Avctarii indici tomus quartus

juge, quæ & Marchionissa de Malagon, &

plurium aliarum ditionum Domina, magna-

rum virtutum splendore, ut alia taceam, quæ ad

me non spectant perpendere, commendata, de

qua citatus Scriptor pag. 373. Col. 1. & digniùs

ac cumulatiùs alij.

§. IV.

Circa Regiam provisionem Indicorum Bene-

ficiorum.


908. DE Beneficijs universim loquendo di-Pro dignio-|ribus ut stet|obligatio.

ctum Cap. 7. etiam in nostris Regi-

bus obligationem sub mortali ad digniorum

electionem extare. Ubi & ostensum oppositum

esse probabile, cùm sit quamplurium gravium-

que Scriptorum sententia, ex quibus non pauci

ibidem adducti. Eamdem obligationem agnos-

cit & probat P. Esparza Tomo 2. Lib. 8. Quæst.

45. Arti. 6. & P. Philippus à Sanctiss. Trini-

tate Tomo 3. Tract. 2. Disput. 6. Dub. 2. qui ta-

men de beneficijs simplicibus satis esse proba-

bile asserit non teneri patronum laicum. Vide-

tur autem de alijs non censere probabile, cùm

solùm pro præfatis faciat exceptionem. Ubi

& illud magis peculiare, quòd scilicet si duo

concurrant, & duo sint beneficia distribuenda,

licitè & laudabiliter, sed per accidens, pinguius

debet dari minùs digno, si sit simplex benefi-

cium, & aliud sit annexum curæ animarum,

quia propter utilitatem Ecclesiæ in salute ani-

marum dignior debet præfici huic beneficio,

licet minùs pingui: unde pro tunc dignior con-

currentium non habet jus, vel tantùm habet il-

lud suspensum in ordine ad pinguius benefi-

cium: nisi velimus dicere quod beneficium

annexum curæ animarum est dignius, unde di-

gnior debet ei præfici in dicto concursu, quam-

vis ipse mallet simplex beneficium simplex.

Quod quidem difficile est, quia in concurren-

tibus attendenda est eorum intentio, siquidem

voluntariè concurrunt, & ita videndum ad quid

sua inclinent merita. Neque dici potest bene-<-P>@@

<-P>ficium, cui est annexa cura animarum, dignius

esse secundùm omnium æstimationem: pluris

enim æstimatur Canonicatus, quàm Paræcia-

lis cura, unde ex hac ad illum fit promotio, est-

q́ue illa satis expetita. Tunc ergo fi duo tan-

tùm concurrant, hæc conferenda digno, cùm

alij pro concursu non suppetant: quo eventu

magis digno dici potest curam Paræcialem at-

tribui, quia talis est negativè, quatenus nul-

lus alius concurrit, qui dignior dici queat.

Circa do-|ctrinam pe-|culiarem|Cardinalis|de Lugo.

  909. Circa eamdem digniorum electionem

dictum etiam à Nobis Tit. 2. Cap. 3. & ibi etiam

adducti plures obligationem inficiantes, nec

non nu. 18. doctrinam Cardinalis Lugo asse-

rentis posita duorum sufficientia, ita ut ex cu-

juslibet electione nulla sint inconvenientia fu-

tura, id quod ad majorem dignitatem spectat

per accidens se habere ut præferri debeat.

Quam quidem ibidem n. 19. & seqq. improba-

vimus; id quod posteà inveni à P. Esparza si-P. Esparza.

militer improbatum, Quæst. 45. citata Arti. 8.

& 9. ubi ait suppositum, quod Cardinalis sta-

tuit, esse negandum, nempe peritiam, aut

unum quodlibet aliud ex requisitis ad unum-

quodque officium, posse talia esse ut totaliter

absit omne periculum errandi, aut adsit omnis

possibilis spes promotionis boni communis.

Neutrum enim consistit in indivisibili. Quod

quidem doctè dictum est. Nos autem de peri-

culo errandi nihil diximus, quia etiamsi illud

non futurum admittamus, major dignitas con-

ducere multùm potest ad boni communis pro-

motionem. Qua de caussa licet ea, quæ Ange-

lis à Deo committuntur, sine errore peragi

possent, quicumque illi essent, ad majora quæ-

dam digniores assumuntur, ubi dignitatis ex-

cessus nequit dici per accidens se habere; in

majori enim de Deo cognitione consistit, &

consequenter in majoribus dotibus voluntatis.

