Asosiy tushunchalar Ma’lumot, axborot va bilim

Axborot resurslari va tizimlari. O’zbekiston Respublikasining 2003 yil 11
dekabrdagi 560-II son “Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi Qonuniga binoan 
quyidagicha ta’rif berish mumkin.
Axborot resurslari - alohida hujjatlar, hujjatlarning alohida to‘plamlari, axborot 
tizimlaridagi
(kutubxonalardagi, 
arxivlardagi,
fondlardagi, 
ma’lumotlar
banklaridagi va boshqa axborot tizimlaridagi) hujjatlar va hujjatlarning to‘plamlari. 
Axborot tizimi - axborotni to‘plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda
undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami 
axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalari.
AXBOROT TYEXNOLOGIYALARI SOHASINING HUQUQIY 

ASPEKTLARI 

---

---

AKTni rivojlantirishdan maqsad nima? Nima uchun davlat boshqaruvida

AKTni rivoji muhim omil hisoblanadi? AKTni joriy qilish va rivojlantirish uchun 
quyidagi omillarga e’tibor qaratish lozim bo‘ladi.
Davlat 

xokimiyati

va

tashkilotlarda

axborot

texnologiyalaridan

foydalanishdan maqsad tashkilotlarni birgalikda ishlash tezligi va samarasini 
oshirish, hamda barcha fuqarolarga xizmat ko‘rsatishni taqdim etishdan iborat.
AKTdan foydalanish boshqaruv samaradorligini va milliy raqobatdoshlikni 
oshirishga olib keladi.
AKTni rivojlantirishning turli omillari mavjud, ulardan biri bu siyosiy-
huquqiy faktor hisoblanadi. Bu siyosiy-huquqiy faktor ratsional natijalarga erishish
va xulosalar qilish faoliyatini puxta rejalashtirish siyosatidir. Siyosiy faktor 
hukumatning
rivojlanishi 
xamda
siyosiy, 

ijtimoiy-iqtisodiy

masalalarni, 
budjetlashtirish faoliyati millatlararo kelishuvlar, deklaratsiyalar, shartnomalar yoki
operatsiyalar bilan ishlashga mo‘ljallangan. Bu siyosiy-huquqiy omil bozordagi 
alternativ xarakatlar va tovarlar narxi mahalliy AKT sanoatini himoyalaydi.
Ba’zi mamlakatlarda AKT strategiyalari aholining axborotdagi ishtirokini 
yanada rivojlantirish orqali shakllangan. Masalan, Singapurning 2007-2010 yillarga
mo‘ljallangan AKT strategiyasiga quyidagi 5 ta tamoyilni islox etish orqali 
mamlakatning AKT sohasi yuqori darajada rivojlandi:
 Davlatning telekommunikatsiya ta’minoti pochta infratuzilmasi (telefon va 
telegrafik aloqalar);
 AKT ning barcha uchun ochiqligi; 
 Bilim olish davomiyligi va ta’lim uchun AKT;
 Sog‘liqni saqlash uchun AKT; 
 Sanoat va innovatsiya uchun AKT.
O’zbekiston Respublikasi aloqa va axborotlashtirish sohasidagi bajarilishi 
lozim bo‘lgan vazifalar quyidagilardan iborat:
 Me’yoriy-me’yoriy xujjatlar va qonunchilikni mukammalashtirish; 
 Telekommunikatsiya infrastrukturasini rivojlantirish;
 AKT va internet tarmog‘ida milliy segmentini rivojlantirish; 
 AKTni rivojlantirishga qaratilgan investitsiyalarni ko‘paytirish;

---

---

 AKT sohasida kadrlarni tayyorlash va malakasinin oshirish;

 Qishloq va chekka xududlarda AKTni rivojlantirish istiqbollari. 
Ko‘rishimiz mumkinki, birinchi navbatda AKT sohasida me’yoriy-me’yoriy
xujjatlar va qonunchilikni mukammalashtirish lozim. O’zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasida ham har bir fuqarolarning axborotni izlash, olish va uni tarqatish
bo‘yicha konstitutsiyaviy huquqlari ta’minlab berilgan. Ularni quyidagi moddalarda 
k
o

‘

r
i
s

h
i

m

i
z

m
u

m

k
i

n

:
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 29-modda: 

• Har kim fikrlash, so‘z va e’tiqod erkinligi huquqiga ega.

• Har kim o‘zi istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga ega… 
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 30-modda:
O’zbekiston Respublikasining barcha davlat organlari, jamoat birlashmalari 
va mansabdor shaxslari fuqarolarga ularning huquq va manfaatlariga daxldor
bo‘lgan hujjatlar, qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishib chiqish imkoniyatini 
yaratib berishi lozim.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 35-modda:
Har bir shaxs bevosita o‘zi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli davlat
organlariga, muassasalariga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan 
murojaat qilish huquqiga ega.
Hozirgi kunga qadar axborot texnologiyalaridan foydalanish sohasini tartibga 
soluvchi quyidagi asosiy me’yoriy-huquqiy hujjatlar mavjud:
• O’zbekiston Respublikasining 13 ta Qonuni; 
• O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 5 ta Farmoni;
• O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va O’zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 40 dan ortiq qarorlari hamda 1000 ga yaqin sohaga oid me’yoriy
hujjatlar ishlab chiqilgan. 
1-jadvalda axborotlashtirish sohasidagi asosiy me’yoriy-huquqiy hujjatlar
berilgan. 
1-jadval