Avctarii indici tomus quartus

ad bellum, sic oves ad pascua dulcedo jubilationis in-

vitat. Bellandi ergo fremitum pastorali lenitate

mitigare convenit, ut gentes tam mitis gratia sal-

varet, quas diu peremerat feritas naturalis. Hinc

est quòd oves suas Petro vice sua ut pasceret, adIoan. 24.|v. 15. & 16.

cælum remeaturus commendat. Petre, inquit, amas

me? pasce oves meas: & ut tenuia redditus pri-

mordia non cogeret potestate, sed pietate portaret,

repetit: Petre, amas me? Istis agnis collega

pastoris Petri Paulus, piè pastu plena lactis u-

bra porrigebat, dicendo: Lac vobis potum dedi, non

escam. Sensit hoc Rex beatus, & ideò pro balatu1 i$unclearCor. 3 v. 2|Psal. 22.|v 1.

clamat: Dominus pascit me, & nihil mihi deerit

&c. Quæ cùm ita sint, ex ijs habetur in Præ-

latis Proregibus non posse, ut opus est, pasto-

ralem dulcedinem amoris in ovibus validissi-

mum irritamentum inveniri. Prætorialis enim

cohors pro foribus excubans difficilem tenuio-

ribus reddit accessum, & pastoralem quodam-

modo absorbet aspectum laicalis ille & contra-

rius prorsus apparatus. Quibus accedit officio-

rum honorabilium, & pro lucris captandis ex-

optabilium distributio: pro quibus cùm con-

currant plurimi, nec possit omnibus fieri satis,

suo frustrati desiderio, & fervidiore conatu,

Proregi redduntur infensi, ex ovibus redditi

lupis ferociores, ponentes in cælum os suum,

dum in Pastorem etiamsi moribus sit cælesti-

bus non verentur blaterare.

  958. Et quid ad hæc? Aut quantum autQuid pro|conclusione.

quale judicium meum, ut in re adeò & gravi

& ambigua, debeat ab eis, quorum interest, su-

prema decisio, aliquantulum æstimari? Ne

verò incassum laborasse videar, id quod pro

parte est negante positum, arbitror ita urgere,

ut nonnisi necessitate aliqua cōpellante ad ex-

trahendas è suis sedibus res, quas illis altissima

providentia concessit, sit veniendum, ne im-

prosperis successibus regnorum tranquillitas

exponatur. Alia est ratio rerum sæcularium, aliaD. Leo|Magnus.|Epist 54.|Cap. 3.

Divinarum, ut scribit Divus Leo Marciano

Imperatori, & habetur in 3. parte Concilij Chal-

cedonensis. Ex quo fundamento statuit inter

Laicalem & Ecclesiasticam potestatem re-

movendam confusionem, ut unaquæque intra

suos se contineat terminos divinitus præfini-

tos, sicut & in ipsis Ecclesiarũ inter se terminis

docet esse servandum, Anatolio Constantino-

politano Antistite eo in genere culpabili gra-

viter reprehenso. Quod autem de necessitate

dictum potest ex eo, quod in præfata Epistola

Sanctissimus habet Pontifex, luculenter com-

probari. Cùm enim ita sit firmum, quod ab

ipso est dogma stabilitum, ut alia sit ratio re-

rum sæcularium, alia Divinarum: quo nomine

Ecclesiasticas comprehendit, unde neque Im-

peratori licet earum tractatum usurpare. Quod

quidem probè ipse Marcianus agnovit, unde

à condendis legibus etiam in Ecclesiasticorum<-P>

@@0@

@@1@330 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.

