kırıklı, çatlaklı yapıya sahip litolojik zonların çevresinde elli metrelik sınır hariç olmak üzere, jeotermal rezarvuardan yapılan üretimin veya reenjeksiyonun yeraltısuyu seviyesinde meydana getirebileceği değişimlerin binalarda oturma, şişme veya tasmana neden olmayacağı bilimsel ve teknik çalışmalarla belirlenen MTA'nın teknik görüşü alındıktan sonra ilgili idarece onaylanan alanlarda 5 kata kadar atıklarını hijyenik şekilde 3. zon dışına taşımaları koşuluyla sınırlı şekilde izin verilebilir.” şeklindedir.

Sıcak suların beslenme alanı ve dolaşımı açısından önem arz eden I. Derece Koruma Alanı, sahanın tektonik ve rezervuar yayılımına göre belirlenmiştir. Sahada bulunan kuyular ve ileride yeni kuyular açılması gerektiğinde kullanılabileceği düşünülen kuyu yerleri birinci derece koruma alanı içerisine alınmıştır.

1.Derece Koruma Alanı İçerisinde Alınacak Önlemler

Birinci derece koruma alanı içerisinde patlatma ağır yük bindirme, madencilik gibi kaynağı yok edici ya da yer değiştirici faaliyetlere izin verilmemelidir.

Alan içerisinde kirliliğe sebep olacak türde tarımsal faaliyetlere izin verilmemelidir.

Alanda yer alan yerleşim bölgeleri ve diğer tesislerin atıkları, gübreleri, çöpleri açıkta kalmamalı kapalı bir sistemle II. Koruma Alanı dışına çıkarılmalıdır.

Hasankale Çayı’nın bu alan içerisinde kalan bölümü ıslah edilmelidir.

Atık suların reenjeksiyon ya da deşarjına yönelik 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununun Uygulama Yönetmeliğinin 24. maddesi 4. fıkrası hükümleri uyarınca işlemler yapılmalıdır.

Alan içinde mevcut bulunan yapıların kirli suları iyi tecrit edilmiş kapalı borularla alan dışına çıkarılmalı, alan içerisinde uzun süreli su birikintilerine izin verilmemelidir.

Birinci derece koruma alanı içinde kirliliğe sebep olacak depolama (gübre, kimyasal madde, moloz yığını, vb.) faaliyetlerine izin verilmemelidir.

II.Derece Koruma Alanı

Mevcut jeotermal verilere göre, muhtemel potansiyel alan II. derece koruma alanı olarak belirlenmiştir.

II. Derece Koruma Alanı İçerisinde Alınacak Önlemler

Kirliliğe neden olabilecek çöp, gübre ve moloz yığını gibi atık maddelerin alanda bulunmasına ve depolanmasına izin verilmemeli, var olanların kaldırılması ile ilgili çalışmalar yapılmalıdır.

Alan içerisinde kum ocağı, taş ocağı gibi maden işletmelerine, yarma, yol, kanal gibi çalışmalara ve dinamit kullanımına izin verilmemelidir.

Alan içerisinde organik ve gübre kullanılmadan yapılan tarımsal faaliyetlere izin verilebilir.

Alanda su birikintileri ve kirli sular iyi tecrit edilmiş kapalı borularla alan dışına sevk edilmelidir.

Drenajı, I. derece koruma alanına doğru olmamak kaydıyla yol ve cadde açılabilir.

Kirlenmeye neden olmayacak ve temel derinliği fazla olmayacak her türlü yapılaşmaya izin verebilir.

Alan içerisinde yapılacak tesis ve diğer yapı projelerinde yakıt depolaması ile ilgili atıklar alan içinde sızdırmazlığı sağlanmalı, alanda biriktirilmemelidir.

III.Derece Koruma Alanı

Beslenme alanı sınırı olarak kabul edilmiştir. II. derece koruma alanı sınırı dışında kalan ve drenaj alanını kapsayan bölge III. derece koruma alanıdır.

Bu alanda koruma tedbirleri II. derece koruma alanı sınırlarından itibaren azaltılabilir.

III. Derece Koruma Alanı İçerisinde Alınacak Önlemler

Gübrelerinin sızdırmaz platformlarda depolanması koşuluyla her türlü tarım yapılabilir.

Patlayıcı kullanılmamak kaydıyla taş ocağı işletilebilir.

Kirlenmeye neden olmayacak şekilde çeşitli tesis, atölye ve iyi nitelikli kanalizasyon sistemlerine sahip yerleşim birimleri kurulabilir.