AşT layihəsi hələ 2005-ci ildən fəaliyyət göstərən, İctimai Maraqların Müdafiəsi və Hüquqi Məsləhət Mərkəzlərinin (alac) əsasında təşkil edilmişdir

Mənbələr:
Azərbaycan qanunvericiliyi (bax: istinadlar),

ŞA Bakı, Gəncə və Quba ALAC mərkəzlərinin təcrübəsi,

Nazirliyin elektron səhifəsi,

Nazirlikdən 13.03.2012 – N-07/6-2-328; 27.09.2013, No 02/127 tarixli məktublar,

Nazirlik ilə 23.10.2013 tarixində email yazışması,

Dünya Bankı Qrupu – Azərbaycan Tərəfdaşlıq Proqramına Baxış, Sosial Müdafiə İnkişaf Layihəsi, aprel 2013, www.worldbank.org

Ədliyyə Nazirliyi
Giriş

ŞA-nın əsas məqsədi səmərəli notarial xidmətlərin göstərilməsini təşkil edə bilmək üçün höküməti həvəsləndirmək və yardım göstərməkdir. Burada xüsusi diqqət özəl notariuslar tərəfindən göstərilən xidmətlərə yönəlib.

ALAC layihəsi xətti ilə verilən tövsiyələrin icra vəziyyəti
Ədliyyə Nazirliyi ilə bu istiqamətdə ilk tədbir 26 Aprel 2012-ci il tarixində keçirilib. 11 Mart 2013-cü il tarixində keçirilən ikinci dəyirmi masaya qədər Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən aşağıdakı tövsiyələr icra olunmuşdur.
Hüquqi çərçivə

Tövsiyələrin Notariat Haqqında qanuna əlavələrin edilməsi ilə bağlı olmasına baxmayaraq, ŞA-nın bu istiqamətdə atılan addımlar barəsində məlumatı yoxdur. Bununla belə verilən əsas tövsiyələrdən biri olan notariat xidmətlərin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi istiqamətində işlər görülüb. Müraciət edən şəxsin istəyi ilə notarius daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində qeydiyyat barəsində hüquq əldə edənin notariat qaydasında təsdiq edilmiş ərizəsini müqavilə (zərurət olduqda Mülki Məcəllənin 139-1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hüquqların dövlət qeydiyyatı üçün digər əsasları əks etdirən sənədlər), torpaq sahəsinin planı və ölçüsü, torpaq sahəsində yerləşən bina, qurğu, tikililərin və digər daşınmaz əmlakın (onların tərkib hissələrinin) texniki pasportu, plan-cizgisi və dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz ilə birlikdə Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsinə göndərir.¹⁹,²⁰ Bundan başqa nəqliyyat vasitəsinin icarəyə verilməsinə dair müqaviləni, yaxud nəqliyyat vasitəsinə dair etibarnaməni təsdiq edərkən, notarius sənədin təsdiq edilməsi barədə məlumatı dərhal Ədliyyə Nazirliyinin "Notariat Sənədlərinin Elektron Məlumat Bankı"na daxil edir və daha sonra bu məlumat Daxili İşlər Nazirliyinin məlumat bazasına daxil edilir.²¹ Bu təcrübə heç bir çətinlik olmadan geniş istifadə olunur.²².
İnstitusional çatışmazlıqlar

ŞA tərəfindən edilən tövsiyələrdən digəri notarial əmliyyatların notariuslarla yanaşı ASAN mərkəzləri tərəfindən göstərilməsinin təmin edilməsi ilə bağlı idi. Hökumətin qərarına əsasən²³, 2012-ci ilin sonlarından etibarən notariatlar ASAN mərkəzlərində fəaliyyətə başlayıb. ŞA tərəfindən təsadüfi qaydada ASAN mərkəzlərdə aparılan monitorinq²⁴ göstərir ki, əhali tərəfindən bu xidmətə böyük tələb var və bir çox hallarda bu xidmətdən istifadə edə bilmək üçün uzun növbələr yaranır. ASAN mərkəzlər xidmətlər müqabilində əlavə xidmət haqqı tətbiq etsə də, insanlar bu xidmətdən istifadəyə daha çox maraq göstərirlər. Tərifə layiq məqamlardan biri odur ki, ASAN mərkəzlər tərəfindən göstərilən xidmətlərdən istifadə edən sağlamlıq imkanları məhdud şəxslər əlavə xidmət haqqı ödəməkdən azaddırlar.²⁵

