Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
Regijs edictis constituta; cujus & damna per- pendimus. Sed Serenissimæ Reginæ nostræ Mariæ Annæ regnorum Hispanicæ Coronæ Gubernatrici, doctis proculdubio Consiliarijs sic arbitratis, visum est miseris barbaris liber- tatem redhibere, quod & factum extra Chi- lense regnum, & hîc maximè Limæ ijs diffi- cultatibus, de quibus in Auctario dictum, su- peratis; quo beneficio diu illis frui ut in plu- rimùm non usu venit, extra natale enim solum abducti, & ferventiori subjecti cælo, passim moriuntur: cùm sint aliàs avidiores vini, quod ipsis pro veneno, neque facile est pro ipsis damnum hoc præsentissimum anteverti. Et hoc etiam ex capite experientia docet esse ipsis noxiam libertatem. Unde judicare forsan quis- piam possit aptabilem pro illis esse sententiam illorum, quibuscum locutus P. Thomas San- cius Tomo 1. Consiliorum Lib. 2. Dub. 10. Ubi quærit, An sit opus pium concedere servis liberta-
& pius Pater. Sed Regium oportet mandatum veneremur, quod utinam felices eventus quàm fuerit expediens manifestent. Et modò qui- dem pacifici illi, res tamen Christiana nihil apud ipsos provehitur, quibusdam ex illis adeò abjectè de Baptismo sentientibus, ut quidam canem attulerit, peteretq́ue à quodam Patre ut ipsum baptizaret. Et in ipsis quidem jam Chri-<-P>@@
gna, & Ethnicismum præ se ferentia ob rebel- lionis periculum, aut fugam, cum magno boni publici, & ipsorum pariter detrimento. tutis in ijs, qui sunt justo bello capti ex eo posse compensari, quod est usu inviolabili apud Christianos receptum, ut scilicet bello iusto capti servitutem non subeant, detineantur ta- men à victoribus donec pecuniam pro redem- ptione solvant, pro quo videri potest P. Sancius
Hispanos lege firmatum, & apud alios aut le- ge, aut alio intemerabili fundamento, videtur etiam cum præfatis Indis servandum. Aut enim Christiani sunt, ut erant plurimi in rebellione memorata, & sic capti salvo jure libertatis ad contributionem pecuniæ aliquam urgeri pote- runt, vel rei pecunia æstimabilis; si autem Christiani non sint, idem ipsis compensationis pecuniariæ onus subeundum. Nec levis qui- dem futura compensatio, qua vita comparatur. Cùm ergo Indi ob paupertatem suam solvendo non sint, poterunt diutiùs detineri, & sic eo- rum labore uti, qui eos prendiderunt. Et vide- tur insuper jus hoc ad compensationem posse in alium transferri, cùm nihil pro eo, quod ob- stare possit, occurrat. stianos admissa, & consequenter circa alios, si stare ejusmodi genus belli contingat, in quo capti non reddantur mancipia; in casu nostro constat aliam esse rationem ex eo quòd Reges nostri velint Indos bello captos omnimoda frui libertate. Cumque modus præfatus com- pensandi servitutis, genus quoddam illius sit, pariter debet prohibitus reputari. Circa quod juvat P. Josephi Acosta gravissima & elegan- tissima verba proponere, sic locuti Lib. 2. de procuranda Indorum salute Cap. 7. Atque illud tan- quàm totius actæ caussæ firmamentum adjicimus, quòd cùm in omnibus regnis Indiarum tam multa prælia commissa sint, & tot nationes subactæ, nul- lum tamen genus Indorum servituti subjecit Regia lex: quin potius Indos omnes & liberos esse, & suis rebus liberè uti declaravit, gravißimus pœnis propositis ijs, qui veluti iure belli captis, sibi man- ciparent. Immò in omnibus expeditionibus, quæ fiunt, faciendæve sunt, sive ad novas gentes quæ- rendas, sive ad jam quæsitas pervestigandas, in- violabili lege sancitum est, ut neque nostri milites aggrediantur non lacesciti ad vexandos, cædendosve barbaros, neque illos undecumque captos servire cogant. Hæc ille. Iuxta quæ satis compertum habetur quàm plenam, & omnimodam velint Reges nostri Indorum esse libertatem; ut sci- licet se, & rebus suis uti possint, quin possint ab ullo circa id impedimenta constitui, gravis- simis contra secus tentantes pœnis aggeratis. Licet autem pœnæ dictæ ante ipsos centum annos statutæ, & per aliquod intervallum cir- ca Chilenses simul cum legibus cessaverint, cum tamen jam restitutę sint, robur suum velut postliminio compararunt, unde similiter ad praxim revocandæ. @@0@ @@1@ mo, sufficienter, nec non in Aucta- rijs. Et quæ ad illos spectant, adeò