Quamquàm neque hoc, quod ad pericula atti-

net, penitus omissum fuerit, ut constat ex dictis

$unclear. 20. ubi ex doctrina ipsius argumentum in-

struximus, dum subtiliora pericula à minùs di-

gno non posse pręcaveri uti à digniore possunt,

recognoscit, unde & etiam arguit pro illius

electione. Potest ergo non immeritò etiam ne-

gari suppositum. Pro assertione autem præci-

pua etiam videri potest Moure Parte 4. Cap. 4.

§. 1. qui n. 2. ita scribit: Loquuntur hi AuctoresAntonius|Moure.

absolutè de quavis electione digni relicto digniori,

Electoremq́ue obligant ad restitutionem faciendam

digniori, sed Ecclesiæ illius beneficij, quia illi soli

facta fuit injustitia. Sic ille, ubi typographicus

error, ante verbum enim Digniori deest parti-

cula Non quod est apud Doctores commune, &

ex sequentibus manifestum,

  910. Circa beneficia simplicia, quæ suntCirca Præ-|bendas per|concursum|Regiæ pro-|visionis.

Regiæ provisionis dictum Cap. 10. & pro eo

firmando circa liberam electionem juvat pra-

xis, quæ pro beneficijs curatis ex Regia dispo-

sitione servatur, de qua Tit. 3. n. 78. Ibi: Y estos

que aßi escogieren y nombraren (Archiepiscopi &

Episcopi) los propongan à los Virreyes, Presidentes

de las Audiencias, y Gobernadores de su distrito,

paraque ellos escojan uno, el que les pareciere mas

à proposito &c. Ubi quidem de ijs agitur, qui

facto concursu uti digniores, dignitatis gradu<-P>

@@0@

@@1@§. V. Circa venditionem Officiorum. 315

<-P>expresso, Patrono ab eodem præsentandi offe-

runtur. Nec tamen proptereà dicitur eorum

standum judicio, sed præsentandum eum, qui

magis aptus Patronatum exercenti judicabitur.

Cùm ergo ea sit talibus in eo libertas, qualem

ibidem expressimus, non est credendum: Pa-

trono ipsi majus pondus necessitatis imponi.

Poterit ergo eligere: El que le pareciere mas à

proposito. Non enim semper dignior, qui primo

nominatus loco. Factum hinc ut cùm in Con-

cursu quodam pro Magistrali Canonicatu qui-

dam satis idoneus, & revera dignior, in electio-

ne fuisset prætermissus, & Canonicatus alteri

delatus, id ægrè Regium Consilium tulerit,

unde occurrente postmodùm Canonicatus al-

terius vacatione, illi fuerit cum peculiari æsti-

matione donatus, quem tamen digna promo-

tio mortuum invenit, & morte quidem satis

Christiani, & exoptabilis apparatus.


§. V.

De venditione Officiorum.


911. DE illis Cap, 16. de quibus & P. Espar-Modus phi-|losophandi|P. Esparzæ

za Lib. 8. Quæst. 44. ubi ait officijs

jurisdictionem habentibus, de quibus agimus,

quoddam inesse præeminentiæ genus ipsisVide To-|mo 1. Au-|ctarij Parte|2. Sectione|3.

essentiale consistens in potestate unius ut præ-

cipiat ac vetet alijs, eosque dirigat. Alterum

superadditum per leges, quod consistit in spe-

cialibus privilegijs conferentibus peculiarem

splendorem, ut gestare specialem habitum &

insignia, præcedere loco in consessibus &c. Et

quod ad primum attinet affirmat esse officia

prorsus invendibilia; secundum aliud verò,

quia uniforme non est in omnibus communi-

tatibus, asserit non esse subjectum alicui regu-

læ, unde nihil de illo dicendum sibi protesta-

tur. Primum probat, quia officia juxta rationem

dictam non sunt primò ordinata ad utilitatem

ejus, apud quem futura, sicut ordinatur pecu-

nia, & ita non potest constitui æqualitas inter

datum & acceptum: necessariò siquidem alter

evadit inæqualis, cùm nullam accipiat utilita-

tem, quam officium per se non affert. De sala-

rio autem loquendo, idem tenet, quia debetur

ex justitia, unde vendi non potest. Cum quo

tamen stat, ut per accidens vendi possint, quia

Respublica potest obligare cives ut incumbant

bono communi gratis, cùm solvendo non sit.

Vendere autem anticipata solutione justum

stipendium diatim proveniens ex functionibus

officij, nihil reipsa est aliud, quàm obligare ad

præstandum officium gratis. Emolumenta au-

tem pecuniaria vendi posse, quæ scilicet sunt

ultra stipendium justum, quasi certum statuit.

