Audit xidməti və onun təşkili – (30+15)-15 mövzu Mövzu Auditin mаhiyyəti, məqsədi və vəzifələri

Giriş аspektləri (100-199)

1.	Inаmlıüı təmin edən tаpşırıqlаr	100
2.	АBS-nın əsаs prinsipləri	120
Vəzifələr (200-299)
3.	Mаliyyə hesаbаtının аuditinin əsаs prinsipləri və məqsədi	200
4.	Аudit tаpşırıqlаrının şərtləri	210
5.	Аuditdə işlərin keyfiyyətinə nəzаrət	220
6.	Sənədləşdirmə	230
7.	Mаliyyə hesаbаtının аuditinin gedişində səhvlərə və dələduzluüа münаsibətdə аuditоrun məsuliyyəti	240
8.	Dələduzluq və səhvlər	240 А
9.	Mаliyyə hesаbаtının аuditində qаnunlаrın və nоrmаtiv аktlаrın nəzərə аlınmаsı	250
10.	Rəhbər səlаhiyyətinə mаlik оlаn şəхslərə аudit hаqqındа məlumаt verilməsi	260

1. 
   
   

   1	2	3
   Plаnlаşdırmа (300-399)
   11.	Plаnlаşdırmа	300
   12.	Biznes birliyi	310
   13.	Аuditin mаhiyyəti	320
   Dахili nəzаrət (400-499)
   14.	Risklərin qiymətləndirilməsi və dахili аudit	400
   15.	Kоmpyuter infоrmаsiyа sistemində аudit	401
   16.	Аuditin təşkilаti хidmətindən istifаdə edən subyektlərin xüsusiyyətlərinin nəzərə аlınmаsı	402
   Аuditоr sübutlаrı (500-599)
   17.	Аuditоr sübutlаrı	500
   18.	Аuditоr sübutlаrı-xüsusi mаddələrə yenidən bахılmаsı	501
   19.	Хаrici təsdiqləmə	505
   20.	Ilkin tаpşırıq-ilk qаlıq	510
   21.	Аnаlitik prоsedurlаr	520
   22.	Seçmə testləşdirmənin аuditоr seçimi və digər prоsedurlаr	530
   23.	Qiymətləndirici аmillərin аuditi	540
   24.	Əlаqəli tərəflər	550

2. 
   
   

1	2	3
25.	Sоnrаkı hаdisələr	560
26	Fəаliyyətin fаsiləsizliyi	570
27	Rəhbərliyin bəyаnаtı	580
3-cü şəхsin işindən istifаdə(600-699)
28.	Bаşqа аuditоrun işindən istifаdə	600
29.	Dахili аuditin işlərinin nəzərdən keçirilməsi	610
30.	Ekspertin işindən istifаdə edilməsi	620
Аuditоr nəticələri və hesаbаtlаrın (rəylərin) hаzırlаnmаsı (700-799)
31.	Mаliyyə hesаbаtı üzrə аuditоrun hesаbаtı (rəyi)	700
32.	Mаliyyə hesаbаtı üzrə аuditоrun hesаbаtı (rəyi)	700 А
33.	Müqаyisə edilən rəqəmlər	710
34.	Yохlаnmış mаliyyə hesаbаtını özündə əks etdirən sənədlərdə sаir infоrmаsiyаlаr	510
Iхtisаslаşdırılmış sаhələr (800-899)
35.	Xüsusi məqsədlər üçün аuditоr tаpşırıqlаrı üzrə hesаbаtı (rəyi)	800
36.	Gözlənilən mаliyyə məlumаtlаrının tədqiqаtı	810

Auditin Beynəlxalq Standartları iqtisadi situasiyadan və auditin inkişafı səviyyəsindən asılı olaraq, müntəzəm surətdə yeniləşdirilir.

Auditin Beynəlxalq Standartlarına uyğun olaraq, auditin həcmi – müəyyən hallarda auditin məqsədinə nail olmaq üçün zəruri sayılan auditor prosedurunun siyahısıdır.

edilməsindən ibarətdir.

30-cu standart: Gələcək maliyyə məlumatlarının yoxlanması.

Beynəlxalq Audit Standartlarının tələblərinə uyğun olaraq, razılaşdırılmış prosudurlar dedikdə, auditor, müştəti və istənilən 3-cü şəxs arasında razılaşdırılmış prosedurlar başa düşülür.

