Avctarii indici tomus quartus

dictum est. Ex hoc enim nō videbat Deum esse Tri-

num, nec beatitudinem supernaturalem esse, sed

credebat, quia Deus, qui non potest mentiri, ita di-

cebat sibi. Convictio autem intellectus ex evidentia

testis veri non perducebat ad visionem attestato-

rum, sed ad credendum, vellet, nollet, illis. Hæc

ille. Iuxta quæ esse potest fides minimè libe-

ra, & consequenter neque meritoria, circa my-

sterium Sanctissimæ Trinitatis. Sed quidem id

minimè admittendum est, licet præfatus Scrip-

tor videatur consequenter locutus: posita enim

evidentia testificantis Dei, nulla est necessaria

pia voluntatis affectio, & ita necessarius erit

assensus. Sed hoc est à propria fidei ratione pe-

nitus alienum, unde D. Thomas suprà Quæst. 2.

Arti. 9. tamquàm certum statuit fidem esse me-

ritoriam ratione imperij voluntatis, sic enim in

Corpore: Ipsum autem credere est actus intelle-Oppositum|ut doceat|D. Thomas.

ctus assentientis veritati divinæ ex imperio volun-

tatis à Deo motæ per gratiam: & sic subjacet libero

arbitrio in ordine ad Deum. Vnde actus fidei potest

esse meritorius. Sic S. Doctor: qui & Arti. 10.

in Corp. ita scribit: Dicendum quòd sicut dictum

est, actus fidei potest esse meritorius in quantùm

subjacet voluntati, non solùm quantùm ad usum,

sed etiam quantùm ad assensum. Sic ibi id con-

firmans quod dictum à Nobis n. 1410. actum

fidei debere esse propriè talem per assensum.

Usum autem vocat quando aliàs elicito utitur

voluntas in ordine ad aliquem finem, cùm ex

ejus imperio non sit elicitus, nec verò etiam sit

propriè talis, licet testimonio videatur aliquo-

modo respondere.

  890. Habet autem in responsione ad 2. pe-Dubium ex|illius do-|ctrina.

culiarem doctrinam, quam oportet adnotare,

sic enim ait: Vnde per tales rationes (non de-

monstrativas) non diminuitur meritum fidei, nec

ratio fidei: sed rationes demonstrativæ inductæ ad

ea, quæ sunt fidei præambula, non tamen ad arti-

culos: etsi diminuant rationem fidei, quia faciunt

esse apparens id, quod proponitur, non tamen di-

minuunt rationem charitatis, per quam voluntas

est prompta ad ea credendum, etiamsi non appare-

rent, & ideò non diminuitur ratio meriti. Sic Do-

ctor Angelicus, juxta quæ videtur dici posse

cum evidentia revelationis stare posse fidei

meritum, sicut juxta S. Doctorem stare potest

cum rationibus evidentiam inducentibus, qua-

tenus faciunt esse apparens, quod proponitur.

Qui non penitus impediri ait assensum fidei,

sed diminui, unde aliquomodo stare cum evi-

dentia potest. Sed verò quod diminui asse-

rit ita exponendum ut consonet ab eodem tra-

ditis diversis in locis, evidentiam scili-

cet cum fide non posse componi, præser-

tim quæ habetur per demonstrationem, de

qua adducta doctrina procedit, & probat in

speciali Quæst. 1. Arti. 5. De evidentia au-<-P>@@

<-P>tem in attestante, licet P. Esparza affirmet

eam negare: re tamen vera pro affirmatio-

ne magnum est fundamentum Arti. 1. Quæst.

5. citato, ut qui eum adire voluerit, facilè

deprehendet. Sed quidem quod ad præsens in-

stitutum facit, ibidem manifestè fidem admit-

tit, unde non sequitur ex solius charitatis af-

fectu meritum desumendum. Et Nos quidem

contra eos argumentati, qui merita inficia-

bantur ex eo quòd & fidem, unde & ex D.

Thoma nihil contra nos, fidem adstruente,

licet quoad evidentiam non videatur penitus

adstipulari citato loco, cùm sit Nobis satis ex

illius doctrina alibi conspicua receptissimum

placitum comprobasse. Aliorum circa hoc

considerationes omitto, crescente volumine,

cùm non Commentarios scribam, sed eorum

aliqualia supplementa, utilitatis aliquid alla-

tura, Utinam & Sanctissimæ Trinitati

gloriæ aliquid, quam vitâ propriâ habeo in-

comparabiliter chariorem.


