Arih biLİMİne giRİŞ

EDEBİYAT
Daha çok sözlü edebiyat gelişmiştir. En eski edebiyat ürünü destanlardır, ilk alfabeler Göktürk ve Uygur alfabesidir.

İSLÂM TARİHİ
İslâmiyet Öncesi Arabistan: Arabistan'da kabile yaşantısı ve Bedevîlik vardı. Sosyal adaletsizlik vardı. Kan davası yaygındı. Siyasî birlik yoktu. Kadının hiçbir sosyal hakkı yoktu. Kölelik vardı. Puta tapıcılık yaygın olmasına rağmen Musevî, Hristiyan ve Hz. ibrahim inancını devam ettirenler de vardı (Hanefî). Kabe kutsal sayılırdı. Mekke'de özellikle edebiyat gelişmiştir.

İslâmiyetin doğuşu: Hz. Muhammed Hicaz bölgesinde Mekke'de doğdu. Hz. Hatice ile evlendi ve 40 yaşında peygamber oldu. İlk inananlar Hz. Hatice, Hz. Ali, Hz. Ebubekir ve azatlı kölesi Hz. Zeyd'dir. İslâmiyetin putları reddedip insanları eşit görmesi kan davasını yasaklaması, ekonomik çıkarlarını kaybetmek istemeyenlerin Müslümanlara baskı yapmasına neden oldu. Medinelilerin daveti üzerine Hicret gerçekleşti (622). Göç edenlere Muhacir Medineli müslümanlara Ensar denirdi.

Hicretin sonuçları: Medine'de İslâm devleti kuruldu. Ensarla muhacir kardeş ilân edildi. İslâmiyet daha hızlı yayıldı. Hicret hicrî takvimin başlangıcı sayılır.
Bedir Savaşı: 624'de Müslümanlar Mekke'de yağmalanan mallarına karşılık Mekkelilerin kervanına saldırdılar. Sonucunda; ilk zafer olan bu savaşla Şam Ticaret Yolu'nun kontrolü kısmen Müslümanların eline geçti. İslam savaş hukukunun temeli atıldı.
Uhud Savaşı: 625 yılında Mekkeliler'in Bedir Sa-vaşı'nın intikamını almak istemesiyle çıktı. Sonucunda; Mekkeliler kazandı, ama kesin sonuca ulaşılamadı. Hz. Muhammed'e itaatin önemi anlaşıldı.
Hendek Savaşı: 627 yılında Mekkelilerin Müslümanları tamamen yok etmek istemeleri üzerine yapıldı. Sonucu, Müslümanlar kazandı.
En önemli özelliği; Müslümanların son savunma savaşıdır.
Hudeybiye Antlaşması: 628 yılında Hz. Muham-med'in hac için Mekke'ye gitmek istemesi ancak Mekkeliler'in Müslümanlar'a izin vermemesi üzerine bu antlaşma imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre;
*iki taraf 10 yıl süre ile silah kullanmayacak.
* Mekkelilerden reşit olmayanlar, Medine'ye kabul edilmeyecek. Medine'den Mekke'ye gidenler geri gönderilmeyecek.
* Müslümanlar, o yıl Hac yapmayacak, gelecek yıl Mekkeliler şehri üç gün boşaltılacak ve Müslümanlar gelip Hac vazifesini yerine getirecek.
*Arap Kabileleri'nden isteyenler Mekke'nin, isteyenler Medine'nin himayesine girebilecekler. Fakat her iki taraf da kabilelere askeri yardım yapmayacak.
Hayber'in Fethi (629): Yahudilere karşı düzenlenen sefer sırasında Hayber Kalesi alınıp Yahudiler bu bölgeden çıkarıldı. Böylece islâmiyetin yayılması hızlandı.
Mute Savaşı (629): Savaşın en önemli özelliği; ilk Müslüman Bizans savaşı olmasıdır.
Mekke'nin Fethi (630): Hz. Muhammed hac sırasında yaşanan zorlukları bitirmek ve Kabe'yi putlardan arındırmak için yaptığı seferdir. Bütün Arabistan'ın fethini sağlayan önemli bir başlangıç oldu. Mekke'nin alınmasıyla tüm halk müslüman oldu.
Tebük Seferi (631): Hz. Muhammed, Bizans'ın Arabistan'a sefer düzenleyeceği haberini aldıktan sonra yaptığı seferdir (Bu haber asılsız çıkmıştır.). Bu, Hz. Muhammed'in son seferidir. Vefatı ise 632'dir.

