Article · January 021 citations reads 3,843 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

2.2
 
Intelektual tizimlarini prognozlashning uslublari va modellari 
Istiqbolni oldindan ko’ra bilishning ilmiy turlaridan biri prognozlashdir. 
Prognoz deb, yaqin kelajakda ob’ektning ehtimollik rivojlanish Yo’nalishlari va 
natijalarini ilmiy usul asosida ko’rabilishga aytiladi. Prognoz qilish nazariyasi, 
qonuniyati va uslubini ishlab chiqadigan ilmiy fanga prognostika deb nom berildi. 
Prognozlash sohalari keng va turlicha. Jumladan geografik, geologiya, ekologiya, 
biologiya, meditsina sohasini prognozlash, fan va texnika, iqtisod, ijtimoiy 
jarayonlarni, harbiy va tashqi siYosiy ahvolni, qonunchilik, madaniy-estetik 
sohalarni prognozlash mumkin. 
Ijtimoiy-iqtisodiy prognozlash xalq xo’jaligi rivojlanishini, ayrim tarmoq 
hudud, ilmiy-texnik taraqqiyot, aholi ko’payishi va turmuSh darajasini, resurslar 
hajmi, tashqi iqtisodiy kon’yunkturani va ekologiyani oldindan aytib berish bilan 
Shug’ullanadi. Endi ishlab chiqarishni boshqarishni prognozlash xususida 
to’xtalamiz.1-rasmda ishlab chiqarish va boshqarish jarayonida maqsad va resurslar 
hajmini uyg’unlashtirish sxemasi keltirilgan. 
Kuzatilayotgan jarayonda birinchi bosqich - prognozlash. Prognoz natijasida 
iqtisodiyotning mumkin bo’lgan rivojlanish imkoniyatlari va jamiyat ehtiYojlarini 
qondirish, resurslardan samarali foydalanish masalasi hal etiladi. 
___________ axborot oqimlari 
--------------- ► - moddiy-buyumlashgan aloqalar. 
Ishlab chiqarish va boshqarish jarayonining sxemasi 
Prognozlashning asosiy funktsiyalariga: iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnik jarayonlar 
va qonuniyatlarni ilmiy tahlil etish, kelgusi ehtimolli va ko’pvariantli rivojlanish, 

---

21 
muammolar va qonuniyatlarni oldindan ko’rabilish; bu jarayonlarga faol ta’sir etish 
imkoniyatlarni baholash. Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning samarali variantlari 
haqidagi prognoz axboroti kompleks dasturlar tuzish uchun asos qilib olinadi. Ishlab 
chiqarish va boshqarish jarayoni sxemasida prognozlar va rejalar oralig’ida dasturlar 
joylashgan. Ular direktivligi jihatidan rejalarga va vaqt jihatidan prognozlarga 
yaqinroq.