§. V.

Circa cultum Sanctißimæ Trinitatis.


891. DE illo à nu. 1435. ubi modos reci-Quidam|Rosarij mo-|dus propo-|nitur.

tandi Rosarij dedimus, quibus ad-

dendus is, quem habet Jacobus Merlus Hor-

stius in Paradiso animæ Christianæ Sect. 1. Cap. 4.

pag. 46. & sic procedit:


Præmisso Apostolorum Symbolo Credo &c. dic:

Pater de cælis Deus, miserere nobis.Iacobus|Merlus.

Fili Redemptor mundi Deus, miserere nobis.

Spiritus sancte Deus miserere nobis.

S. Trinitas unus Deus, miserere nobis.

  Deinde Rosarium per tres Decades hoc modo

decurres. Initio cujusque Decadis, seu ad tres ma-

jores globulos Rosarij leges Orationem Dominicam

adiecto illo Hymno Angelico ex Apocal. 7. Benedi-

ctio, & claritas, & sapientia, & gratiarum

actio, honor, virtus, & fortitudo Deo nostro

in sæcula sæculorum. Ad singulos verò minores

globulos legas verba trishagij Seraphici Isai. 6. &

doxologi æ Ecclesiasticæ, Sanctus, Sanctus, San-

ctus Dominus Deus Sabaoth, plena est omnis

terra gloria ejus. Gloria Patri, & Filio, &

Spiritui, Sancto. Sicut erat in principio, &

nunc, & semper, & in sæcula sæculorũ, Amen.

Sic citatus Auctor citans pro hoc Exercitio P.

Cornelium Isaiæ 6, scilicet v. 8. licet revera

apud P. Cornelium alio modo Rosarium pro-

cedat, juxta dicta citato n. 1435. Sed est qui-

dem nuper adductum, etsi brevius, satis pro-

fectò aptum fovendæ pietati, sicut & alia apud

eumdem Auctorem. Nec omittendum quod

habet P. Nadasi in Anno dierum memorabi-

lium S. I. die 1. Martij ubi de Fratre Petro

Basto, sic enim ibi, Fuit cùm à Deo petenti ec-

quod precum genus esset illi gratißimum, docuit ad

majora grana Rosarij Symbolum Apostolorum, ad

minora Gloria Patri &c. recitaret. Pergratum id

Deo fore obsequium. Sic ille. Ubi & modus reci-

tandi noster approbatur, futurus gratior addi-

tione Symboli.

@@0@

@@1@308 Recognitio Append. Tomi II. Problem. Theolog.


  892. In eo autem recitandi modo, quiCirca hym-|ni verba|pro diversi-|tate tempo-|rum.

à Nobis propositus, extat Ecclesiasticus hym-

nus:


Iam Sol recedit igneus,

Et quia Rosarium potest non serò recitari, ad-

notatum in margine ut dicatur Procedit. Sed

quia potest summo manè etiam, dici poterit

Propinquat, & quia jam orto, Recurrit. Quam-

quàm & tunc Procedit bellè cōsonet Psalmo 18.

ubi illud: Et ipse tamquàm sponsus procedens de

thalamo suo. v. 5. Ubi de rigore metrico non

scrupulosè curandum. Et pro Procedit, adulta

jam luce, stabit aptè Progressus. Sicut si noctu,

Receßit. Quæ quidem pia erga sacratissimum

mysterium affectio minimè molesta judicabit.

Decet enim veros adoratores adorare Patrem,<-P>@@

<-P>& pariter Filium, ac Spiritum sanctum in spi-

ritu & veritate, de quo licet suprà profundio-

rem dederimus intellectum, eum etiam perspi-

cuum debemus amplecti, ut in adoratione pu-

ra veritas inveniatur, & ita quæ unius sint

temporis, neutiquàm alteri tribuantur. Mihi

tamen ad mortis umbram omni obscuriorem

nocte proparanti, licet quidem quàm verissi-

mè dicere


Iam sol recedit igneus,

Sed & licet etiam Sanctissimę Trinitatis spera-

re lumen, gemitibus inenarrabilibus expeti-

tum, quia dictante Spiritu, Trinitatis vinculo.

Et cur non sperem, quando ille ipse qui postu-

lat, postulatorum est fons, qui non poterit ex-

hauriri? Rom. 8. v. 26.


