Auditorlik tekshiruvining yakuniy bosqichi va uni takomillashtirsh

6-chizma. Qo’shimcha izohsiz standart auditorlik xulosasining ko’rinishi
16
Auditorlik dalolatnomasi korxona rahbari, bosh buxgalteri va auditor
tomonidan imzolanadi. 
Agar qayd etilgan kamchiliklar buxgalteriya hisobotiga muhim tarzda ta’sir
etmasa, auditor auditorlik xulosasini tuzishga kirishishi mumkin. Aks holda auditor
hisobning to’g’riligini tasdiqlash va hisobotga baho berishdan bosh tortishi kerak.
Faqat kamchiliklar bartaraf etilgach tekshiruvchi ishini davom ettirib, xulosa
beradi».
Yuqorida aytilgandek, umumiy audit natijalarini ma’lum qilish auditning
umumiy qabul qilingan andozalarida o’z aksini topgan. Albatta, bu xulosalar shartli
16
Muallif tomomnidan tuzilgan.
39
1 
- Auditorlik kompaniyasining nomi va manzili
2
- Hisobotning nomlanishi
3
- Hisobotni oluvchilar
4
- Kirish - 1 xat boshidan 2-xat boshigacha bo’lgan tekst - “Haqiqiy tasdiq”
5
- Chegara - 2 xat boshidan 3-xat boshigacha bo’lgan tekst – “Haqiqiy tasdiq”
6
- Fikr - 3 xat boshidan 4-xat boshigacha bo’lgan tekst – “Xulosa”
7
- Auditorlik kompaniyasining nomi va xolis auditorlar imzosi
8
- Audit xulosasi imzolangan sana
9
- Ob’ektda audit tugatilgan sana

---

auditorlik xulosalari bo’lishi mumkin. 
Hisobotning mazmunidan qat’iy nazar
 
9 ta bo’g’in
o’zgarishsiz qoladi. Ular
quyidagilardir: 
1. Auditorlik kompaniyasining nomi va manzili.
O’zbekiston Respublikasi qonunchiligida auditorlik firmasi Adliya
Vazirligidan ro’yxatga olinishi uchun qat’iy ofisi joylashgan manzil va ofisda ish
sharoitlari mavjudligi haqida ma’lumotnoma berishi kerak. Bu yuridik manzil
kerakli hujjatlarda aks ettiriladi va doimo auditorlik firmasini qidirib topish
mumkin. 
2. Hisobotning nomlanishi.
Audit andozalari qo’ygan talabga ko’ra auditorlik
xulosasi, albatta, nomlanishi va nomlanishda «mustaqil» yoki «xolis» degan so’z
bo’lishi shart. Masalan: «Mustaqil auditorlar xulosasi» yoki «xolis buxgalter fikri».
Bu talab foydalanuvchilarga audit hamma jabhalari bo’yicha ob’ektiv
o’tkazilganligini ko’rsatib turadi. 
3. Hisobotni oluvchilar.
Hisobotni oluvchi kompaniya, uning aktsionerlari
yoki direktorlar kengashi bo’lishi mumkin. Umuman olganda hisobotni oluvchilar
aktsionerlar bo’lmog’i lozim, chunki audit kompaniyaga ham, uning direktorlar
kengashiga ham tobe emas.
4. Kirish: 1-xat boshidan 2-xat boshigacha bo’lgan tekst.
Bu qismda uchta
funktsiya bajariladi: 
Birinchidan
, auditorlik firmasi tomonidan audit o’tkazganligi
qayd etiladi. Negaki bajarilgan ish bu umumiy kuzatish yoki tasdiqlash xizmatlari
emasligini ko’rsatish kerak.
Ikkinchidan
, bu erda auditdan o’tkazilgan hisobotlar
sanab o’tilgan va bu hisobotlarni qaysi sanaga tuzilganligi keltirilgan.
Uchinchidan,
bu erda moliyaviy hisobot uchun javobgarlik ma’muriyat zimmasida
ekanligi, auditorlar esa faqat hisobot yuzasidagi fikrlari uchun javobgarligi
keltirilgan. Bu jumlalarni yozishdan maqsad, zarur buxgalteriya asoslarini
tanlashda va bu asoslar bo’yicha qarorlar qabul qilishda kompaniya
ma’muriyatining javobgar ekanligini ko’rsatishdir. Bundan tashqari, bu jumla
kompaniya ma’muriyati va auditorlar o’rtasidagi vazifalarni aniqlashtirib beradi. 
5. Chegara. 2-xat boshidan 3-xat boshigacha bo’lgan tekst.
Bu erda audit
40

---

davomida auditorning bajargan ishlari keltirilgan. Avvalambor, bu tekstda auditor
umumiy qabul qilingan andozalarga asoslanib, ish ko’rilganligi qayd etilgan. So’ng
auditning asosiy jihatlari ko’rsatilgan. 
Bu abzatsda o’tkazilgan audit chegaralari yoritilib, unda hisobot muhim
xatodan holi bo’lishiga etarli darajada ishonch hosil qilish auditning maqsadi
ekanligi ko’rsatilgan. «Muhim» degan so’zning ko’rsatilishi auditor faqat muhim,
ahamiyatli xatolarni ko’rsatishga javobgarligini anglatadi. «Etarli darajada
ishonch» degan so’zlar auditorni mutlaq xatolarni aniqlab topadi, degan ma’noni
anglash xato ekanligini ko’rsatib, ahamiyatli xatolar, me’yorlardan chetlash
ehtimoli bo’lishi mumkinligidan dalolat beradi. Boshqacha qilib aytilsa, audit
yuqori darajada ishonchni ta’minlaydi, lekin mutlaq kafolat bermaydi. 
Auditor yig’gan ma’lumotlar fikr berish uchun etarli ekanligini va dalillarni
yig’ish tanlab olish yo’li bilan o’tkazilganligini qayd etadi. Agar kirish qismida
auditor moliyaviy hisobotni tayyorlash va mazmuni uchun ma’muriyat javob
berishini tasdiqlagan bo’lsa, bu abzatsda u qo’llanilgan buxgalteriya asoslari va
taqdim qilish tartibining baholanganligini bildiradi. Yuqoridagilar asosida audit
davomida fikr berish uchun etarli muolajalar qilinganligidan dalolat berish
ta’kidlanadi.