Addit Arti. 1. ad 4. rationem aliam pro as-

serto priori, quia jurisdictio officij secundùm

se est participatio divinæ potestatis, ex quo

videtur convinci non esse vendibilem. Alia

habet, ex quibus tantùm videtur elici officia

non quibuscumque vendenda, sed ijs ex quo-

rum agendi modo nihil timeri possit Reipubli-

cæ noxiale.
@@

  912. Circa quæ in primis non videtur curQuid contra|ipsum.

de officijs secundùm secundariam illam consi-

derationem non agat, quia ratio illa uniformi-

tatis, quæ in illis desideratur, etiam occurrit

in emolumentis, quæ pro varietate functio-

num esse diversa possunt, & tamen de illis

sententiam profert: unde & dici de illis potest

pretio esse æstimabilia, idq́ue juxta prudentem

æstimationem. Iam quod ad præeminentiam

essentialem attinet, eam non obstare vendi-

tioni quamplurimi Auctores tenent apud Car-

dinalem Lugo Tomo 2. de Iustitia Disputat. 34.Cardinalis|Lugo.

nu. 24. qui Vers. Aßignant tamen, ita subdit:

Denique addunt aliqui officium judicis numquàm

posse licitè vendi, ut cum Soto & alijs fatetur idem

Vasquez, & idem cum alijs, quos affert, sentire vi-

detur Sanchez nu. 6. Sic ille. Ex magno ergoOfficium|judicis ut|vendi possit.

numero venditionem licitam asserentium, duo

illi tantùm circa Iudices negant; neque P.

Sancius illis accensendus, qui Tomo 1. Consilio-

rum Lib. 2. Cap. 37. Conclus. 1. absolutè de om-

nibus officijs pronuntiat. Conclusione autem 4.

id limitat, ut regulariter non debeat fieri. Et

Conclus. 5. quæ habetur nu. 6. in quo à præfato

Cardinali citatur, concludit in officijs admini-

strationem justitiæ habentibus majora incon-

venientia sequi. Non ergo absolutè negat, sed

juxta Conclusionem 4. accipiendus, ut non re-

gulariter id fiat. Pro quo & Cardinalis idem

n. 28. ubi ait faciliùs vendi posse, quæ judicia-

lia non sunt. & præced. vers. id reducendum

esse ait ad prudentiam Principis cum consilio

Virorum prudentium & timentium Deum,

magis quàm ad Theologiam, quæ non potest

unam indivisibilem regulam dare pro diversis

casibus occurrentibus: statim subdens diversi-

tatem officiorum esse materialem.

  913. Ad rationem ejus responderi potest,Ratio ad-|versantis|diluta.

licet officia non sint in utilitatem administran-

tium instituta, ex se tamen præeminentiam

illam habere, quæ quidem satis æstimabilis est,

esse scilicet alijs Superiorem, quod quidem tem-

porale aliquid est, & pretio æstimabile, unde

æqualitas inter datum & acceptum esse potest.

Neque ex eo quòd participatio quædam divi-

næ potestatis est, rationem appretiationis per

pecuniam amittit, quia homo ad imaginem

Dei factus, etiam participatio illius est, & ta-

men vendi potest, quatenus commodum po-

test temporale ementi conciliare. Et quidem

si ex eo quòd participatio divinæ potestatis est,

venditio repugnaret, fieret etiam non posse ju-

dicẽ pro judicialibus functionibus stipendium

accipere: quandoquidem illud temporale quid

est, & vilis æstimationis. Si urgeas eum, qui

officium dictum administrat, in ejus functio-

nibus laborare, videri autem omnino contra

rationem ut quis laborem suum emat; instari

potest, quia labor potest esse jucundus, & com-

modum afferens, neque contra rationem esse si

ille pretio cōparetur: præterquàm quòd juxta

citatum Scriptorem, sic laborans habiturus est

necessariò & per se stipendium, circa quod ven-

ditio esse nequit. Quod si per accidens juxta

dicta ad laborandum gratis potest compelli po-

terit etiam per accidens labor ille pretio dato

obtineri, minori tamen ut videtur compertum.<-P>

@@0@

@@1@316 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.