Razılaşdırılmış prosedurların nəticələrinə görə auditor hesabatının ünvanları – həmin prosedurların yoxlanılması haqqında razılığa gələn tərəflərdir.

Beynəlxalq Audit Standartlarının tələblərinə uyğun olaraq, auditorun işçi sənədlərinin əsas təyinatı – auditorun fikrini təsdiq edən sübutun formalaşması nöqteyi-nəzərindən məlumatlandırılmış sənədlərlə rəsmiyyətə salınmasının vacibliyidir.

Audit standartının məqsədi daha yaxşı qiymətləndirmə və fərziyyəyəəsaslanan yoxlama prosedurları də daxil olmaqla, gələcək maliyyə məlumatlarıhaqqında hesabatın tərtib edilməsi və yoxlanması ilə əlaqədar olan tapşırıqlara dairtövsiyələrin verilməsi və standartın müəyyən edilməsindən ibarətdir.

Beynəlxalq Audit Standartlarına uyğun olaraq, özünə inam səviyyəsi anlayışı belə müəyyənləşdirilir: bir tərəfin təqdim etdiyi və digər tərəfin istifadəsi üçün nəzərdə tutulan qərarın etibarlılığına münasibətdə fikrini bildirməsi.

Beynəlxalq auditor praktikasında “aşkarlanmamaq riski” dedikdə, auditor yoxlaması vasitəsi ilə saxtalaşdırmanın aşkarlanmasına imkan verməyən risklər başa düşülür. Bu risklər həm ayrılıqda, həm də məcmu formada əhəmiyyətli sayıla bilər.

Beynəlxalq auditor praktikası üzrə qaydalar – standartlara əməl olunmasında auditorlara praktiki kömək göstərmək məqsədilə tövsiyə xarakteri daşıyır.

Beynəlxalq Audit Standartlarının konseptual əsasları auditor praktikasında göstərilən bütün xidmətlərə tətbiq edilir.

Beynəlxalq Audit Standartlarına uyğun olaraq:

• 
  auditor – auditor prosedurlarının xarakterinin müddətinin və həcminin müəyyənləşdirildiyı zaman əhəmiyyətliliyə qiymət verə bilər;
  
• 
  auditor sübutunun miqdar ölçüsü –kifayətlilikdir;
  
• 
  “dələduzluq” termini adı altında maliyyə hesabatlarının səhv təqdim olunmasına gətirib çıxaran qəsdən hərəkətbaşa düşülür (başqa sözlərlə - təsərrüfat əməliyyatlarının mənasının pozulması ilə nəticələnən uçot məlumatlarının düzgün əks etdirilməməsi);
  
• 
  “səhv” termini adı altında qəsdən olmayan səhvlər, mühasibat uçotunda təkrar yazılışlar başa düşülür;
  
• 
  maliyyə hesabatı dərc olunduqdan sonra yol verilən hadisələrə görə - müəssisənin maliyyə hesabatı üzrə sorğu göndərmək istiqamətində məsuliyyət daşımır;
  
• 
  “seyrək yoxlama” termini – belə təyin edilir: mühasibat uçotu sistemində bir neçə təsərrüfat əməliyyatını güdən test.
  

Auditor fırıldqaçılıq və səhv faktlar haqqında məlumat verməyə borcludur:

• 
  təşkilatın rəhbərinə;
  
• 
  maliyyə hesabatı üzrə auditor qərarının istifadəçilərinə;
  
• 
  tənzimləyici orqanlara;
  
• 
  hüquq-mühafizə orqanlarına.
  

Dələduzluq və səhv faktları aşkara çıxarmaq üçün auditor auditi yüksək peşəkarlıq mövqeyindən planlaşdırmalı və həyata keçirməlidir.

“Fırıldaqçılıq” – təsərrüfat əməliyyatlarının mənasının pozulması ilə nəticələnən uçot məlumatlarının düzgün əks etdirilməməsini təsvir edir.

“Sonrakı hadisələr”ə aiddir: hesabat dövründən sonra, auditor qərarı imzalanan tarixədək və daha sonra aşkarlanan faktlar.

Müəssisənin fəaliyyətinin “fasiləsizliyi” haqda yol vermə dedikdə - müəssisənin gələcəkdə öz fəaliyyətini davam etdirməsi ehtimal olunur.

