Aşuranin mübarək mehi

İki növ təbliğ

Bir neçə əsrdir İranda və bəlkə dünyanın Əhli-beyt (ə) məzhəbini seçən digər yerlərində də mühüm məhərrəm ayında təbliğat ənənəsi davam edir. İslam hakimiyyətindən öncə aparılan təbliğatın İslam hakimiyyəti dövründəki təbliğatla əsaslı bir fərqi var. İslam hakimiyyəti dövründə dinin hər bir hissəsinin təbliği məhz öz yerində aparıla bilər; yəni xalqın həyatının idarəsi üçün lazım olan məcmunun bir hissəsini bəyan etmək. Halbuki İslam hakimiyyəti olmadıqda belə deyil, hissələr bir-birindən ayrıdır, bir-birinə bağlı və kompleks şəkildə kamil deyil.

Misal üçün, əgər kimsə İslam hakimiyyəti dövründə fiqh hökmləri üzərində işləyirsə, o hökmləri iki növ araşdıra bilər. Biri dünyanın harasında yaşamasını çıxmaq şərti ilə bir fərdin idarəsinə aid olan fiqh hökmləridir. Bəzən də insan həmin fiqh hökmünü bir cəmiyyətin idarə tərzinin kiçik, yaxud böyük bir hissəsi kimi araşdırır. Bunlar bir-biri ilə fərqlənir. Hətta fiqh hökmünün əldə edilməsində də fərqlər yaranır; hətta paklıq və murdarlıq məsələsində və şəxsi məsələlərdə də; bəzən İslam hakimiyyətində fərdi və cəmiyyəti idarə edən məcmunun bir hissəsi kimi ortaya qoyulur, bəzən də xeyr, İslam ümmətindən ayrı və yalnız bir fərd üçün irəli sürülən bir hökm olur. Kaş aydın baxışlı hövzə alimləri bu fərqləri elmi hövzələrin tədqiqatçıları üçün təfsilatı ilə izah edəydilər.

Əxlaq məsələsi də belədir. Misal üçün, öz xeyrindən keçmək və dözümlülük barədə danışırıq. Bu bəzən yalnız şəxsi bir məsələdir və İslam əxlaqı, bir əxlaq göstərişi və sırf fərdə aid psixoloji reaksiya kimi bir dəyər sayılır: "Faciələr qarşısında dözümlü olaq!" Bu bir növdür. Bəzən də dözümlülük öz işində və yolunda rastlaşdığı müxtəlif problemlərlə, təzyiqlərlə, əngəl və maneələrlə birgə və cəmiyyət miqyasında irəli sürülür: "İnsanlar bu maneə və çətinliklərin qarşısında dözümlü olmalıdırlar!" Burada dözümlülük başqa formada ortaya qoyulur. Dözümlülüyün özü bir şeydir, məsələnin ortaya qoyulma tərzi isə (fərqli bir şey və) mühüm məsələdir.

Qeyd etdiyimiz iki növ təbliğat arasında əsas fərq budur ki, İslam hakimiyyəti dövründə din siyasətin də daxil olduğu, hökumət idarəsinin də daxil olduğu, xarici münasibətlərin və müsəlmanların dünyanın müxtəlif cinahları qarşısında mövqelərinin də daxil olduğu, iqtisadi məsələlərin də daxil olduğu, şəxslərin bir-biri ilə münasibətlərinin və həyatın müxtəlif işlərində əxlaqa riayət olunmasının da daxil olduğu həyat məsələlərinin məcmusundan ibarətdir. Din şəxsi məsələlərə, ictimai məsələlərə, ümumi şəkildə yerinə yetirilməsi lazım olan məsələlərə, ictimai olmasa da, lakin hər bir fərdin yerinə yetirə bildiyi məsələlərə, dünyanın, yaxud o ölkənin taleyinə aid olan məsələlərə şamil olan bir məcmudur. Biz təbliğat zamanı bunların hamısını təbliğ etməliyik.