Ateroskleroz; Ateroskleroz

Ateroskleroz;

• Ateroskleroz;

• ateromaların, içi yumuşaq, ətrafı sert quruluşuna görə Yunanca athero- (sıyıq) ve -sclerosis (sertleşme) sözcüklərindən əmələ gəlmişdir.

• Endotelin zədələnməsi ilə başlayır

• İntima ve media təbəqələrinin prosesə qoşulması ilə davam edər.

Risk amilləri :

• Risk amilləri :

• Sistolik və diastolik AT-nin səviyyələri

• Nəbz təzyiqinin səviyyələri (yaşlılarda)

• Yaş (K > 55 yaş; Q >65 yaş)

• Tütün çəkmək

• Dislipidemiya

• Acqarına qan plazmasında qlükoza 5,6-6,9 mmol/l (102-125 mq/dl)

• Qlükozaya qarşı tolerantlığın pozulması

• Abdominal piylənmə

Elektrokardioqrafik SMH Sokolov-Lion göstəricisi >38 mm və ya Kornell göstəricisi > 2440 mm/ms

• Elektrokardioqrafik SMH Sokolov-Lion göstəricisi >38 mm və ya Kornell göstəricisi > 2440 mm/ms

• Exokardioqrafik SMH: sol mədəciyin kütlə indeksi (SMKİ) K≥125 q/m² Q≥110 q/m²

• Yuxu arteriyalarının divar qalınlığı (intra-media qalınlığı): İMQ>0,9

• Yuxu və bud arteriyalarında nəbz dalğasının sürəti > 12 m/s

• Topuq-bazu AT indeksi<0,9

• Qan plazmasında kreatinin səviyyəsinin mülayim artması

• K – 115-133 mkmol/l (1,3-1,5 mq/dl)

• Q – 107-124 mkmol/l (1,2-1,4 mq/dl)

• Kreatinin klirensinin azalması: 60 ml/dəq və aşağı

• Mikroalbuminuriya: 30-300 mq/24 saat və ya

• albumin-kreatinin nisbəti: K – 22 mq/q və çox Q – 31 m q/q və çox

1) Sokolov-Lion göstəricisi:

• 1) Sokolov-Lion göstəricisi:

• Rv5+SV1və ya V2 >38 mm;

• 2) Kornell göstəricisi (Kornell voltajı):

• kişilərdə = Ravl+SV3>28 mm (2,8 mv)

• qadınlarda =Ravl+SV3>20 mm (2,0 mv)

• 3) Kornell indeksi:

• QRS davamı x Kornell voltajı>2440 msan x mv

• 4) SMH exokardioqrafiya üsulu ilə təyin edilərkən konsentrik SMH aşkarlanarsa, risk maksimaldır

fiziki gərginlik (hərəkət, yüksəkliyə qalxma,

• fiziki gərginlik (hərəkət, yüksəkliyə qalxma,

• ağırlıq qaldırma)

• AT yüksəlməsi

• Soyuq havada

• çoxlu miqdarda qida

• qəbulundan sonra

• emosional stresslə əlaqədar

«Ağrı toxumanın anoksik fəryadıdır»

• «Ağrı toxumanın anoksik fəryadıdır»

• Tutmaşəkilli

• Sıxıcı

• Təzyiqedici ağrı

• Narahatlıq hissi

• Sol qola

• Boyuna

• Çənəyə

• Epigastruma

• Kürəyə

Tərləmə

• Tərləmə

• Bulantı

• Çarpıntı

• Narahatlıq

• Halsızlıq

ÜİX uzun illərdir ki, əksər iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş

• ÜİX uzun illərdir ki, əksər iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş

• ölkələrdə əhalinin əsas ölüm səbəbini təşkil edir.

