<%
Dim ParaAt, Yazi, Tura, Atis
Randomize
Yazi = 0
Tura = 0
Atis = 0
Do While Tura < 3
atis = Atis + 1
ParaAt = Int(Rnd * 2) + 1
If ParaAt = 1 Then
%>
Yazı!
<%
Yazi = Yazi + 1
Else
%>
Tura!
<%
Tura = Tura + 1
End If
Loop
%>
3 Tura getirebilmek için parayı <%=Atis%> kere atmak gerekti!
Bu kodda şu ana kadar karşımıza çıkmamış olan Randomize (Tesadüfî sayı bulma) Fonksiyonu’nun kullanıldığını görüyoruz.
////////////////////KUTU///////////////////
Tesadüfî Sayı
Bilgisayarın matematik işlemlerde, özellikle istatistik hesaplamalarla kullanılması tesadüfî (rastlantısal) sayı üretmeyi gerekli kılmıştı. Fakat daha sonra bilgisayar oyunları bu işlemi adeta zorunla hale getirdi. Rastlantısal sayı, bir dizide tekrar etmesi belirli bir düzene tabi olmayan sayı demektir. Bilgisayar yokken, tesadüfî sayı tabloları matematikçiler tarafından uzun uğraşlarla üretilirdi.
VBScript, bu amaçla Visual Basic’in Randomize ve Rnd komutlarını almıştır. Randomize, tesadüfî sayı üretme sürecini başlatır; Rnd da bu sayıyı size verir. Kodunuzda bir yerde Rnd kullanacaksınız, ondan önce bir yerlerde mutlaka Randomize komutunun yer alması gerekir. Bunun bir uygulaması şu olabilir:
<% OPTION EXPLICIT %>
<%
Dim TesadufiSayi
Randomize
TesadufiSayi = Rnd
%>
<%=TesadufiSayi%>
Bu dosyayı tesaduf.asp adıyla kaydedip çalıştırın; Browser’ın Yenile düğmesini her tıkladığınızda ekranda yeni bir sayı göreceksiniz. Bu sayıların rastlantısal olması, bir kere daha gelmeleri için hiç bir kural (örneğin her rakamın 123 kerede bir gelmesi veya 1 milyon 245 bin kerede bir gelmesi gibi) bulunmamasıdır. İşin tekniğini bilmek isterseniz, VBScript, her Rnd komutu icra edildiğinde bilgisayarın saatini öğrenir; içinden seçeceği bir rakamı son derece karmaşık bir formülden geçirerek size bir rakam verir. bu rakam daima 0 ile 1 arasında olur. “(Rnd*6)+1” formülü bize 1 ile 6 arasında (yani bir zarın değerlerinden her hangi biri), “(Rnd*13)+1” formülü ise 1 ile 13 arasında (yani bir iskambil destesindeki kağıt değerlerinden herhangi biri) bir değer verir. Fakat dikkat: bu değerler tam sayı değildir!
/////////////////KUTU BİTTİ/////////////
Programımızın bütün işlemi Do döngüsü bölümünde yapılıyor ve bilgisayarın bir tesadüfî sayı üretmesi esasına dayanıyor. Bunu Randomize ve Rnd fonksiyonları ile yapıyoruz. Rnd’un verdiği tesadüfî rakamı, iki ile çarpıyor ve çıkan sayıyı 1 ile topluyoruz; böylece ortaya 1’den büyük 3’den küçük bir kesirli rakam çıkmış oluyor (Neden?). Bu rakamı Int() fonksiyonundan geçirerek, kesirinden kurtarıyoruz.
////////////////////////KUTU////////////
Tam Sayı Elde Etmek için: Int ve Round
Rnd fonksiyonu ile ilgili yukarıdaki örneği yaptıysanız, dönen sayının 0 ile 1 arasında, yani daima kesirli olduğunu görmüş olmalısınız. Bazen bizim sayfalarımızdaki hesaplamalar veya veritabanından alınan değerler de kesirli olabilir. Örneğin öğrencilerin not ortalamalarını hesaplattırırken VBScript size sonu gelmez kesirler verecektir. Oysa çoğu zaman bu rakamların ya yukarı “yuvarlanması”, ya da sadece tam sayı bölümü gerekir.
VBScript’te Int() fonksiyonu, bize bir sayının tam sayı bölümünü verir. Diyelim ki elimizdeki KesirliSayi değişkeninin değeri 123,234567 olsun.