DÖRT HALİFE DÖNEMİ
Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali seçimle halife olarak geldiler. Bu dönem İslâm Cumhuriyeti Dönemi de denir.
Hz. Ebubekir Dönemi:
Yalancı peygamberler ve zekât vermek istemeyenler bastırılarak Arabistan'da siyasi birlik sağlandı. Arabistan'ın fethi tamamlanıp, Arabistan dışında ilk fetihlere başlanmıştır. Kur'an-ı Kerim kitap haline getirilmiştir. Halife, memur ve askerlere maaş bağlanmıştır. Bizans'la yapılan Yermük sa-vaşı'yia Suriye kapıları aralanmıştır.
Hz. Ömer Dönemi:
Suriye, Filistin ve Kudüs toprakları Bizans'la yapılan Ecnadin Savaşı ile ele geçirilmiştir. Sasa-ni Devleti ile yapılan Nihavet Savaşı ile Sasani Devletine son verilerek İran toprakları ele geçirilmiştir. Böylece ilk kez Türkler'le Müslümanlar sınır komşusu oldu. Hicrî takvim hazırlanıp kullanılmaya başlandı. Fethedilen ülkeler idarî yönden büyük illere ayrıldı, ilk kez divan teşkilâtı kuruldu. İlk ordı teşkilâtı kuruldu. Adlî teşkilât kuruldu. İkta sistem uygulamaya başladı. Mahkemelere kadılar tayir edildi. İdare ve yargı birbirinden ayrıldı. Kuzey Af rika'da ilk fetihler (Mısır fethedilerek) başlamıştır Doğu Anadolu'da ilk fetihlere başlanmıştır.
Hz. Osman Dönemi:
Türk - Müslüman savaşları başladı, ilk İslârr donanması kuruldu, islâm tarihindeki ilk iç karışık lıklar Mısır ve Irak'ta çıktı. Kur'an-ı Kerin çoğaltılarak eyaletlere gönderildi. Kuzey Afrika'da ki fetihlere devam edildi Trablusgarb ve Tunus alı narak, Hz. Osman şehit edildi.
Hz. Ali Dönemi:
Cemel (Deve) Olayı denilen (Hz. Aişe'nin deve si etrafında olduğu için) savaşta Hz. Aişe ile, Sıffiı Savaşı'nda Muaviye ile savaştı, islâm tarihindek ilk ayrılıklar ortaya çıkarken fetihler durmuştur.

EMEVÎ DEVLETİ (661 - 750)
Devletin kurucusu Hz. Ali döneminde Şam val; si olan Muaviye'dir. Başkenti Şam'dır. İç karışıklık lar sona erdi. Ancak halifelik saltanata dönüştı Müslümanlar İstanbul'u ilk kez kuşattı. İslâm dür yaşındaki kesin ayrılık 680'de Hz. Hüseyin'in Keı bela'da şehit edilmesiyle ortaya çıktı Şii'lik oluştı Arapça resmî dil oldu. İlk islam parası bastırıldı. İl İslam muhafız (polis) ve posta teşkilatı kuruldu.
Kadiz Savaşı ile Müslümanlar Tarık Bin Ziya komutasında İspanya'yı fethettiler.
Puvatya Savaşı ile islâm Orduları yenilince Bc tı Avrupa fetihleri durdu. Şiiler'in çalışmaları, Eme vî ailesi arasındaki geçimsizlik, Abbasîler'in çalı; maları, Emevîler'in Arap olmayan Müslümanlar değer vermemeleri (Milliyetçilik yapmaları) önenr memuriyetlere Emevî ailesinden olanları getirmeli ri yıkılış nedenleridir.