#(IMAGE)

@@0@

@@1@309

RECOGNITIO

TOMI PRIMI

THESAVRI

INDICI,

Quæ non immeritò Tomus Auctarij Quartus dici queat

cum sequenti.

  893. Ad illum pertinent, sicut & ad Secundum, quæ tribus Auctarij Tomis conge-Vide Con-|clusionem|Operis.

sta & digesta sunt, ex quibus nullum hucusque vidi, licet duo priores jam ex typographi-

ca officina prodierint, & chaos istud, quod inter nos & Europam firmatum est, in caussa

fuit ut ad manus meas non potuerint pervenire, pro quibus etiam sua erit opportuna for-

sitan recognitio, quod ejus, quam molimur, processus reddet lectoribus manifestum. Et

pro erroribus typographicis adjicietur in calce Catalogus, sicut pro duobus præcedenti-

bus, quibus recensendis ut aliàs admonui, fortunata remißio præstitit commodam occa-

sionem, quæ pro Tomis Auctarij suspicor non futuram Circa quam inevitabilem plagam

dictum semel & iterùm, & doleo iterùm etiam in Missalibus & Breviarijs ac Pontifi-

calibus, illam occurrere, nec jam in Venetis, sed in Antverpiensibus, in quibus præter

leviora alia, in Festo S. Franciscæ post Epistolam titulus Virginis: in Festo S Athanasij

nomen Basilij in Collecta: in Dominicis post Pascha Tertia pro Secunda. Circa quod

quidem ea videtur acuenda cura, quæ præteritis temporibus in eis agnoscebatur vigere, ad

quos pro eorum sublimiori spectat potestate: nec minus in hoc videtur esse momenti,

quàm in eo quòd pro brevi syllaba apponatur longa, aut è contra, cùm hîc periculosiùs er-

rari poßit, & verò etiam frequentiùs, quod satis est compertum quàm sit rebus adeò sa-

cris indecorum, sicut & earum præsidibus indignum circa debitam solicitudinem dormi-

tare. De qua quidem non dubito, sed cùm isthæc serò soleant in ipsorum venire noti-

tiam, inde damna, inde in his, sicut in alijs, multiplicia detrimenta. O meliora

Deus. Et nos etiam ad meliora, dum de recognitionibus eò directis cogitamus, pro qui-

bus sit


§. I.

De Iure Indiarum in Catholicis Hispaniarum

Regibus titulo Pontificiæ donationis.


894. FIrmatum illud, contra oraPontificia|donatio uti|certissimæ|firmitatis|roboratur.

loquentium iniqua Tit. 1.

Cap. 1. &, ut arbitror, adeò

apertè, ut legitimo Eccle-

siæ filio non sit relicta fa-

cultas dubitandi. Quòd si nonnulli pij aliàs &

docti Scriptores secus videantur sentire, ideò

profecto accidit, quod Pontificias donationis

Bullas non viderint, licet incuria circa hoc non

possit non damnabilis judicari. Et hoc quidem

in Scriptoribus & gravibus & diligentibus, ex<-P>@@

<-P>quibus nonnulli eam legisse ex eo videri pos-

sunt, quod Dominum Solorzanum citant, apud

quem illæ, ut Cardinalis Lugo Disputat. 19. de

fide nu. 59. qui tamen nu. 49. ita scribit: HacQuid Cardi-|nalis Lugo|& nonnulli|alij.

autem potestate utitur Summus Pontifex, quando

Principibus fidelibus hanc curam demandat, &

quasi delegat ut in Provincijs infidelium Prædica-

tores fidei protegant, resistentes coerceant; quo casu

advertunt benè Bañez, Aragon, Valentia, & Tur-

rianus apud Hurtadum ubi suprà §. 3. Pontificem

non dare directè Principi fideli regna & Provin-

cias Infidelium, sed munus & jus obsistendi, & coer-

cendi armis Infideles illos illius, vel illius Provin-

ciæ, si injustè fidei prædicationem impediant. Quo

pacto divisit Alexander VI. inter Reges Castellæ &

Lusitaniæ Provincias utriusque Indiæ, nimirùm

dividendo inter illos curam & jus tuendi prædica-<-P>

@@0@

@@1@310 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.

<-P>tores fidei, & coercendi injust è resistentes, ut id

præstet unusquisque in Provincijs & regionibus sibiObstat illis|apertissimus|denationis|tenor.

aßignatis &c. Sed quid hoc ad illud, de quo nu.