videntur esse comperta, ut supervacaneum debeat cen- seri circa illos movere quæstiones, & velut du- bitabile, aut opinabile proponere, quod est ex primarijs naturæ principijs manifestum. Liberi sunt, non servi: non ergo servorum more ad laborandum compellendi: Quòd si laborent, non sunt digna mercede fraudandi, quam eo ipso quòd compulsi agunt, merentur amplio- rem. Sicut enim merces ultroneę vilescunt, & ultronei pariter labores: ita & per violentiam assumpti mercede sunt digni majori. Videant hoc ergo Gubernatores, videant Prætores, vi- deant Doctrinarij, qui variis in occasionibus, ut propter itinerantium Proregum, aut alia pro eisdem obsequia, aut pro alijs, ad laborandum sine ulla laboris, etiam tenuis victus, imparti- tione compellunt. Ubi si res Christiana sit, ut ratio exigit, consideratione pensanda, non so- lius laboris habenda ratio est, sed damnorum, quæ sic laborantibus superveniunt, dum ab agellorum suorum cultura inviti removentur, & etiam custodia, ut furibus pateant, aut be- stijs pariter nocituris. Et quis circa obligatio- nem compensandi illa dubitare possit, Chri- stiana, ut dixi, consideratione procedens? Sed quis est hic, & laudabimus eum, sic ad obli- gationem attentus? mus Deus, qui sic Levitici 19. v. 12. & 13. Non facies calumniam proximo tuo, nec vi oppri- mes eum. Non morabitur opus mercenarij apud te usque mane. Circa quæ Abulensis ita scribit Quæst. 6. in Leviticum, præmittens hujusmodi præcepta esse de jure naturæ, ex quo habetur illorum transgressionem indignissimam esse homine Christiano; & exponens cur calumnia violentiæ conjungatur: Calumnia aliqualiter ad
mè congruunt, ubi ad opprimendos Indos per calumnias proceditur, per coloratas inquam rationes, de fraudatione mercedum violentiæ copulata: circa quod præceptum sequens: Nec
ca quod præfatus Scriptor sic subdit: Istud est alterum præceptum, quod immediatè pendet à su- periori, scilicet à violentia, & Deus jusserit nul- lam calumniam aut violentiam inferendam paupe- ribus, &c. Quod quidem sic evenit, dum ad<-P>@@ <-P>substractionem mercedis simulatæ rationes conquiruntur, & pauperes Indi sine subsidio genuino labori desudant. Ubi Dominus qui- dem videtur supponere nullum electo in po- pulo ita futurum crudelem, ut laboranti mer- cedem sit penitus subtracturus. Unde pro eo præceptum non imponit, sed jubet tantùm ne merces moretur usq; mane, ne scilicet operarius fortè dormiat incœnatus. Quid ergo de ijs di- cemus, qui penitus mercedem subtrahunt, & pro subtractione frivolas & vanas prætexunt rationes? & quid ad hæc Deus? Audiendus Exodi 22. v. 23. & 24. ubi sic clamat: Si læse- ritis eos, vociferabuntur ad me: & ego audiam cla- morem eorum: & indignabitur furor meus, percu- tiamque vos gladio, & erunt uxores vestræ viduæ, & filij vestri pupilli. Quàm formidabilem com- minationem ad eos spectare, qui mercenarijs laboris pretium remorantur, præfatus affirmat Interpres, quam & experientia non verbalem tantummodò, sed penitus efficacem multipli- citer comprobavit. Videmus enim & viduas & pupillos, quærentes panem, quem labo- rantibus Indis inhumani parentes denega- runt. dicium? Ibi quidem instantiùs, sed minori, si fortè aliquo stipendio laboratur. Ubi non so- lùm circa Indos, sed circa undique coactos alios sic actum, ut ab hostibus dubitari possit an essent graviora incommoda perpessuri. Ubi dolendum sanè regnum hoc opulentissimum, cujus divitijs regna omnia totius Orbis exul- tant, ita suam negligenter peragere defensio- nem, in militum stipendijs solvendis, aliorum- que maritimorum opificum, nescio quo politi- co respectu in gubernatione tardissimo. Licet sint alia opportuna præsidia, ut nequeant sibi hostes de invasione solliciti fortunatum in ea exitum polliceri. Et nulli quidem ita ad im- precandum proni ut milites, unde illis in ore frequens illud erga Proreges: Numquam ad Hispaniam feliciter pervenias. Et videmus tribus sic Proregibus accidisse, Christianis val- de principibus, sed in negotio, de quo agimus nescio an ita providis, ut communis necessitas exigebat. Neque imprecationes dictæ tales orationes sunt, ut audiri à Domino, aut exau- diri potiùs mereantur, cùm ab animis despera- tione abreptis oriantur. Et tamen