ABBASİLER DÖNEMİ
Bağdat şehri kurulup başkent yapıldı. Eski Yı nan ve Hellen kültürleri eserleri Arapça'ya çevrik İslam tarihinde ilk vezirlik makamı kuruldu.
Harun Reşit Dönemi en parlak dönemidir. Türkler için Samerra şehri kuruldu. Bizans sınırlarında Avasım ordugah şehirleri oluşturularak Bizans'a karşı önlem alındı. Abbasîler'in hoşgörülü ve eşitlikçi siyaseti ile Türkler bu devirde İslâmiyete girdiler.
Abbasiler'in merkesi otoritesi zayıflayınca toprakları üzerinde küçük devletçikler oluşmuştur. Bunlara "Tevaif-i Mülük" denir.
Bazıları: Tolunoğulları, Akşitler (ihşitler), Fatımi-ler, Büveyhuoğulları, Samanoğulları gibi.
Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi Şii Büveyhoğulları'nın elinden kurtarınca, Büyük Selçuklular yani Türkler İslam'ın koruyuculuğunu üstlenmişlerdir.Devlete kesin olarak Moğol İlhanlılar'ın kurucusu Hülagü son vermiştir.

İSLÂM TARİHİ
İslâmiyet Öncesi Arabistan: Arabistan'da kabile yaşantısı ve Bedevîlik vardı. Sosyal adaletsizlik vardı. Kan davası yaygındı. Siyasî birlik yoktu. Kadının hiçbir sosyal hakkı yoktu. Kölelik vardı. Puta tapıcılık yaygın olmasına rağmen Musevî, Hristiyan ve Hz. ibrahim inancını devam ettirenler de vardı (Hanefî). Kabe kutsal sayılırdı. Mekke'de özellikle edebiyat gelişmiştir.

İslâmiyetin doğuşu: Hz. Muhammed Hicaz bölgesinde Mekke'de doğdu. Hz. Hatice ile evlendi ve 40 yaşında peygamber oldu. İlk inananlar Hz. Hatice, Hz. Ali, Hz. Ebubekir ve azatlı kölesi Hz. Zeyd'dir. İslâmiyetin putları reddedip insanları eşit görmesi kan davasını yasaklaması, ekonomik çıkarlarını kaybetmek istemeyenlerin Müslümanlara baskı yapmasına neden oldu. Medinelilerin daveti üzerine Hicret gerçekleşti (622). Göç edenlere Muhacir Medineli müslümanlara Ensar denirdi.

Hicretin sonuçları: Medine'de İslâm devleti kuruldu. Ensarla muhacir kardeş ilân edildi. İslâmiyet daha hızlı yayıldı. Hicret hicrî takvimin başlangıcı sayılır.
Bedir Savaşı: 624'de Müslümanlar Mekke'de yağmalanan mallarına karşılık Mekkelilerin kervanına saldırdılar. Sonucunda; ilk zafer olan bu savaşla Şam Ticaret Yolu'nun kontrolü kısmen Müslümanların eline geçti. İslam savaş hukukunun temeli atıldı.
Uhud Savaşı: 625 yılında Mekkeliler'in Bedir Sa-vaşı'nın intikamını almak istemesiyle çıktı. Sonucunda; Mekkeliler kazandı, ama kesin sonuca ulaşılamadı. Hz. Muhammed'e itaatin önemi anlaşıldı.
Hendek Savaşı: 627 yılında Mekkelilerin Müslümanları tamamen yok etmek istemeleri üzerine yapıldı. Sonucu, Müslümanlar kazandı.
En önemli özelliği; Müslümanların son savunma savaşıdır.
Hudeybiye Antlaşması: 628 yılında Hz. Muham-med'in hac için Mekke'ye gitmek istemesi ancak Mekkeliler'in Müslümanlar'a izin vermemesi üzerine bu antlaşma imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre;
*iki taraf 10 yıl süre ile silah kullanmayacak.
* Mekkelilerden reşit olmayanlar, Medine'ye kabul edilmeyecek. Medine'den Mekke'ye gidenler geri gönderilmeyecek.
* Müslümanlar, o yıl Hac yapmayacak, gelecek yıl Mekkeliler şehri üç gün boşaltılacak ve Müslümanlar gelip Hac vazifesini yerine getirecek.
*Arap Kabileleri'nden isteyenler Mekke'nin, isteyenler Medine'nin himayesine girebilecekler. Fakat her iki taraf da kabilelere askeri yardım yapmayacak.
Hayber'in Fethi (629): Yahudilere karşı düzenlenen sefer sırasında Hayber Kalesi alınıp Yahudiler bu bölgeden çıkarıldı. Böylece islâmiyetin yayılması hızlandı.
Mute Savaşı (629): Savaşın en önemli özelliği; ilk Müslüman Bizans savaşı olmasıdır.
Mekke'nin Fethi (630): Hz. Muhammed hac sırasında yaşanan zorlukları bitirmek ve Kabe'yi putlardan arındırmak için yaptığı seferdir. Bütün Arabistan'ın fethini sağlayan önemli bir başlangıç oldu. Mekke'nin alınmasıyla tüm halk müslüman oldu.
Tebük Seferi (631): Hz. Muhammed, Bizans'ın Arabistan'a sefer düzenleyeceği haberini aldıktan sonra yaptığı seferdir (Bu haber asılsız çıkmıştır.). Bu, Hz. Muhammed'in son seferidir. Vefatı ise 632'dir.