  914. Est autem aliundè circa resolutionemDifficultas|ex dignio-|rum præla-|tione.

præfatam difficultas, ex eo scilicet quòd juxta

sententiam, de qua §. præced. officia digniori-

bus debeantur, quod non videtur stare, si pre-

tio comparentur. Circa quod citatus Scriptor

ex eo rem cōponit Vers. Ad 6. quòd possunt esse

duo æquè digni, & tunc ab uno ex illis potest

pretium accipi ratione prælationis. Id autem

tantùm habere locum affirmat ratione emolu-

mentorum, & non officij secundùm intrinse-

cam præeminentiam. Qui tamen aliàs impro-

babilem existimat Dianæ, & quorumdam alio-

rum sententiam de licita acceptione partis ali-

cujus quantitatis ex testatoris voluntate distri-

buendæ ob electionem hujus præ alijs puellæ,

aut pauperis alterius, de quo in fine, & pro quo

faciliùs Cardinalis Lugo citato n. 27. & juxta

dicta quidem ex P. Sancio commoda satis oc-

currit explicatio: cùm enim officia vendenda

non sint nisi ratione necessitatis; & non regu-

lariter, tunc necessitas, quę ad venditionem co-

git, ad non servandum etiam cogit distributi-

væ justitiæ rigorem circa digniorum prælatio-

nem. Casus autem ille de duobus æquè dignisNotandus|casus do-|ctrinalis.

retorqueri aliquomodo potest, si supponamus

nullum ex illis velle officium emere, quia in-

dignum id præ meritorum dignitate judicabit.

Tunc equidem alicui est conferendum omni-

nò gratis. Ergo absolutè non est locus vendi-

tioni. Patet consequentia, quia ubi pro gra-

tuita collatione est obligatio, nequit vẽditioni

esse locus. Inde enim non immeritò dicitur

improbabilem esse sententiam illam de testa-

menti executore. Prætereà, quia sequeretur

eum, qui eligitur, non posse justè officium

accipere, quia electio est pretio æstimabilis,

quod non solvit, de quo Nos alibi, & in de-

cursu. Resolutio autem procedit sive dicamus

cum Scriptore citato officium quoad emolu-

menta tantùm vendi, sive etiam absolutè, num-

quam enim pro electione dicti generis le-

vari quidquam potest, ob pariformem ratio-

nem.

  915. P. Herincx Tomo 3. Tract. 3. Disput. 7.P. Herincx|ut sentiat.

nu. 9. servatis conditionibus, quæ communiter

à Doctoribus proponuntur; licitam venditio-

nem affirmat, licet quod ad obligationem &

onera annexa officio, & stipendium debitum

id neget, & pro obligatione eo utitur argu-

mento, quod à Nobis solutum, quòd scilicet

nemo onus emat: subdit autem sic: Dignitas

autem seu eminentia, quæ consequi solet auctorita-

tem seu potestatem, vendibilis est. Illa enim solet

valde inter homines pecunia æstimari & compen-

sari. Vnde carè subinde venduntur dominia, etsi

exiguæ utilitatis, ob titulum, atque eò carius, quo

titulus est magnificentior. Excessus quoque, quo sti-

pendium superat æstimationem oneris officio annexi,

similiter pretio æstimabilis est: immò posset Respu-

blica aut Princeps istam partem stipendij subduce-

re, ac proinde quando relinquitur, compensationem

exigere. Occasio denique faciendi quæstus mediante

officio, etiam est pretio æstimabilis. Vnde domus ad

negotiandum opportunæ hoc nomine pluris vendun-

tur. Hæc ille. Circa quæ, quod ad praxim at-

tinet non videtur in quo hærere possint, qui

emunt aut vendunt. Licet enim demus obliga-<-P>@@

<-P>tionem ad functiones non esse in rigore ven-

dibiles, qui tamen emit, id intendit emere,

quod emi, & consequenter vendi potest. Ut

cùm Sacerdos pro Missa accipit stipendium, id

vendit quod potest vendere in celebratione, vel

alio titulo contractum dictum explicando, ut

sit innominatus, do ut facias, vel aliter, sicut &

qui stipendium præbet. Jam quod ait de exces-Vtilis ad-|monitio.

su stipendij supra æstimationem laboris, si ita

se res habeat, satis est verosimile, sed regulari-

ter loquendo non ita existimandum: Siqui-

dem magna consideratione stipendia designata

sunt; & ut excessus aliquis appareat, ad Rei-

publicæ commodum id spectat, ut aliquid offi-

cia administrantibus supersit: sic enim dotan-

dis filiabus, & subventione communium ne-

cessitatum.