Tamsayi = Int(KesirliSayi)
işleminden sonra Tamsayi değişkenin değeri 123 olur.
Fakat kimi zaman bir sayının kesirli bölümünü böyle bıçakla kesip atmak işimize gelmeyebilir. Round() fonksiyonu, kesirli bir sayıyı yukarı veya aşağı “yuvarlayarak” tam sayı haline getirir. Bu kez ki elimizdeki KesirliSayi değişkeninin değeri 5,6 olsun.
Tamsayi = Int(KesirliSayi)
işleminden sonra Tamsayi değişkenin değeri 6 olur. Kesirli sayı 56,2 ise, Round() fonksiyonu bize 56 değerini verir.
//////////////////////////////KUTU BİTTİ///////////////
Programımız, elde ettiği ve Paraat değişkenine kaydettiği bu sayı 1 ise, Yazı gelmiş sayıyor; ve Browser Penceresine “Yazı!” yazıyor. Bu arada yapılan atış sayısını kaydettiğimiz Atis ve gelen tura sayısını tuttuğumuz Tura değişkenlerinin değeri bir arttırılıyor. ParaAt değişkeninin değeri başka bir şeyse (ne olabilir?), programımız bu kez tura geldiğine hükmediyor ve Browser penceresine “Tura!” yazıyor. Do döngüsü, Tura gelen atışların sayısı 3 oluncaya kadar devam ediyor. Çünkü Do döngüsünü While Tura < 3 (Tura 3’den az iken) deyimi ile çalıştırıyoruz. Ve program sonunda 3 tura gelinceye kadar kaç atış yaptığını yazıyor.
Bu ASP sayfası görüntülenirken Browser’ın Yenile düğmesini tıklarsanız, her seferinde Tura getirmek için farklı sayıda atış yapmak gerektiğini; aynı sayıda atış yapılsa bile turalarla yazıların yerinin değiştiğini göreceksiniz.
Dizi değişkenler için döngü: For Each..Next
For..Next gibi çalışan bu özel döngü, sayaç değeri kullanmaz, fakat bir dizi değişkenin bütün değerleri için bir kere icra edilir. Dizi-değişkenler, VBScript ile yapacağımız işlemlerde önemli bir yer tutar. Örneğin bir sınıftaki öğrencilerin veya müşterilerimizin listesi bir dizi değişkenin elemanları olabilirler. Yapmak istediğimiz işlem, dizi-değişkenin bütün elemanları için tekrar edilecekse, For Each..Next döngüsü daha elverişli olabilir. Bir dizi-değişkenin eleman sayısı ilerde değişirse ve siz döngüyü For..Next ile kurmuşsanız döngünün sayacı için verdiğiniz için alt ve üst sınırı değiştirmek zorunda kalırsınız. Oysa For Each, kaç kere tekrar edeceğine ilişkin değeri her zaman dizi-değişkenin elemanların sayısından alır. Örneğin, bütün öğrencilerin listesini tutan Ögrenciler dizi-değişkeninin bütün elemanlarının değerini ekrana yazdıralım:
For Each Ogrenci In Ogrenciler
Response.Write Ogrenci
Next
Burada “Ogrenci” Ogrenciler dizi-değişkeninde döngünün her adımında okunan bir elemanın değerini tutar. For Each döngüsü tarafından “okunmakta olan” dizi-değişkenin her bir değeri sırayla bu değişkene yazılacaktır. Bunu bir tür endeks değişken olarak düşünebilirsiniz.
Döngüyü durdurmak isterseniz
Bir döngüden belirlediğiniz koşul gerçekleşsin-gerçekleşmesin çıkmanız gerekebilir. Bunu bir başka değişkendeki değişiklik zorunlu kılabilir. Bir döngüden çıkmak için Exit (çık) ifadesini kullanabilirsiniz. Bu ifade, döngünün yaptığı işler arasında, genellikle bir If deyimi ile birlikte yer alır. Örneğin:
For sayac = 1 to 10
[..bir takım işler yap..]
If Degisken1 > Degisken 2 Then Exit For
[..bir takım işlere devam et..]
Next
Bu durumda For..Next döngüsü, Degisken1’in değerinin Degisken2’den yüksek olduğunu belirlerse, derhal döngüyü durdurarak, Next’ten sonraki satıra gidecektir.
Do döngüsünden ise Exit Do ile çıkababiliriz. Bu ifadenin kullanımı da Exit For gibi olur.