DÖRT HALİFE DÖNEMİ
Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali seçimle halife olarak geldiler. Bu dönem İslâm Cumhuriyeti Dönemi de denir.
Hz. Ebubekir Dönemi:
Yalancı peygamberler ve zekât vermek istemeyenler bastırılarak Arabistan'da siyasi birlik sağlandı. Arabistan'ın fethi tamamlanıp, Arabistan dışında ilk fetihlere başlanmıştır. Kur'an-ı Kerim kitap haline getirilmiştir. Halife, memur ve askerlere maaş bağlanmıştır. Bizans'la yapılan Yermük sa-vaşı'yia Suriye kapıları aralanmıştır.
Hz. Ömer Dönemi:
Suriye, Filistin ve Kudüs toprakları Bizans'la yapılan Ecnadin Savaşı ile ele geçirilmiştir. Sasa-ni Devleti ile yapılan Nihavet Savaşı ile Sasani Devletine son verilerek İran toprakları ele geçirilmiştir. Böylece ilk kez Türkler'le Müslümanlar sınır komşusu oldu. Hicrî takvim hazırlanıp kullanılmaya başlandı. Fethedilen ülkeler idarî yönden büyük illere ayrıldı, ilk kez divan teşkilâtı kuruldu. İlk ordı teşkilâtı kuruldu. Adlî teşkilât kuruldu. İkta sistem uygulamaya başladı. Mahkemelere kadılar tayir edildi. İdare ve yargı birbirinden ayrıldı. Kuzey Af rika'da ilk fetihler (Mısır fethedilerek) başlamıştır Doğu Anadolu'da ilk fetihlere başlanmıştır.
Hz. Osman Dönemi:
Türk - Müslüman savaşları başladı, ilk İslârr donanması kuruldu, islâm tarihindeki ilk iç karışık lıklar Mısır ve Irak'ta çıktı. Kur'an-ı Kerin çoğaltılarak eyaletlere gönderildi. Kuzey Afrika'da ki fetihlere devam edildi Trablusgarb ve Tunus alı narak, Hz. Osman şehit edildi.
Hz. Ali Dönemi:
Cemel (Deve) Olayı denilen (Hz. Aişe'nin deve si etrafında olduğu için) savaşta Hz. Aişe ile, Sıffiı Savaşı'nda Muaviye ile savaştı, islâm tarihindek ilk ayrılıklar ortaya çıkarken fetihler durmuştur.

EMEVÎ DEVLETİ (661 - 750)
Devletin kurucusu Hz. Ali döneminde Şam val; si olan Muaviye'dir. Başkenti Şam'dır. İç karışıklık lar sona erdi. Ancak halifelik saltanata dönüştı Müslümanlar İstanbul'u ilk kez kuşattı. İslâm dür yaşındaki kesin ayrılık 680'de Hz. Hüseyin'in Keı bela'da şehit edilmesiyle ortaya çıktı Şii'lik oluştı Arapça resmî dil oldu. İlk islam parası bastırıldı. İl İslam muhafız (polis) ve posta teşkilatı kuruldu.
Kadiz Savaşı ile Müslümanlar Tarık Bin Ziya komutasında İspanya'yı fethettiler.
Puvatya Savaşı ile islâm Orduları yenilince Bc tı Avrupa fetihleri durdu. Şiiler'in çalışmaları, Eme vî ailesi arasındaki geçimsizlik, Abbasîler'in çalı; maları, Emevîler'in Arap olmayan Müslümanlar değer vermemeleri (Milliyetçilik yapmaları) önenr memuriyetlere Emevî ailesinden olanları getirmeli ri yıkılış nedenleridir.