<-P>utilitatem futuras religiosissimè temperavit, de

quo in 1. part. citati Concilij Act. 6. Cùm ita

inquam sensus utriusque consentiat, sic tamen

in præfata Epistola illius Auctor Imperatorem

allocutus: & ideò sciens gloriosam ClementiamIdem ut ne-|cessitati|cedat.

vestram Ecclesiasticæ studere concordiæ, & his,

quæ pacificæ congruunt unitati, pijßimum præstare

consensum, precor, & sedula suggestione vos obse-

cro, ut ausus improbos, unitati Christianæ præcipuè

co$unclearntrarios, ab omni pietatis vestræ abdicetis assensu,

& fratris mei Anatolij nocituram ipsi (si perstite-

rit) cupiditatem salubriter comprimatis. Hæc ille,

Imperatori circa Anatolij comprimendos au-

daces impetus plenam tribuens potestatem:

quia scilicet ita illorum temporum necessitas

exigebat; cùm & illa frequenter cogat brachij

sæcularis auxilium implorare: quod è converso

dici potest accidere in electione, de qua agi-

mus, ubi quodammodo brachij Ecclesiastici

auxilium imploratur. Nisi dicamus velle Reges

nostros sic Ecclesiasticas honorare personas,

quos Catholicæ pietatis respectus æquissimum

est recognitione humillima prosequamur. Et

sic cùm scripsissem, ecce inopinata catastrophe,

Peruvianus emicuit Prorex Illustrissimus DD.

Melchior de Liñan & Cisneros Archiepisco-

pus Limanus: à cujus cælesti indole amplissi-

mum hoc regnum prospera omnia generali

cum plausu pollicetur. O utinam nullus sit

Satan, neque occursus malus, sed gloriosa au-

spicia felici exitu coronentur. Quod non ita

accidisse Excellentissimo, & erga utramque

Majestatem fidelissimo prædecessori, dole-

mus.

  959, Ubi & dubitatum ab aliquibus an inCirca præ-|lationem|ritulorum,|& quid pro|Prorege.

Prælato Prorege, proregalis titulus debeat

præcedere, & consequenter qui illi respondet

Excellentiæ, ut dicendum sit quoties compella-

tionis occurrit occasio, Excellentißimus & Illu-

strißimus, aut potiùs è converso. Et primum

quidem Proregi placuit, fortè ut dignitatem

suam tueretur, cui in publicis actibus & sedes,

& priores obsequiorum observantiæ deferun-

tur. In mensa quidem si concurrant, ut ali-

quando vidi, dextrum latus Prorex, sinistrum

Archiepiscopus occupabat. In Ecclesia Pacem

Proregi Diaconus confert, Prælato Subdiaco-

nus; & Concionator honorariam salutationem

priùs ad illum dirigit, & deinde ad istum. In

concursu ad Festa Prælatus ut inchoentur offi-

cia Proregem expectat; cùm tamen Prorex

non ita cum Prælato se gerat, unde ob expe-

ctationem dictam, quam quidem est Prorex

suspicatus, non inchoatis officijs, quod qui-

dem alia ex caussa accidit, molestè tulit, & sine

admonitione noluit defectum hujusmodi per-

transire. Sic & alia; neque id mirum cùm ra-

tione sublimis dignitatis Regiam repræsentet

Majestatem, sitq́ue aliquo modo alter ipse, ut

Jurisperiti loquuntur.

  960. Sed quidem quidquid aliàs sit, in pun-Pro Eccle-|siasticis de-|cernitur.

cto, de quo agitur, prior locus debet concedi

Prælato, quod ex eo in primis ostenditur, quia

ipsius titulus est dignitatis ordinariæ, & ut sic

loquamur, per sestantis, cùm alia adventitia,

accessoria, & quasi accidentoria sit respectu

principalis: unde potest adesse & abesse sine<-P>@@

<-P>illius, ut loquuntur Philosophi, corruptione.

Inde est, ut & Reges ipsi Proreges suos priùs

suis in rescriptis compellent titulis, Duque,

Conde, Marques, Principe, mi Virrey, ut passim

occurrit. Et idem observatur in superscriptioni-

bus litterarum. Licet autem Cardinalatus ad-

ventitius esse soleat, primo tamen loco ea di-

gnitas nominatur, quia Pontificiæ proxima,

cui tamen honorifici aliundè tituli solent ad-

necti, ut apud nonnullos Scriptores occurrit.

Eminentissimum & Reverendissimum vocat

æterna dignissimum memoria Dom. Baltassa-

rem de Sandoval y Moscoso Cardinalem &

Archiepiscopum Toletanum P. Eusebius Nie-

remberg in Dedicatoria Tomi 4. Virorum illu-

strium S. I. Illius dignissimum Successorem

Dom. Paschalem Aragonium, Excellentissi-

mum ob Neapolitanam gubernationem P. Fr.