  916. P. Bonæ-Spei Tomo 5. Disput. 10. postP. Bonæ-|Spei ut ad-|versetur.

exaggerata incommoda venditionis & lauda-

tum Catholicissimum Regem nostrum illamLex qui-|dem prodijt|anno 1621.|Sed, ut no-|tavit qui-|dam, ex|utero tran-|slata vide-|tur ad tu-|mulum.

prohibentem, ita concludit nu. 87. Vnde puto

venditionem illam ferè tam esse intrinsecè malam,

quàm habitus vitiosi infusionem. Sic ille non mul-

tùm aliàs scrupulosus, uti qui nolit etiam mo-

deratam summam contribui, ut subsidium ne-

cessitatis communis, de quo ibidem: admit-

tens tamen posse vendi pagos altiori pretio &

loca annexam jurisdictionem habentia, ea red-

dita discriminis ratione, quòd ementes per suos

officiarios jurisdictionem exerceant, à quibus

gratis officia dignioribus conferantur. Et quis

hoc credat sicut asseritur observari? Quid de

emente ipso officiarios eligente per se, & non

per alios? ubi adducta cessat ratio. Et quidem

multos scimus, qui moderata summa officia

consecuti, id Catholicissimo Rege nostro prop-

pter instantem necessitatem conveniens judi-

cante, satis Christianè & se gesserunt, & ge-

runt. Quod ergo de vitioso habitu dictum nimis

videtur excedens, habitui enim nonnullæ

possunt convenientes conditiones apponi, sicut

possunt venditioni.

§. VI.

Circa Indorum Servitutem.


917. DIctum de illa Cap. 11. & Tomo 2. Au-Circa do-|ctrinam|Episcopi|Chiapensis.

ctarij. Et pro illorum libertate extat

satis doctum scriptum Episcopi Chiapensis, li-

cet in eo nonnulla occurrant, quæ omitti po-

tuissent. Et prætereà in illius fine non penitus

probat praxim Religiosorum, qui confessiones

audientes Hispanorum servos aliquos Indos ha-

bentium, eos non absolvebant, nisi priùs ad

Regiam Audientiam accurrerent pro exami-

nando legitimo titulo servitutis. Ubi licet men-

tionem expressam non faciat Regiæ jussionis

circa prædictum examen, eam tamen videtur

supponere, quæ non quidem una, sed multi-

plex, ut videri potest apud Dom Solorzanum

Tomo 1. Lib. 2. Cap. 7. & in Politica Lib. 2. Cap. 1.Rescriptum|Regium|circa examẽ|tituli servi-|tutis.

ubi sic unius tenor: Que las Audiencias de las In-

dias llamadas las partes, sin tela de juiçio, sumaria y

brevemente, sola verdad sabida, pongan en libertad

à los Indios, que se ubieren hecho esclavos contra<-P>

@@0@

@@1@§. VI. Circa Indorum libertatem. 317

<-P>razon y derecho, è contra las Provisiones è Instruc-

ciones per nos dadas &c. Iuxta hæc ergo Reli-

giosi præfati procedebant; quod tamen Epis-

copus ex eo non probat, quia Confessarij de

recursu ad Audientias minimè esse curaturos

existimat, apud quas non semper veritas & ju-

stitia prævalet; cùm tamen ipsi, de quibus

agebatur, satis perspectum haberent nullius In-

di esse legitimam servitutem. Habebant si-

quidem de illo magnam probabilitatem, quæ

scientiæ æquiparatur in rebus moralibus, un-

de juxta illam tenebantur operari. Sed quidem

nimio ex zelo videntur ista prolata. Nam ne-

que de Audientijs ita sinistrè judicandum est;

neque probabilis opinio pro scientia habetur,

neque tunc habebatur: aliàs Reges nostri, nulla

habita de examine cura, uti certum illegiti-

mum servitutis titulum sine exceptione ulla

debuissent judicare. Præterquàm quòd ratio,

quæ adducitur pro meliori praxi, eam, quam

Religiosi amplexi, minimè bonam, sed dam-

nabilem penitus esse convincunt, juxta Au-

ctoris principia: nam qui opinionem habet

scientię æquiparabilem juxta illā operari tene-

tur: & hanc ille in omnibus dictis Religiosis SS.

Dominici, Francisci & Augustini recognoscit.

  918. Quidquid de hoc sit, Nos etiam proQuid circa|Chilenses|Auctor.

Chilensibus libertatem tueri conati sumus, si

illam ad ipsorum conversionem opportunio-

rem servitute futuram prudenter judicetur. Pro

servitute autem aliquid etiam adduximus, eo

scribentes tempore, quo pro illa stabat praxis