ABBASİLER DÖNEMİ
Bağdat şehri kurulup başkent yapıldı. Eski Yı nan ve Hellen kültürleri eserleri Arapça'ya çevrik İslam tarihinde ilk vezirlik makamı kuruldu.
Harun Reşit Dönemi en parlak dönemidir. Türkler için Samerra şehri kuruldu. Bizans sınırlarında Avasım ordugah şehirleri oluşturularak Bizans'a karşı önlem alındı. Abbasîler'in hoşgörülü ve eşitlikçi siyaseti ile Türkler bu devirde İslâmiyete girdiler.
Abbasiler'in merkesi otoritesi zayıflayınca toprakları üzerinde küçük devletçikler oluşmuştur. Bunlara "Tevaif-i Mülük" denir.
Bazıları: Tolunoğulları, Akşitler (ihşitler), Fatımi-ler, Büveyhuoğulları, Samanoğulları gibi.
Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey, Abbasi Halifesi Şii Büveyhoğulları'nın elinden kurtarınca, Büyük Selçuklular yani Türkler İslam'ın koruyuculuğunu üstlenmişlerdir.Devlete kesin olarak Moğol İlhanlılar'ın kurucusu Hülagü son vermiştir.

TÜRK - İSLÂM TARİHİ
Talaş Savaşı: Çinliler'in Orta Asya'yı ele geçirmek istemesine Türkler'le birleşen Abbasîler engel oldular. Sonucunda; Türk - Arap (Müslüman) mücadelesi sona erdi. Orta Asya'nın Çinlileşmesi engellenirken, İslâmiyet Türkler arasında yayıldı. Bu da Türk - İslâm tarihinin başlangıcı sayılır.
İlk İslam'a giren Türk Boyu; Karluklardır. Diğerleri ise Yağma ve Çiğil boylarıdır.

Türkler'in İslâmiyete Giriş Nedenleri?
• Türkler'de gök tanrı inancı ile islâmiyette Allah inancı arasında ortak tek tanrı inancının olması, islâmiyet'teki cihad düşüncesi ile Türkler'in "cihan hakimiyeti" düşüncesinin uyması, Ahiret, cennet ve cehennem inancının olması, Emevîler'in ırkçı politikasına karşılık Abbasîler'in ırkçı politika izlememeleri. Türkler, Müslüman tüccarlar aracılığı ile dini benimsemişlerdir.
Türklerin İslâmiyete Hizmetleri
islâmiyet'in yayılmasını sağladılar.

TÜRK İSLÂM DEVLETLERİ

A- TOLUNOĞULLARI(868-905)
Mısır'da kurulan ilk Türk devletdir. Yoksulların her türlü ihtiyaçlarını karşıladığından "Sosyal Hukuk Devleti" özelliği taşır. Tevaif-i Mülük devletle-rindendir.
B- İHŞİDLER (AKŞİD) (935-969)
Bu iki devletinde yöneticileri Türk, halkı Arap olduğu için fazla ömürlü olamamıştır. Hicaz bölgesini (Mekke, Medine'yi" ele geçiren ilk Türk devletidir. Bu da Tevaif-i Mülük devletlerindendir.

C- KARAHANLILAR(840 - 1212)
Karluk, Yağma, Çiğil Türkleri tarafından Orta Asya'da kurulan İlk Türk - Müslüman devletidir. Türk dilinin gelişmesine katkıda bulunan Karahan-lıların hükümdarı, ordusu, halkı ve yöneticileri tamamen Türk'tür. Türkçe'yi resmi dil olaak kabul etmiştir, ilk Türk- islam sanat eserlerini vermişlerdir.
Yusuf Has Hacip => Kutadgu Bilig Kutadgu Bilig Divan-ı Lügat-it Türk Edip Ahmek Yükneki => Atabet-ül Hakayık Hoca Ahmet Yesevi => Divan-ı Hikmet

D- GAZNELİLER (963 - 1182)
Samanoğulları valisi Alptekin tarafından Afganistan'ın Gazne şehrinde kuruldu. Gazneli Mahmut zamanında ilk defa "sultan" unvanı kullanıldı. Hükümdar, yönetim, ordu komutanları Türk, halk
ve ordu Türk - İran - Afganistan ve Hintlilerden oluşuyordu. Gazneli Mahmut, Hindistan'a düzenlediği 17 seferle meşhurdur. Bu seferler sayesinde Hindistan, Endonezya, Malezya gibi bölgeler islamiyet'le tanışmışlardır.
Sultan Mesut zamanında 1040'da Dandanakan Savaşı'nda Selçuklulara yenilince zayıfladılar ve bir daha toparlanamadılar. Afganistan'ın yerlileri Gurlular'ın isyanıyla yıkılmışlardır.

E- BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040- 1157)
Oğuzların Kınık boyu tarafından kurulmuştur. Oğuz - Yabgu Devleti'nde subaşı olan Selçuk Bey, Cend şehrine gelerek islâmiyet'i benimsedi. Torunları Tuğrul ve Çağrı Beyler başa geçti. Tuğrul Bey'in yaşı küçük olmasına rağmen devlet idaresinden sorumlu olmuş, daha büyük olan Çağrı Bey'de askeri işlere bakmıştır. Çağrı Bey, Anadolu'ya keşif amaçlı seferler düzenlemiştir. 1040 Dandanakan Savaşı'yla resmen kuruldu. «*■ Gazneliler yıkılışa geçti. »*■ Horasan'da Selçuklu egemenliği kesinleşecek Selçukluların islâm dünyasındaki otoritesi arttı. Bizans'la ilk savaş olan Pasinler Savaşı yapıldı (1048). Böylece Anadolu'nun yeni bir yurt olabileceği anlaşıldı. Tuğrul Bey, Abbasî halifesini Şii Büveyhoğulları baskısından kurtarınca Hilâfetin ve İslâm dünyasının koruyuculuğunu üstlenen ilk Türk - İslâm devleti oldular.
Alparslan Dönemi
Türklerin Anadolu'ya akınlarını önlemek isteyen Bizans ile Selçuklular arasında 1071'de Malazgirt Savaşı yapıldı. Böylece;
Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı ve Anadolu Türklerin yeni yurtları oldu.
Anadolu Türk tarihi başlangıcı 1071 olarak kabul edildi. İslâm dünyası üzerindeki Bizans tehdidi sona erdi.
Türklerin batı yönüne ilerlemeleri hız kazandı.
Anadolu'da ilk bağımsız beylikler kuruldu.
• Danişmentler
• Saltuklar
• Mengücekler
• Artuklar
• Çaka Beyliği
Haçlı Seferine neden oldu. Melikşah Dönemi
Sınırlar en geniş şeklini aldı. Devlet en ihtişamlı günlerini yaşarken Batınîlik faaliyetleri, vezir Ni-zam-ül Mülk'ün öldürülmesi, Melikşah'ın ölümü devleti yıkılma sürecine girdirdi. İç karışıklıklar, taht kavgaları, Haçlı Seferleri devleti yıprattı. 1141'deki Katvan Savaşında Moğolların Karahıtay kolu ve Oğuzlara yenilerek yıkıldı. Batınîlik faaliyetleri, Abbasî halifelerinin aleyhine faaliyetleri de diğer yıkılış nedenleridir.
Büyük Selçuklular yıkıldıktan sonra devlet olarak Anadolu Selçukluları, Suriye-Filistin Selçukluları, Irak Selçukluları, Hemedan - Kirman Selçukluları beylik olarak Çaka beyliği, Artuklar, Saltuklar Danişment; atabeylikler olarak Şam, Böri, Sal-gurlular, İlderoğulları, Zengiler kuruldu.
Atabeyler şehzadelerin hocalarıdır. Şehzadelerin yanında gönderilen atabeyler devlet yıkılıncc bulundukları bölgelerde devletlerini kurdular.