Thomas de Riera Augustinianus in editione

Summæ Mag. Ioannis Antonij Bacò ab ipso correcta

& aucta. Titulus Clarissimi Principis à D.

Quintanadueñas Cardinalitio præscriptus To-

mo 2. Singularium, omitti potuit eo loco, unde

& error typographicus irrepsit, ubi minimè

illi futurus esse locus videbatur.

  961. Argui etiam pro Episcopali tituloVrgetur|probatio ex|sacra digni-|tate.

deinde potest ex eo quòd in Sacro Missæ Ca-

none nomini Regio præponitur, sicut & Pro-

regio in Collecta privilegiali, licet pro eo

omittendo jam extet à Superiori potestate

mandatum. Id autem proptereà sic statutum,

quia Episcopalis dignitas sacrum quid est, sicut

& nomen, unde & meretur pręlationem. Neque

dici potest id ita dispositum pro sacris officijs.

Id enim non satisfacit, nam ex ipsis officijs sa-

cris arguimus: & cùm in illis ita accidat, ex

eo ritè & rectè colligitur quomodo sit extra

illa procedendum. Si dicas rationem istam ni-

miùm probare, cùm constet Proregem in mul-

tis præferri, juxta dicta n. 959. Contra est, nam

quidquid aliàs sit ob Regiam repræsentatio-

nem, in eo, de quo agimus, non est cur sit ad-

mittenda prælatio, cùm nihil circa personam

fiat, cujus in publico oportet auctoritatem ac-

curari, ob respectum dictum. Ubi autem præ-

latio introducta non est, Ecclesiastica debet

consuetudo servari. Et ita quidem factum ab

Illustrissimo Acacio de Velasco nondum Epis-

copo erga Dom. Fr. Petrum de Urbina Archie-

piscopum Valentinum aliquamdiu Proregem.

licet cum eo loquens Excellentiæ tantùm ti-

tulo usus, quod, si meum quidquam valeret ju-

dicium, deberent hi Domini, præsertim Reli-

giosi recusare. Video autem alios omnem Epis-

copalis tituli usum ablegasse: sic enim P. An-

tonius de Escobar & Mendoza in volumine 4.

Problemat. disquisitionum. Et P. Andreas

Mendo in Statera opinionum benignarum erga

clarissimum Archipræsulem Compostellanum,

Galleciani Regni Gubernatorem, Dom. Pe-

trum Carrillum de Acuña, solius enim Excel-

lentiæ titulo erga eum usi. Contra quos, &

alios Curialium peritos urbanitatum; cùm ne-

gotium istud non admodùm ad conscientiam

pertineat, non oportet diutiùs, & ferventiùs

litigare. Unde ad alia.

@@0@

@@1@§. II. Circa Proregum Commercia. 331

§. II.

Circa Commercia Proregum Indicorum.

Ad Cap. 3.


962. QUæ dicta ibi, si observentur, pote-Quid circa|commercia|dolendum.

runt equidem illi conscientias suas

in tuto collocare. Sed ea quandoque videmus,

ut humeros arctare cogant, & quomodo à Chri-

stianis & pijs fiant Principibus admirari. Et

supervacaneum quidem reputo circa multa ex

illis instituere quæstiones, cùm sit meridiana

luce clarius ea non licere, sicut & septimum

Decalogi præceptum obligare. Circa quæ &

alibi dixi, essetq́ue maximus cordi meo dolor,

si ijs accideret, quod de Herode Divi Marci ha-

bemus narratione compertum. Herodes enim me-Marci 6.|v. 20.