2. Auctoritate Omnipotentu Dei nobis in B. Petro

concessa, ac Vicariatus IESV Christi, qua fungimur

in terris, cum omnibus illarum dominijs, civitati-

bus, castris, locis & villis, juribusque, & jurisdi-

ctionibus, ac pertinentijs universis, vobis heredibus-

ve & successoribus vestris, in perpetuum, tenore

præsentium donamus, concedimus, & aßignamus,

&c. Clarissimum & illud n. 24. Et ut tanti ne-

gotij provinciam, Apostolicæ gratiæ largitate donati

liberiùs & audaciùs assumatis &c. omnes insulas,

& terras firmas inventas, & inveniendas &c.

Quid & illud Regum ipsorum Catholicorum

ex nu. 41. Iuxta obligationem & onus, sub quibus

Indiarum domini sumus &c. Sic & alia. Unde

quasi rem indubitabilem eam adducit Lau-

rentius Beyerlinck in Theatro Tomo 6. pag. 503.

Lit. G. & H. ex Ioanne Metello.

  895. Circa quod P. Fagundez Tomo 1. inP. Fagun-|dez in quo|sit deceptus.

Decalogum, circa 1. Præceptum Cap. 33. nu. 20.

ita scribit: Confirmatur exemplo Alexandri VI. qui

Regibus Lusitaniæ & Castellæ regna Infidelium

Orientis & Occidentis divisit sub ea conditioue, ut

in ea fidem Catholicam suis expensis introduce-

rent, mitterentq́ue idoneos Prædicatores ad fi-

dem in illis vastißimis regionibus propagandam

ac proseminandam: & simul eis titulum conces-

sit debellandi Infidelium regna, si illi injuriosè

Prædicatores acciperent, impedimentoq́ue essent

tali propagationi. Nam cùm Ecclesia & Sum-

mus Pontifex jus habeat introducendi fidem in to-

tum ferè orbem, potest jus istud divinum prosequi

debellando eos, qui tali juri impedimentum fece-

rint, & concedere potestatem Principibus Christia-

nis hoc divinum præceptum exequendi: quod opus

hujusmodi Reges felicißimè aggreßi sunt, & hoc

justo titulo multas infidelium provincias vi & ar-

mis occuparunt, qui divinos Prædicatores à se missos

priùs plurimis injurijs acceptos, fustibus varijs, &

vario crudelitatis & tormentorum genere occide-

runt, fidemq́ue acceptam ejurarunt. Sic doctus

Pater, minimè in eum modum locuturus, si

Pontificis Bullas perlegisset, præsertim prima-

riam illam amplissimæ donationis, in qua de

injurijs Prædicatoribus illatis aut inferendis, ne

Verbum quidem. Immò de pacifico Indorum

vivendi modo per relationem habito mentio

expressa. Invenerunt scilicet nuntij vestri certas

Insulas & terras firmas, in quibus quam plurimæ

gentes pacificè viventes inhabitant, quę sunt ver-

ba Pontificis.

  896. P. Herincx Tomo 3. Disput. 9. de fideQuid P.|Herincx.

n. 41. cum præfatis convenit circa potestatem

Ecclesiæ mittendi & protegendi Prædicatores

ab injurijs, sed ita ut vindicta proportionata sit,

additq́ue prætereà id licere saltem subditis ip-

sis id expressè vel tacitè poscentibus. Quas

limitationes in Pontificijs Bullis neutiquam si

legisset, reperisset. Licet quod ad vindictam

attinet, extra dubium sit proportionatam esse

debere. Sed rogo si injuria ab infideli rege fiat,

quæ erit proportionata vindicta? Nihil equi-

dem fides poterit promoveri eo in ordinem

non redacto, neque quidquam magis propor-

tionatum, quàm quod unius detrimento, mul-<-P>@@

<-P>torum æterna salus feliciter accuretur. Expe-

diet enim non ut unus moriatur homo, & non

tota gens pereat, sed ut vitæ beneficio fruens

honorificè tractetur ad eum ductus locum, in

quo impedimento esse nequeat eorum maxi-

mo bono, quod ille ipsis procurare debuisset.

Pro quo est Cap. Grandi, de supplenda negli-

gentia &c. in 6. ex quo habetur Innocentium

Quartum tale aliquid erga Sancium Lusita-

niæ Regem peregisse. Et plus equidem circa

Infidelem posse, majoris damni certa argu-

menta convincunt.