• SS-nin rastgəlmə tezliyi yaşla əlaqədar olaraq kəskin artır:

• - qadınlar arasında

• 45-54 yaşda 0,1-1%

• 65-74 yaşda 10-15%

• - kişilərdə

• 45-54 yaşda 2-5%

• 65-74 yaşda 10-20%

• Əksər Avropa ölkələrində SS-nin yayılması 1 mln əhaliyə

• 20 000-40 000 təşkil edir.

Stabil stenokardiyası koronar arteriyaların aterosklerozunun klinik təzahürüdür

• Stabil stenokardiyası koronar arteriyaların aterosklerozunun klinik təzahürüdür

Risk amilləri 2 qrupa bölünür :

• Risk amilləri 2 qrupa bölünür :

• 1. İdarəolunmayan (modifikasiya olunmayan) risk amilləri

• 2. İdarəolunan (modifikasiya olunan) risk amilləri

1. İdarəolunmayan risk amilləri

• 1. İdarəolunmayan risk amilləri

• ► 50-60-dan yuxarı yaş

• ► Kişi cinsi

• ► İrsi meyllilik

Sinif I

• Sinif I

• “Adi fiziki aktivlik stenokardiyaya səbəb olmur”.

• Stenokardiya ancaq ağır, intensiv və uzunmüddətli gərginlikdən

• sonra meydana gəlir.

• Sinif II

• “Adi fiziki aktivlikdə yüngül məhdudiyyət”.

• Sürətli yerimək və ya pilləkən çıxmaq, yoxuşla qalxmaq,

• toxqarına yerimək, soyuq havada yerimək, emosional stress

• zamanı, oyandıqdan sonra bir neçə saat ərzində.

• Sinif III

• “Adi fiziki aktivlikdə nəzərəçarpan məhdudiyyət”.

• Normal şərtlər daxilində normal sürətlə bir və ya iki kvartal

• məsafə yeriyərkən* və ya bir mərtəbə pilləkən qalxarkən.

• Sinif IV

• “Hər hansı bir fiziki aktivlik narahatlığa səbəb olur” və ya“sakitlik stenokardiyası”.

• *100-200 metr məsafəyə ekvivalentdir.

Duke indeksi (DTS) ÜD hadisələrinin meydana çıxma riskini

• Duke indeksi (DTS) ÜD hadisələrinin meydana çıxma riskini

• qiymətləndirməyə imkan verən göstəricidir.

• DTS = [fiziki yükün davametmə müddəti (dəq)] –[5xST seqmentinin maksimal yerdəyişmə kəmiyyəti (mm)]– [4 x stenokardiya indeksi (Sİ)]

• - Sİ 0 – döş qəfəsində ağrı yoxdur;

• - Sİ 1 – gərginlik zamanı stenokardiya;

• - Sİ 2 – sınağın dayandırılmasını tələb edən stenokardiya.

• DTS > 4 aşağı riskə;

• DTS = (-10)-dan (+4)-dək orta riskə;

• DTS < (-10) yuxarı riskə aid xəstələrin (illik ölüm 3%-dən artıqdır) aşkar olunmasına yardım edir.

Stenokardiyanın diaqnostikası və qiymətləndirilməsi klinik,

• Stenokardiyanın diaqnostikası və qiymətləndirilməsi klinik,

• laborator və spesifik kardioloji müayinələrlə aparılır. Müayinələrin məqsədi aşağıda göstərilmişdir:

• 1. SS-ə şübhə olduğu hallarda işemiyanın aşkar olunması.

• 2. Yanaşı gedən patologiyaların və meydana çıxaran faktorların müəyyənləşdirilməsi və ya inkar edilməsi.

• 3. Risk dərəcəsinin təyini.

• 4. Müalicənin faydasının qiymətləndirilməsi.

Anamnez; Yaxşı toplanmış anamnez diaqnostikada mühüm rol oynayır.

• Anamnez; Yaxşı toplanmış anamnez diaqnostikada mühüm rol oynayır.

• Tipik ağrı; Fiziki aktivlik ya da stres ilə başlayan və istirahət ilə azalabilən, 5-15 dəqiqə davam edən, prekardial bölgədə başlayıb, boyuna, sol çiyin ve qola yayılabilən ağrı tipikdir.