illis annuit Deus, non ad id, quod est damnabile in ipsis, attentus, nisi ut puniat, sed ad molestiæ inhu- maniùs illatæ gravitatem, quæ eos in hujus- modi damnabilia & sibi ingratissima maledi- cta propellat. Maledictio matris eradicat funda- pens, pro quo apud P. Oliverium inter alia sin- gulare illud Therasiæ matris Alfonsi VI. Re- gis Hispaniæ habetur exemplum. Cùm enim eam in vincula conjecisset, illa Deum precata his verbis filio maledixit: Quia crura mea vin- culis strinxisti, & me honore debito privasti, Deum precor ut ab hostibus capiaris, & crura tua fracta conspicias, sicut mea ferro vinxisti: quod paulò post expletũ est. Extat & aliud mulieris Gen- tilis, quæ furore correpta omnes Tartari furias contra duos filios invocavit. Et dictum factum.<-P> @@0@ @@1@ eas habuisse orationis conditiones, propter quas exauditionis possent effectum emereri. Exauditæ tamen ob dictam rationem: quod & in ijs, de quibus agimus, similiter usurpan- dum. Et hæc quidem eatenus ad Regem, de quo est Titulus, circa quem versamur, pertine- re possunt, quatenus ad ipsum spectat pro Indo- rum, indefessa vigilantia, oneribus sublevandis excubare. In quo quidem primi illi Indiarum Domini Ferdinandus & Isabella gloriosissimè præluxerunt, & singulari quadam eminentia; Serenissima Regina, ad quam potiùs Indiarum dominium pertinebat, ut in Clausula Testa- menti ipsius luculenter continetur, quam ad- ducit Episcopus Chiapensis, & cujus est, quæ sequitur, pars: Y no consientan, ni den lugar (Filia Joanna & Princeps) que los Indios veci- nos è moradores de las dichas Indias è tierra firme, ganadas, è por ganar, reciban agravio alguno en sus personas, ni bienes, mas manden que sean bien, y justamente tratados. Y si algun agravio han re- cebido, lo remedien y provean por manera, que no excedan cosa alguna de lo que por las letras de la dicha Conceßion (Pontificia) nos es injungado, y mandado. Sic illa: quod & à Catholicis filijs accuratum scimus, & accurandum minimè du- bitamus.
rum curam solùm proroganda, licet ex eo titulo illarum sibi dominium, ut nuper vidimus, competere recognoscant, & inge- nuissimè protestentur. Sunt in his regnis His- pani multi, & præcipua eorum portio Merca- torum in qua & nobiles multi, cùm jam inva- luerit consuetudo, ut genus hoc quærendi cen- sum pro vitæ commodioris sustentatione, nihil nobilitatis prærogativis officiat; unde ex eque- stribus Ordinibus plures, videmus hoc agendi modo distentos, & divites, in hoc præsertim Limano Commercio, Indicorum omnium opulentissimo, sicut & regnum, ob Petrunum montem, & alios, auro & argento fœcundos, per universum orbem tantoperè celebratum. Ex quo fit ut Regia Gaza ex Commercij dicti fructibus, plusquàm ex alijs commodorum Re- galium fructibus augeatur. Factum hinc ut cùm pro Indicæ classis sumptibus, universis illius Provincijs competentes fuerint pecuniæ quan- titates designatæ, uni Peruviano commercio major quàm ceteris simul sumptis, facto etiam ex bursa Fiscali suo etiam concursu, fuerit de- signata, trecentorum scilicet & quinquaginta millium ducatorum, quæ summa resultat ex quadringentorum octoginta unius millibus, ducentorum & quinquaginta octo regalium adjectione 481. U 250. cum quodam Regio Indulto, de quo dictum Tomo 2. Auctarij. Ne- que hoc solùm adeò considerabili subsidio Re- gi suo servire contentum, sæpè alijs momenti<-P>@@ <-P>magni servire solitum, unde & à Regia provi- dentia & benignitate debet uti portio regni magnoperè utilis pertractari. Cùm aliàs com- mercij emolumenta adeò sint ingentia, ut com- munis expertorum sensus habeat ex thesauris trium classium, eum, qui uni respondeat classi, ad Regias bursas devenire. mercium dictum apud Regiam Majestatem magno animorum sensu conqueratur. Revera enim ejus vires debiliores modò, magna qui- dem mercium copia, sed languida venditione, civium etiam quamplurium ad paupertatem vergente statu, & ijs, qui fortuna meliori gau- dent, ad moderantiam sumptuum prudentiori experientia redactis. Cùm ergo sic res se ha- beant, ecce Commerciũ à Regio Cōsilio India- rum ducentorum milliũ octo regalium in dicta solutione mulctatur, eo quòd ex eorum minùs prompta navigatione, qui ad nundinas pergunt Portobellum