  897. P. Philippus à Sanctiss. Trinitate To-Quid P.|Philippus à|SS. Trini-|tate.

mo 3. Disput. 7. de fide &c. Dub. 6. affirmat In-

fideles non subditos Christianis compelli non

posse ad audiendum Evangelium, & multò

minùs eorum Principes & Magistratus, nec

posse bonis spoliari, aut puniri in corpore ea de

caussa, licet committant peccata pessima con-

tra naturam: nisi impediant cursum Evange-

lij, vel ita sint efferi, ut homines Idolis immo-

lent, vel violenter subditos inducant ad pecca-

ta gravissima contra naturam. Circa concessio-

nem autem Alexandri VI. mirabilem adhibet

responsionem, sic enim ille: Alexander VI. con-

ceßit Hispanis & Lusitanis eas terras Infidelium

Indiarum Orientalium & Occidentalium, quas ju-

sto titulo acquirerent, & non aliter. Sic ille: quo

nihil videtur ineptius cogitari potuisse: unde

nec impugnatione dignum. Videantur dicta

Cap. 1. n. 3. & quæ superiùs adduximus verba

Pontificis, & Catholicorum Regum expen-

dantur. Et quidem responsiones hujusmodi sa-

tis ostendunt eorum Auctores minimè justam

caussam defensare: quæ enim talis est, ve-

rosimiles respondendi modos est nata mini-

strare.

  898. P. Fragosus Tomo 2. regiminis Chri-Quid P.|Fragosus.

stianæ Reipublicæ Lib. 1. Disput. 1. § 12. de

utroque agens gladio inter alia sic scribit nu.

286. Quin etiam Hostiensis in Cap. Quod super

his, tradit per adventum Christi Domini omne do-

minium Principũ infidelium transisse in Ecclesiam,

& mansisse penes summum Pontificem vices Regis

Christi in terris habentem: proinde posse Pontifi-

cem regna Infidelium dividere, & ea donare Fide-

libus prout voluerit. Sic ille, qui cùm numeris

præcedentibus, & sequenti, diversas circa gladios

dictos, geminam inquā potestatem sententias

protulisset, sic n. 287. concludit: De probabili-

tate harum sententiarum alijs judicium relinquo.

Videtur ergo trepidasse ubi non erat timor.

Nam de potestate Pontificis suprà Christianos

Principes disputare periculosum censeri debet,

unde in nostra Societate pro eo prudentissimæ

extant cautiones; de potestate autem erga

Infideles nullum potest esse periculũ, in quo-

rum favorem vertitur asserta Pontificia potestas,

ut ex donatione citata Alexandri constat, in

quo Pontifex Hostiensis, & aliorum est sen-

tentiam amplexus, quæ probabilis cùm esset

anteà, facto Pontificis ad majorem est certi-

tudinem sublimata, sicut opinio de sufficien-

tia unius Episcopi ad consecrationem alterius

ex Pontificia dispensatione, adeò est certa

reddita facto Pontificum, ut opposita debeat

penitus improbabilis reputari, de quo dictum<-P>

@@0@

@@1@§. I. Pontificia Indiarum donat. 311

<-P>aliàs, & sermo redibit inferiùs. Sed amplius ali-

quid dictum Cap. 1.

  899. Iuvat autem prædictis PontificumAlexandri|VI. verba|notatu|digna.

verbis, & Catholicorum etiam Regum, alia

Alexandri verba notatu digna ad eosdem dire-

cta Reges adjecisse, in Bulla Anni 1501. die

18. Novembris, pro Decimarum concessione,

sic enim ibi: Eximiæ devotionis sinceritas, & in-

tegra fides, quibus Nos, & Romanam reveremini

Ecclesiam, non indignè merentur, ut votis vestris,

illis præsertim, per quæ circa Catholicæ fidei exalta-

tionem, ac infidelium ac barbararum nationum

depreßionem, libentius & promptiùs intendere va-

leatis. Sanè pro parte vestra Nobis nuper exhibita

petitio continebat, quòd vos pia ducti devotione pro

fidei Catholicæ exaltatione summoperè desideratis,

(prout jam à certo tempore citra non sine magna

impensa ac laboribus facere cœpistis, & indies ma-

gis facere non cessatis) Insulas, & partes Indiarum

acquirere, & recuperare, ut in illis, quacumque

damnata secta abjecta, colatur & veneretur Altißi-

mus &c. Iuxta quæ acquisitio terrarum Infi-

delium Catholicorum Regum nomine præce-