tuebat Ioannem, sciens eum virum justum & San-

ctum: & custodiebat eum, & audito eo multa facie-

bat, & libenter eum audiebat. Marci 6. v. 20. &

quid audisse, & multa fecisse profuit, omisso

eo, circa quod clamor ille cælestis tubæ tanto-

perè personabat: Non licet tibi habere eam. Fo-

veantur pia, religiosa promoveantur, & sacra-

mentorum frequentia conscientiæ ostendatur

integritas, Christianisque exemplis ad imita-

tionem populus provocetur. O quàm illa lau-

danda! Sed quàm dolendum, si hæc mul-

ta sint, non omnia, errante calculo cir-

ca justitiæ inviolabilem æquitatem? Si ab in-

vitis extorquentur pecuniæ, reddendæ quidem

cum præmio, invitis tamen, & eo in contractu

lucraturis parùm, multùm perdituris? Si mer-

cium quarumdam recollectio urgetur, ut lu-

cretur unus, quod erant plurimi lucraturi? Si

verò etiam inducantur illæ asportatæ aliundè,

magno cum incommodo mercatorum? Sic cla-

mat Joannes, si enim ille vox clamantis in de-Ioan. 1.|v. 23.

serto. Joan. 1. v. 23. Id est clamans, ut habet

Arabicus, & plures exponunt Interpretes. Et

ubique est vox clamantis legis divinæ & hu-

manæ: Non licet tibi habere eam, quam injustisLegesut cla-|ment.

modis aut exquiris pecuniam, aut retines. Et

Joannes quidem interfici potuit, unde & ejus

voci silentium imponi. Vocem autem legis

nulla est interficere valens, aut silere quæ

faciat imperiosa potestas. Pius Secundus acer-

rimi vir ingenij, referente Platina, ita de legi-

bus sentiebat, ut licet valde convenientes sint,

in plebem tantùm vim habeant, in potentes mutæ

sint. Censebat ergo ille leges vocales esse, sed

potentium obmutescere surditate. Quod licet

verùm bono in sensu sit, de clamore tamen di-

vinarum legum non licet dubitare: ideò enim

cum clamore buccinæ decalogus intimatus.

Clangorq̃; buccinæ vehementiùs perstrepebat. ExodiExodi 19.|v. 16. & 19.

19. v. 16. Et inferiùs: & Sonitus buccinæ pau-

latim crescebat in majus, & prolixiùs tendebatur.

v. 19. ut esset documento sonitum hujusmodi

futurum prolixum, neque cum legis promul-

gatione finiendum, ut scilicet semper, ubique,

& ab omnibus, auribus interioribus audia-

tur.

  963. Ubi illud juvat inquirere, an uxorumAn liceant|uxorum in-|terventione.

interventu præfata fieri queant? Ubi quidem<-P>@@

<-P>si ea, de qua citato in Capite dictum, modera-

tio servetur, non gravabimur connivere. Si au-

tem in manifestam injustitiam degeneret, neu-

tiquàm admittendum, non solùm respectu il-

larum, sed virorum, neque enim illi dissimula-

re possunt, neque credibile est ijs inscijs, quæ

sunt tanti momenti tractari. Estq́ue illud pe-

nitus exploratum, ad extorquendas pro com-

mercijs ineundis pecunias non minùs suis viris

uxores esse potentes: timentur enim & illæ,

quarum nequeunt innoxiæ haberi repulsæ. No-

ta illa excusatio Adami exprobranti Domino

inobedientiæ pravitatem. Mulier, quam dedistiGen. 3. v. 12

mihi sociam, dedit mihi de ligno, & comedi. Genes.

3. v. 12. Sed quæ venia indigna, stante in eo

erga uxorem divinitus tradito dominatu. Circa

quod sic D. Joannes Chrysostomus homil. 17.

in Genesim: Videntur hæc quidem defensionemD. Chrysost.

quamdam præseferre, sed prorsus venia carent.

Qua enim venia dignus es, inquit, qui mea præcep-

ta oblivisceris, & quod mulieris datum meis verbis

præferendum putas? Majorem enim fidem mandato

meo te habere oportebat, & non solùm ut tu ipse ab

esu caveres, sed & ut mulierem doceres peccatorum

magnitudinem. Caput enim es mulieris, & propter

te illa producta est: tu autem ordinem invertisti,

& non solùm illam non correxisti, sed & ipse simul

abreptus es. Et post multa alia sic de suo ille:

