Auditorlik tekshiruvi vaqtida ichki nazorat tizimini o’rganish hamda baholash

Ichki nazorat tizimi – bu buxgalteriya hisobi va hisobotining to`g`ligini ta`minlashga qaratilgan hamda korxona resurslaridan maqsadga muvofiq oqilona foydalanishga imkon yaratadigan doimiy kundalik ishlar majmuidir

Ichki nazorat tizimi tuzilmasi uchta tarkibiy qismga bo`lingan

Nazorat muhiti – korxonada ichki nazorat uchun qulay bo`lgan o`zaro xizmat munosabatlarini aniqlaydigan belgilar yigindisidir
Korxonadagi buxgalterlik hisobi tizimi – tegishli xo`jalik muammolarini yozishga taalluqli hisob siyosati va amallaridir
Nazorat amallari – korxona xodimlari tomonidan bajariladigan maxsus tekshiruvlar

Nazorat muhiti quyidagilarni o`z ichiga oladi

• Xo`jalik yurituvchi subyektni boshqarishning asosiy tamoyillarini
• Xo`jalik yurituvchi subyektning tashkiliy tuzilmasini
• Ishchilarning vakolati va javobgarligining taqsimlanishi
• Amalga oshirilayotgan xodimlar siyosatini

• Tashqi foydalanuvchilar uchun moliyaviy hisobotlarni tayyorlash tartibini
• Ichki maqsadlar uchun hisobotlarni tayyorlash va boshqaruv hisobini amalga oshirish tartibini
• Xo`jalik yurituvchi subyektning moliyaviy-xo`jalik faoliyatining umuman qonunchilikka mosligi

Mijoz korxonada quyidagi nazorat amllari qo`llanilishi muhim hisoblanadi
Buxgalteriya yozuvilarining to`g`riligini arifmetik tekshirish
Hisob-kitoblarni taqqoslashni o`tkazish
Hujjatlar aylanishining to`g`riligini va rahbariyat hodimlarining rozilik yozuvlari mavjudligini tekshirish
Tovar-moddiy qiymatliklari, qimmatli qog`ozlar, kassadagi naqd pullarni belgilangan tartibga muvofiq davriy rejali va to`satdan inventarizatsiya qilish
Mijoz korxonada quyidagi nazorat amllari qo`llanilishi muhim hisoblanadi
Nazorat maqsadida xo`jalik yurituvchi subyektdan tashqarida joylashgan manbalar ma`lumotlaridan foydalanish
Buxgalteriya schotlari bo`yicha yozuvlar va hujjatlarni yuritish tizimiga, korxonaning aktivlariga vakolatli bo`lmagan shaxslarni yo`l qo`ymaslikka qaratilgan cheklov tadbirlarini amalga oshirish
Ko`rsatkichlar dinamikasini tadqiq qilish, reja va smeta ko`rsatkichlarini haqiqatdagi holat bilan taqqoslash va salmoqli farqlarning sabablarini aniqlash

Ichki nazorat tizimi samardorligini baholash darajalari

Past
O`rta
Yuqori

Yaxshi tashkil etilgan ichki nazorat tizimi quyidagi elementlari bilan tavsiflanadi

• Axborotlarni to`plash tizimi mavjud hatolarni o`z vaqtida aniqlaydi
• Amaldagi ma`suliyat tizimi har qanday vazifani boshdan oxirigacha yakka ozi amalga oshirishga yo`l qo`ymaydi
• Har qanday muammolarini muvofiqlashtirish tizimi mavjud

• Inventarizatsiya muntazamravishda o`tkaziladi
• Buxgalteriya hisobotlari va rejadan chetga chiqishlar tahlil qilish