• Risk faktorları; qanazlığı, hipertiroid, aritmiyalar, stress ve ağır idman kimi anginoz tutmaları tətikləyən səbəblər mütləq dəyərləndirilməlidir

► Laborator müayinələr

• ► Laborator müayinələr

• �� Ümumi qan analizi, kreatinin

• �� Qanda acqarına şəkər

• �� Qanda acqarına lipid profili

• �� yh C-reaktiv zülal, homosistein, Lp(a), ApoA, ApoB

• ► Döş qəfəsi rentgenoqrafiyası

• ► EKQ

• ► Exokardioqrafiya

• ► Fiziki yük sınaqlı EKQ

• ► Fiziki yük (ExoKQ, ssintiqrafiya və MRT) təsvir üsulları

• ► Farmakoloji stress təsvir üsulları

• ► Ürəyin stress maqnetik rezonans sınağı

• ► Kompüter tomoqrafiya

• ► Maqnetik rezonans arterioqrafiya

• ► Koronar arterioqrafiya

ÜXS < 5,0 mmol (190mq/dl) ;

• ÜXS < 5,0 mmol (190mq/dl) ;

• ASLP-XS < 3,0 mmol/l (115 mq/dl) ;

• YSL-XS

• Kişi >1,0 mmol/l (40 mq/dl) Qadın >1,2 mmol/l (46 mq/dl) ;

• TQ < 1,7 mmol/l (150 mq/dl)

Yalnız ürək çatışmazlığı, qapaq xəstəlikləri və ağ ciyər xəstəliklərinə şübhə olduğu hallarda göstərişdir

• Yalnız ürək çatışmazlığı, qapaq xəstəlikləri və ağ ciyər xəstəliklərinə şübhə olduğu hallarda göstərişdir

• Kardiomeqaliya, ağciyərlərdə durğunluq, qulaqcıqların genişlənməsi və ürək strukturlarının kalsifikasiyası kimi patologiyalarda proqnostik əhəmiyyətə malikdir.

Döş qəfəsində ağrısı olan bütün xəstələrə sakitlik halında 12 aparmada elektrokardioqram çəkilməlidir.

• Döş qəfəsində ağrısı olan bütün xəstələrə sakitlik halında 12 aparmada elektrokardioqram çəkilməlidir.

• Döş qəfəsində ciddi ağrısı olan xəstədə qeyri-normal bir dəyişiklik olmasa belə, bu, miokardın işemiyasını inkar etmir.

• Stenokardiya zamanı EKQ müayinənin işemik tutma zamanı aparılması tövsiyə olunur. ST seqmentinin geridönən depressiyası ÜİX-ni təsdiqləyir.

• Ürək fəaliyyətinin uzunmüddətli monitorlanması ağrısız işemiya epizodlarının aşkar olunmasına imkan verir.

ÜİX diaqnozunun qoyulmasında fiziki yük sınağının həssaslığı və spesifikliyi uyğun olaraq 68% və 77% göstərilir.

• ÜİX diaqnozunun qoyulmasında fiziki yük sınağının həssaslığı və spesifikliyi uyğun olaraq 68% və 77% göstərilir.

• Hiss dəstəsinin sol ayaqcığının tam blokadası, kardiostimulyator ritmi və WPW sindromunun olduğu hallarda fiziki yük sınağının heç bir diaqnostik əhəmiyyəti olmur.

• SM, elektrolit disbalansı,mədəcikdaxili keçiriciliyin pozulması və uzun müddət digitalis preparatlarının qəbulu ilə əlaqədar olaraq sakitlik EKQ anormal xəstələrin stress sınaqları diaqnostik baxımdan informativ olmur.