simul cum Thesauro Regio, ex- peditio Cellaensis fuerit retardata, ex quo fa- ctum ut quæ ex Hispania classis opportunè ad- venerat, coacta sit diutiùs expectare, non sine gravibus salutis & expensarum incommodis, quæ quidem à pręfato Commercio jussa ingen- ti adeò pecuniæ cumulo compensari. Et illi quidem ut se ab onere gravissimo solutionis expediant, satis habent urgentes rationes, quas qui propè adfuimus, & rei processum pervidi- mus, non leves possumus contestari. Et licet nostri inferioris valde subsellij non sit in caussa præsenti, sicut & in alijs, absolutum proferre judicium, neque quod hoc loco dictum fuerit, pro favore Commercij sit futurũ, si quidquam momenti in illis, opportunum: censui tamen non omittendum aliquando forsitan profutu- rum. Itaque Regi nostro Limanum debet Commercium memoria dignissimum haberi sua, & Indiarum Concilio peculiaribus bene- volentię significationibus commendari. Pręter obsequia enim suæ Majestati frequentia, com- muni bono illius liberalis pietas multipliciter est proficua. Inde Hospitalium felix con- stantia, piorum operum promotio, eleemo- synæ frequentiores, & splendor numerosior civitatis. mulcta, sic pro ea urgente mandato Regio, ad executionem perducta, possint Commerciarij ad eos, quorum accepere & implicavere pecu- nias, habere recursum, ut pro rata & ipsi sol- vant, quandoquidem Commercianorum sum- ptus majores prædicta ex caussa redduntur: & revera si ita futurum scivissent sic cum ipsis fuisset actum, ut plus ab ipsis peteretur, vel in Indulto ampliùs gravarentur. Quod quidem non defuit qui censeret juri esse & rationi con- forme, ob eam, quæ modò insinuata est. Sed revera aliter videtur dicendum, quia pecuniam dantes & accipientes aucto pretio contrahunt ad omnem eventum, neque ad ea quæ per ac- cidens superveniunt obligationem extende- runt, & quæ extra contractus materiam acci- dunt, præsertim quæ ex illegitima administra- tione procedunt. Et quidem qui pecuniam tribuunt, aut per modum damni, ut dicitur, id<-P> @@0@ @@1@ mercibus, cum pretio commendæ. Si primum, obligatio cessat, quia contractus talis ab omni alio respectu absolvitur, & salva novi obligatio consummatur, non enim qui tribuit, vult se contractibus alijs immiscere. Et qui accepit, ea uti valde fructuosè potuit, ut non obstante mulcta quavis lucrum caperet ingens, vel si minus, illi se voluntariè, sicut ad majus expo- suit. Et præmia hujusmodi talia esse solent (sic enim vocantur præcipuæ pecuniæ incrementa, quæ tradentibus cedunt) ut lucrandi potiùs, quàm perdendi conditio subeatur. Si autem emptæ merces & suis jam dominis traditæ, id- ipsum apparet, quia sine ulla traditæ obliga- tione. Quòd si onus illud, de quo agitur, su- pervenit, sibi ipsis Commendatarij imputent, quibus est à Rege impositum, nullam de alijs faciens mentionem. Neque antecedenter po- tuit esse locus, ut in prorata pro Indulto, qui suas pecunias tribuerant, gravari possent, quandoquidem de mulcta non est in distribu- tione hujusmodi cogitatum. Ubi neque alle- gari potest Commendatarios in dicto casu in- culpabiles extitisse: licet enim reverà ita sit, stat nihilominùs ratio perfecti contractus: & quia Commendatarij quamvis suo judicio in- culpati, timere tamen aliquid ejus generis po- tuerunt: quo non obstante, traditione mer- cium sine admonitione aliqua suspicabilis one- ris, suo sunt officio perfuncti. Unde etiamsi aliqualiter pecuniæ domini, & jam mercium, gravari aliqualiter possent, id videntur Com- mendatarij remisisse. Pro quo non leve est ar- gumentum ab ipsis nihil requiri: etsi requi- rendum censerent, suum ad tribunal, vel aliud fori competentis contendentes requisissent. Et hæc quidem juxta satis recepta in materia con- tractuum principia procedunt, ut non sit opus Auctores pro ijs confirmandis congessisse. Nec plura de Rege, quem scimus in his felicibus suæ gubernationis auspicijs, & adolescentiæ flore, Vasallos Indicos ad has regiones ve- nientibus Gubernatoribus singularis affectus significationibus commendasse. In quo qui- dem Serenissimam matrem Regnorum ejus Gubernatricem imitatus, Mariam Annam no- mine, sed zelo & magnitudine spiritus Isabel- Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|