F- MOĞOL İMPARATORLUĞU (1196- 1227)
Kurucusu Cengiz Han'dır. Türk veraset sistemin benimsemiştir. Uygurlar Moğolların Türkleşmesin sağlamıştır. Cengiz Han'ın oğulları döneminde Ba tı Çin'de İslâmiyet yayıldı.
• Moğol istilâsından kaçan Türkler Anadolu'y; yerleşerek Anadolu'nun Türkleşmesini sağladılaı Cengiz Han'ın ölümünden sonra aynı topraklardı Altınorda, İlhanlılar, Çağatay ve Kubilay Hanlık lan kurulmuştur.
• Kubilay Hanlığı hariç hepsi İslâmiyeti benim sedi.
G- TİMUR DEVLETİ (1370 - 1507)
Timur tarafından Çağataylar'ın topraklarında-Türkistan'da kurulan devlet Altınorda Devleti'ni yıkarak Ruslar'ın güçlenip güneye inmesine neden oldu. 1402'de Ankara Savaşı'nda Osmanlı Devletini yendi. Çin seferine çıktığı sırada öldü.

H- HARZEMŞAHLAR(1097- 1231)
Moğol istilâsının hızını kesti. Harzemşahlar bağımsızlıklarını ilan etmeden önce, Büyük Selçuklularla bağlıydı. Moğollar'ın baskısıyla Doğu Anadolu'ya girmiştir. Bu topraklara göz dikince Büyük Selçuklularla 1230'da Yassıçemen savaşı yapmışlar ve yıkılma sürecine girmişlerdir.

I- EYYUBÎLER
Haçlılar'dan Kudüs'ü alıp III. Haçlı Seferleri'ne sebep oldular. Baharat Yolu'na hakim oldular. Mısır'da kurulmuş olan Türk Devletlerindendir.

J- MEMLÜKLER
Eyyubiler'e son vererek, Mısır'da kuruldu. Mo-ğolları tarihte ilk kez yenen (Sultan Baybars tarafından 1260'da Ayn Calut Savaşı ile) ve durduran devlettir. Abbasî halifeliğini koruyarak devamını sağladılar. Osmanlı Devleti tarafından yıkıldılar.
Her emir (vali) sultan olma hakkına sahip olduğundan, Osmanlı'dan daha kısa ömürleri olmasına rağmen daha fazla sayıda sultanları olmuştur.

K- BABÜRLER
Hindistan'daki en önemli Türk - islâm devletidir. En önemli eserleri mimarî alanda Tac Mahal'dir. 19. yüzyılın ortalarında ingilizler tarafından Hindistan'ın işgaliyle yıkılmıştır.
L- SAFEVİ DEVLETİ
Kurcusu aslen Türk olan Şah İsmail'dir. Ancak İran topralarında Şiiliği benimsediğinden sünni olan Osmanlılar'a düşmanlık beslemiştir. Osmanlı-lar'a Çaldıran'da yenildi. Osmanlı Devleti'ni doğudan sürekli olarak tehdit ederek batıdaki seferlerini olumsuz şekilde etkilediler

TÜRK - İSLÂM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
• Sınıf ayrımı ve kölelik yoktu.
• Ülke hanedanın ortak malıdır ve Kut anlayışı geçerliliğini korumuştur.
• Hükümdara yardımcı, vezirlik makamı oluşturulmuştur. Büyük divan vardır. Buna bağlı başka divanlar da vardı. Ülke bölge ve eyaletlere bölünürken hanedan üyelerinden veya asker valilerden yönetici gönderilirdi. Selçuklular'da vali hanedan üyesi melik denilirdi.

EĞİTİM VE BİLİM
Melikşah döneminde vezir olan Nizamül Mülk devrinde Nizamiye Medreseleri yapılmıştır. Melikşah adına Güneş yılına göre hazırlanan Celali Takvim düzenlenmiştir.
İmam-ı Gazali => ihya-i Ulumiddin, Nizam-ül Mülk => Siyasetname gibi eserler de verilmiştir.

ORDU

Hassa
ikta
Eyalet
Guleman-ı Saray

Türk - islâm devletlerinde orduları çoğunlukla Türkler oluşturuyordu. Selçuklularda; Hassa ordusuna; askerler milliyetleri ne olursa olsun küçük yaşta saraya alınır, yetiştirilirlerdi. Hükümdarın yanında bulunup ücret alırlardı. Güleman-ı Saray, hassa ordusu içinden seçilir ve saray muhafızı olarak görev yapardı. İkta, devlet görevlilerine maaş karşılığı verilen toprakların vergi gelirlerinin bir kısmıyla yetiştirilen atlı askerlerdi. Eyalet askerleri ise, eyaletlerde yer alan askeri birliklerdir.