Anginox ağrının diaqnostikası üçün Bruce Protokolundan istifadə olunur.İstirahət EKQ’si stenokardiyalı xəstələrin 50% -də normal olur.EKQ-si normal olan xəstələrdə

• Anginox ağrının diaqnostikası üçün Bruce Protokolundan istifadə olunur.İstirahət EKQ’si stenokardiyalı xəstələrin 50% -də normal olur.EKQ-si normal olan xəstələrdə

• ***Stress testi zamanı tipik anginoz ağrı ilə birlikdə horizontal və ya aşağı eyilimli >1mm ST depresyonu xronik koronar arteriya xəstəliyini

• ***Tipik anginoz ağrı ilə birlikdə >2mm ST depresyonu ciddi koronar arteriya xəstəliyini göstərir

Fiziki yüklə sınaq mümkün olmadıqda farmakoloji sınaqdan istifadə edilə bilər.

• Fiziki yüklə sınaq mümkün olmadıqda farmakoloji sınaqdan istifadə edilə bilər.

• 1. qısa təsirli simpatomimetik dərman - dobutamin

• 2. koronar vazodilatatorlar (adenozin və dipiridamol)

Ürəyin stress maqnetik rezonans sınağı dobutamin infuziyası ilə birlikdə işemiya nəticəsində əmələ gələn divar hərəkət qüsurunu və ya perfuziya pozulmasını aşkar etmək üçün istifadə edilə bilər, lakin geniş tətbiq edilmir.

• Ürəyin stress maqnetik rezonans sınağı dobutamin infuziyası ilə birlikdə işemiya nəticəsində əmələ gələn divar hərəkət qüsurunu və ya perfuziya pozulmasını aşkar etmək üçün istifadə edilə bilər, lakin geniş tətbiq edilmir.

Elektron şüa KT, multi-detektor və ya çox kəsikli (multi slice) KT koronar kalsifikasiyanın kəmiyyətcə təyinində təsdiqlənmiş müayinə üsuludur. KT arterioqrafiya intravenoz kontrast maddə inyeksiyası vasitəsilə həyata keçirilir.

• Elektron şüa KT, multi-detektor və ya çox kəsikli (multi slice) KT koronar kalsifikasiyanın kəmiyyətcə təyinində təsdiqlənmiş müayinə üsuludur. KT arterioqrafiya intravenoz kontrast maddə inyeksiyası vasitəsilə həyata keçirilir.

Qeyri-invaziv testlər obstruktiv koronar xəstəlik barədə lazımi dərəcədə fikir yürütməyə imkan verir, lakin riski qiymətləndirmək üçün koronar arterioqrafiyaya ehtiyac ola bilər. Koronar arterioqrafiya, sabit stenokardiyalı xəstələrdə damarlarda stenozun olub-olmamasını dəqiq ayırd etməklə, terapevtik yanaşmaların seçilməsi (dərman müalicəsi və ya miokardial revaskulyarizasiya) və proqnozun müəyyənləşdirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir.

• Qeyri-invaziv testlər obstruktiv koronar xəstəlik barədə lazımi dərəcədə fikir yürütməyə imkan verir, lakin riski qiymətləndirmək üçün koronar arterioqrafiyaya ehtiyac ola bilər. Koronar arterioqrafiya, sabit stenokardiyalı xəstələrdə damarlarda stenozun olub-olmamasını dəqiq ayırd etməklə, terapevtik yanaşmaların seçilməsi (dərman müalicəsi və ya miokardial revaskulyarizasiya) və proqnozun müəyyənləşdirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir.

• ► Ciddi mədəcik tipli aritmiyalar və ya ürək dayanmasından

• sonrakı vəziyyət

• ► Revaskulyarizasiyadan sonra təkrarlanan orta və ağır simptomlar

• ► Daha əvvəl damarın proqnostik əhəmiyyətli nahiyəsində

• aparılmış PKM

• ► PKM -dən sonra restenoz ehtimalının yüksək olduğu hallar

• ► Revaskulyarizasiya icra edilməsini tələb edən simptomlar

► Proqnozu yaxşılaşdıraraq miokard infarktı və ölümün qarşısını almaq

• ► Proqnozu yaxşılaşdıraraq miokard infarktı və ölümün qarşısını almaq

• ► Simptomları azaltmaq və ya aradan qaldırmaq

► ÜİX diaqnozu müəyyənləşdirilmiş xəstələrə bədən çəkisinin azaldılmasına və lipid mübadiləsinin pozulmasının korreksiyasına yönəldilmiş rasional pəhriz (tərəvəz, meyvə və balıqla zəngin “Aralıq dənizi” pəhrizi, ət məhsullarından isə əsasən quş əti məsləhət görülür