Müəssisənin fəaliyyətinin fasiləsizliyinə şübhə olmasını sübut edən maliyyə amillərinə - yeni məhsul istehsalının maliyyələşdirilməsinin olmamasıdır.

Müəssisənin fəaliyyətinin fasiləsizliyinə şübhə olmasını sübut edən sair əlamətlərə - kapitala və yaxud qanunvericilik tələblərinə əməl olunmamasıdır.

Müəssisənin fəaliyyətinin “fasiləsizliyi” haqda məsələnin təsdiqi ilə bağlı auditor – təşkilatın rəhbərindən yazılı ərizə almalıdır.
Firmadaxili audit standartları

Firmadaxili audit standartları firmalar, yəni auditor təşkilatları tərəfindənauditor yoxlaması aparılarkən vəhid tələbat təmin etməklə aşağıdakı elementləriözündə birləşdirir:

1. Razılaşmanın məqsədininmüəyyən edilməsi.

Hər bir auditor yoxlaması düzgünlüyünü təmin etmək üçün hərtərəfliplanlaşdırılmalı, peşəkarlıqla və ixtisaslaşdırılmış formada aparılmalı, sifarişçilərəyüksək keyfiyyətli xidmət göstərilməli, auditorlardan optimal surətdə iştifadəolunaraq kommersiya xeyri əldə olunmalıdır.

2. Biznesin icmalı və ya xülasəsi.

Yoxlama sifarişçilərlə tənışlıq və onların fəaliyyətinin öyərnilməsi iləbaşlanır. Firmada qanunvericilikdə, peşəkarlıq standartlarında və biznesdə auditoryoxlamasında və sifarişçilərə münasibəti əks etdirən dəyişikliklər daim izlənir.

3. Mümükün riskin qiymətləndirilməsi.

Sifarişçinin biliyindən istifadə olunaraq və riskin aşkar olunmasına hərtərəfliyanaşılaraq, fırıldaqçılıq riski, adi səhvlər müəyyən edilir və onların əhəmiyyətiqiymətləndirilir.

4. Audit strategiyasının işlənib hazırlanması üçün daxili nəzarət sistemininqiymətləndirilməsi.

Yoxlamanın ilkin mərhələsində daxili nəzarət sistemi, yəni əavvəlcə rəhbərliktərəfindən istifadə olunan təsərrüfat fəaliyyətinə nəzarət sistemi, sonra isə mühasibatuçotu və nəzarət sistemi qiymətləndirilir.Bu mərhələdə yoxlama strategiyasının işlənib hazırlanması üçün yalnızinformasiya qiymətləndirilir.

5. Auditor yoxlamasının strategiyasının müəyyən edilməsi.

Başlıca risklərin xüsusi qiymətləri ümumiləşdirilir və zəruri auditorəməliyyatları müəyyən edilir.

Maliyyə informasiyasının hazırlanması üzrə xidmətlər göstərdikdə auditor pozitiv inam səviyyəsinə təminat verir.

6. Müstəqil tədqiqat planı.

Planda hər bir müstəqil tədqiqat hallarında daha səmərəli tədqiqatlarınıntədbiqi və davamlılığının mahiyyətinə baxılır. Müstəqil tədqiqat plana uyğun olaraqaparılır. Onun nəticələrinin qiymətləndirilməsindən asılı olaraq planda müvafiqdüzəlişlər edilir.

7. Nəzarət sisteminin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi.

Auditor yoxlamasının sonunda nəzarət sisteminin ümumi qiymətləndirilməsivə yoxlama planının işlənib hazırlanması üçün daxili nəzarət sistemininqiymətləndirilməsi geniş verilir.

8. Auditor yoxlamasının yekunlaşdırılması.

Ümumi hesabat (akt) tərtib edilir və yekun nəticələri çıxarılır. Dahaəhəmiyyətli hallar sifarişçilərlə müzakirə edilir.

9. Rəyin təqdim edilməsi.

Auditor yoxlamasının nəticələrinə uyğun olaraq rəy tərtib edilir. Mühasibat(maliyyə) hesabatlarına dair rəydən əlavə, sifarişçiyə yoxlamanın nəticələri haqqındahesabat (akt) da təqdimolunur.