Audit xidməti və onun təşkili – (30+15)-15 mövzu Mövzu Auditin mаhiyyəti, məqsədi və vəzifələri

Auditor fəaliyyəti


Uyğunluq auditi

Uçot, vergi, hesabatın hazır-lanması və s. üzrə məsləhətlər

Uçotun aparılması

Uçotun bərpası

Təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili
uditor fəaliyyətinin məsələri çox cəhətlidir. Auditor fəaliyyətinin ümumi təsnifatı aşağıda verilmişdir:

Audit

Kənar

Daxili

Təşəbbüslə

Məcburi

Xüsusi auditor tapşırıqları

Praktikada auditin aşağıdakı növləri vardır:

• 
  maliyyə auditi;
  
• 
  əməliyyat auditi;
  
• 
  qanunvericiliyə uyğunluğun auditi;
  
• 
  xüsusi audit;
  
• 
  vergi auditi;
  
• 
  qiymət auditi;
  
• 
  idarəetmə auditi.
  

Auditin təsnifatı.

1. 
   Auditorların kateqoriyaları üzrə:
   

• 
  müstəqil;
  
• 
  dövlət;
  
• 
  daxili.
  

2. 
   Qanunvericilik üzrə:
   

• 
  məcburi;
  
• 
  təşəbbüslə.
  

3. 
   Yoxlamanın aparılması tezliyi üzrə:
   

• 
  ilkin;
  
• 
  təkrarlanan.
  

4. 
   Məqsəd üzrə:
   

• 
  maliyyə;
  
• 
  əməliyyat;
  
• 
  qanunvericiliyə müvafiqlik;
  
• 
  attestasiya işləri;
  
• 
  mühasibat hesabatları;
  
• 
  vergi;
  
• 
  idarəetmə.
  

5. 
   İstiqamətlər üzrə:
   

• 
  ümumi;
  
• 
  bank;
  
• 
  sığorta təşkilatları;
  
• 
  investisiya institutları, büdcədənkənar fondlar.
  

“Auditor haqqında” AR Qanununun 2- ci maddəsində göstərilir ki, qanunvericiliyə görə öz maliyyə hesabatlarını dərc etdirməli olan təsərrüfat subyektləri üçün, habelə qanunvericilik aktları ilə bilavasitə nə­zərdə tutulmuş hallarda və ya səlahiyyətli orqanın müvafiq qərarına əsasən (sifarişi ilə) həyata keçirilən audit məcburi, digər hallarda isə könüllüdür.

Tətbiq olunma xüsusiyyətlərinəgörə auditin formaları – təsərrüfatdaxili və xaricidir.

Xarici audit – hesabat sənədlərinə əsaslanır.

Xarici auditin iş planını müstəqil surətdə auditor müəyyən edir.

Daxili auditin fəaliyyət planını təşkilatın rəhbərliyi təsdiq edir.

Məcburi və könüllü audit yoxlamalarının aparılmasında tarif – sifarışçi ilə razılaşdırılmış müqavilə qiyməti ilə - aparılır.

Auditor xidmətinə görə ödəniləcək məbləğ – gələcək audit xidmətinin həcmindən asılıdır. Auditor xidmətinə görə müqavilə bağlandıqda, auditor və müştəri arasında müstəqil münasibətlərə yol verilə bilər. Auditor yoxlamasının müddəti audit yoxlaması aparılması barədə müqavilə ilə təyin edilir.

Qanunvericiliyə görə öz maliyyə hesabatlarını dərc etdirməli olan təsərrüfat subyektləri üçün, habelə qanunvericilik aktları ilə bilavasitə nəzərəd tutlmuş hallarda və ya səlahiyyətli dövlət orqanlarının müvafiq qərarlarına əsasən (onların sifarişi ilə) həyata keçirilən audit məcburi, digər hallarda isə könüllüdür.

Könüllü audit təsərrüfat subyektinin təşəbbüsü ilə aparılır.

Belə auditin miq­yası, xarakteri, həcmi və məzmunu müştərinin tələbinə uyüun müəyyən edilir.

Auditor xidmətlərinə müqavilə əsasında təsərrüfat subyektlə­rin­də maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti sahəsində yoxlama, ekspertiza, təhlil aparmaq və izahlı rəy vermək, mühasibat uçotunu qurmaq, hesabat göstəricilərinin dürüstlüyünü təsdiq etmək və auditorun peşə fəaliyyətinə uyüun olaraq maliyyə-təsərrüfat məsələləri üzrə digər xidmətləri göstərmək daxildir.

Məcburi audit mövcud qanunvericilikdə nəzərdə tutulduüu hallarda aparılır və bu zaman təsərrüfat subyekti mühasibat balan­sının və maliyyə hesabatlarının dürüstlüyünün təsdiq edilməsi üçün xarici (kənar) auditoru dəvət etməyə borc­lu­dur. Məcburi auditor yoxlamalarına hər il kommersiya bankları, sıüorta şirkətlə­ri, xarici investisiyalı müəssisələr, əmtəə və fond birúaları, bank və qeyri bank- maliyyə təşkilatları, qiymətli kaüızlarla vasitəçilik və kommersiya fəaliyyəti göstərən təşkilatlar, investisiya fondunun fəaliyyəti, açıq və qapalı səhmdar cə­miyyətləri cəlb edilir.

Fərdi audit – mütəxəssis tərəfindən həyata keçirilən auditdir.