• ► ÜİX diaqnozu müəyyənləşdirilmiş xəstələrə bədən çəkisinin azaldılmasına və lipid mübadiləsinin pozulmasının korreksiyasına yönəldilmiş rasional pəhriz (tərəvəz, meyvə və balıqla zəngin “Aralıq dənizi” pəhrizi, ət məhsullarından isə əsasən quş əti məsləhət görülür

• ► Omeqa 3 yağ turşusu ilə zəngin balıq yağının ən azı həftədə bir dəfə qəbul edilməsi məsləhət görülür

Antitrombotik dərmanlar

• Antitrombotik dərmanlar

• Hipolipidemik dərmanlar

• Angiotenzin çevirici ferment inhibitorları

• Beta-blokatorlar

Əks-ğöstərişlər olmadıqda, bütün xəstələrə aşağı dozada

• Əks-ğöstərişlər olmadıqda, bütün xəstələrə aşağı dozada

• (75-150 mq) aspirin təyin olunur . Tienopiridin qrupundan olan

• klopidoqrel, aspirinə qarşı allergiyası olan xəstələrdə aspirinə alternativ olaraq və aspirinə əlavə olaraq təyin edilə bilər. Anamnezində mədə-bağırsaq

• qanaxması olan xəstələrdə klopidoqrel əvəzinə proton nasosu inhibitoru

• ilə yanaşı aspirinin istifadəsi mümkündür.

• Antikoaqulyant dərmanlar (varfarin və ya trombin inhibitorları) miokard infarktından sonra bəzi yüksək riskli xəstələrdə aspirinlə kombinə edilsə də, səyrici aritmiya kimi xüsusi göstərişlər yoxdursa, SS-də rutin şəkildə istifadə edilməməlidir.

Atorvastatin 10-80 mq/sut

• Atorvastatin 10-80 mq/sut

• Liprimar (10; 20; 40 mq)

• Ateroks (10; 20; 40 mq),

• Aztor (10; 20mq),

• Eskolan-Sanovel (10; 20; 40 mq)

• Torva (10; 20 mq),

• Tulip (10; 20; 40mq),

• TG-TOR (10; 20 mq),

• Vasolip (10; 20; 40 mq)

• Rozuvastatin Krestor* 10-40 mq/sut

• Fluvastatin Leskol*, Leskol XL* 20-80 mq/sut

• Pravastatin Lipostat* 10-40 mq/sut

PKM, demək olar ki bütün hallarda simptomları yüngülləşdirmək üçün AKŞ-ə alternativ olaraq nəzərdə tutula bilər. Mövcud dəlillərə görə SS-də PKM-in sağqalma baxımından dərman müalicəsindən üstünlüyü sübuta yetirilməmişdir, lakin PKM dərman müalicəsinə nisbətən həyat keyfiyyətinə təsir göstərən hadisələrin azaldılmasına daha effektiv təsir göstərir.

• PKM, demək olar ki bütün hallarda simptomları yüngülləşdirmək üçün AKŞ-ə alternativ olaraq nəzərdə tutula bilər. Mövcud dəlillərə görə SS-də PKM-in sağqalma baxımından dərman müalicəsindən üstünlüyü sübuta yetirilməmişdir, lakin PKM dərman müalicəsinə nisbətən həyat keyfiyyətinə təsir göstərən hadisələrin azaldılmasına daha effektiv təsir göstərir.