Əməkdaşlar üçün təlim proqramları təşkil etmək məqsədilə, Ədliyyə Nazirliyi notariusların oxşar uğurlu struktura malik ölkələrə səfərlərini təşkil etmiş və onların təcrübələrini öyrənməyə şərait yaratmışdır. 2012-ci ilin noyabrında Gürcüstanın Ədliyyə evinə səfər təşkil edilmişdir. Bununla yanaşı nümayəndələr 2012-ci ilin iyununda Qazaxıstanda, dekabr ayında isə Ukraynada keçirilən beynəlxalq konfranslarda iştirak etmişlər.
Digər tövsiyələrdən biri, notariuslar tərəfindən göstərilən xidmətlər, tariflər barədə məlumat verən eyni zamanda xidmətlərə görə ödəniş qəbul edən elektron kioskların yerləşdirilməsi ilə bağlı idi. Bu kimi kiosklar yerləşdirilsə də, ilk vaxtlar bunlardan nə əməkdaşlar, nə də müştərilər istifadə edə bilmirdilər.²⁶ Amma hazırda kiosklar istifadə olunur, müştərilərin bu kiosklar vasitəsilə ödənişləri edə bilməsi və məlumat almalarını asanlaşdırmaq məqsədi ilə notariat kontorları ya özləri işçi ayırır, ya da müvafiq banklarla razılıq əldə edərək onlar tərəfindən bir işçinin bu işə ayrılmasını təmin edir.²⁷ Notariat Kontorlarının texniki infrastrukturu gücləndirilib. Mərkəzlər bütün lazımı texnika ilə təchiz edilib və Dünya Bankının dəstəyi ilə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən Ədliyyə sisteminin müasirləşdirilməsi layihəsi çərçivəsində yaradılan ümumi informasiya sisteminə qoşulublar.

ŞA belə hesab edirdi ki, xüsusi notariat kontorları, dövlət kontorları ilə (dövlət tərəfindən maliyyələşən) müqayisədə əlverişsiz mövqeyə malikdirlər. Təklif edilir di ki, özəl notariusların maliyyə sabitliyini təmin edə bilmək üçün tariflər artırılsın. Qanunvericiliyə edilən müvafiq dəyişiklərdən sonra dövlət rüsumları artırılıb.²⁸

Xüsusi notariusların sayının artırılması rəqabətlilik mühitinin yaradılması və dövlət notariuslarının daha səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün effektiv stimullardan biri hesab olunurdu. 2013-cü ilin iyun ayının sonuna olan məlumatlara görə ümumi notariat kontorlarının üçdə biri xüsusi əsaslarda fəaliyyət göstərir ki, bu da edilən tövsiyənin qəbul edildiyini göstərir²⁹.
Qaynar Xətt

Nazirliyin qaynar xəttinin effektivliyinin arıtılması üçün ŞA tərəfindən bir neçə təklif verilib. Qaynar xəttin effektivliyinin artırılması üçün Nazirlik tərəfindən bir sıra addımlar atılsa da³⁰ bunlar barədə ictimai məlumatlılıq aşağı olub. Aşağıda qeyd olunan bir sıra tövsiyələrin - qaynar xətlərə edilən zəngləri cavablandıran əməkdaşların təlimlərə cəlb edilməsi; qaynar xəttin fəaliyyətinə nəzarət və səmərəliliyini qiymətləndirmək məqsədilə ayrıca bölmənin yaradılması; qaynar xətlərə edilən müraciətlər və şikayətlərin təhlilini özündə əks etdirən hesabatların dərci, qəbul edilib-edilmədiyi ilə bağlı yekun fikir bildirmək mümkün deyil.

Veb səhifə

ŞA tərəfindən veb səhifənin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı verilən tövsiyələr uğurla icra olunub və yeni bölmələr əlavə olunub.

Elektron xidmətlər

Notariatlarda görüş vaxtının müəyyən edilməsi üçün elektron müraciətin qəbulu, Dünya Bankının dəstəyi ilə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən Ədliyyə sisteminin müasirləşdirilməsi layihəsi çərçivəsində Elektron Notarius xidmətininin formalaşdırması məqsədilə ilə həyata keçirilən ilk xidmətdir³¹.

Dövlət qurumlarının şəffaflığı və hesabatlılığı

ŞA bu qurumalarda şəffaflığın və hesabatlılığın təmin edilməsi məqsədilə, nazirlik və qeyri hökumət təşkilatlarının iştirakı ilə televiziya və radio verilişlərinin hazırlanması təklifini irəli sürüb. Bu tövsiyənin qəbul olunub-olunmaması ilə bağlı məlumat mövcud deyil.

Eyni zamanda işə qəbul prosesi sadələşdirilib və seçim prosesini onlayn qaydada izləmək mümkündür³².