Audiant viri, audiant mulieres: & illi quidem ut

ne ferant mala consulentes: hæ autem ut ne talia

consulant (aliàs Confidant.) Nam si hic culpa in

mulierem rejecta, nullam veniam assecutus est, qua-

lem quis haberet veniam dicens: Propter uxorem

hoc & hoc peccavi, & hoc & hoc feci. Ea enim de

caussa sub tua potestate facta est, & Dominus ejus

pronuntiatus es, ut illa tibi pareat, & nō caput pedes

sequatur. Verùm non rarò videmus contrarium, ut is,

qui suo ordine caput esse deberet, neque pedum or-

dinem servet; & ea, quæ in pedum loco est, in ca-

put constituatur. Hæc Doctor Sanctus, concio-

nando quidem, sed ut Theologiæ profundus &

irrefragabilis magister, ad juris divini & hu-

mani normam locutus, ut & nos loquimur, ne

quis absurdè objiciat, dum sic agimus, Theo-

logicum rigorem non attendere, ut concionari

potiùs, quàm Theologum agere videamur.

Non enim ex ijs erat Theologis adductus nu-

per, qui alia pro Scholis, alia pro suggestu ap-

paranda censeret, subtilia quidem, levia, & quæ

qui solida amant, gravia, & matura despiciant,

irrideant, & quandoque etiam execrentur.

Semper ille Scripturæ Sacræ inhærens litteræ,

& ita inhærens fonti veritatis, eo felicitatis

gradu, quem ex Sacrorum Oratorum classe

nullus alius assecutus. Pro filijs pari utere dis-

cursu.

  964. Est verò in præfatis Principibus illudInanes ex-|cusationes|pro violata|justitia.

pro firmando liberiori modo procedendi per-

fugium, ridiculum sanè videri, si viri tales Hi-

spaniam deserere, longos, molestos, & pericu-

losos, novosque terrarum insalubrium tractus

obituri credantur, sine magni alicujus commo-

di expectatione, neque Regem eos velle ut

veniunt redituros, à quibus donativa solet satis

pretiosa recipere, de incrementis lætus, quibus

splendorem domus & familiæ adaugent, quod

in Regum ipsorum gloriam constat redundare.<-P>

@@0@

@@1@332 Recognitio Tomi I. Thesauri Indici.

<-P>Unde & credendi sunt contractibus annuere,

& dispensare pariter in multis, circa quæ alij

arctantur legibus, & pœnis, si transgredi con-

tingat, constringuntur. Sed quidem ut hoc ve-

rum, aut saltem tolerabile sit, id tantùm ex fa-

vorabili eo habetur discursu, ad ea se posse

Proregum licentiam extendere, ad quæ & Re-

gum Christiana concessio, aut non damnanda

permissio: ubi autem de sacro justitiæ imperio

agitur: si violari contingat, nihil ibi de Regis

permissione suffragari potest, cùm manifesta in

ipsum committatur injuria. Pro quo sic Cas-

siodorus Lib. 3. Epist. 15. nomine Theodorici:Cassiodorus

Injuria quidem nostra est, læsa justitia. Sic rex

hæreticus. Quid ergo dicere oporteat excel-

lenti prærogativa Catholicum? Sint ergo lu-

cris Proreges Indici, quæ habere satis ingentia

possunt, sed servata justitia, contenti. Magna

ipsis messis à Regia liberalitate conceditur,

metant, colligant, sed minimè falce missa in

messem alienam à fidelibus vasallis multo su-

dore paratam. Et de restitutionis obligatione

dictum citato Capite, & in Auctario, ubi & be-Tomo 1.|Parte 3.|Sect 21.|& 22.

nignè cum sic agentibus actum, quantùm re-

rum circumstantiæ patiantur. Et in hac gene-

ralitate, quod de navi, quæ dicitur de permisso,

dici poterat, continetur, de qua in eodem Capi-

te, videndum enim an in ejus transmissione

justitia violetur, & violari quidem non erit

difficile deprehendi, si consideratio competens

adhibeatur, & locum non esse opinionibus pa-

riter comperietur. Ad quæ quidem potest do-

ctrina n. 962. quæ huc vergit, aptari.

§. III.

Circa munerum acceptionem.

Ad Cap. 4.


965. MUlta ibi & alibi circa munera, &Pro doctri-|na tradita|circa mune-|ra stat|Auctor.

solidis, ut reor, fundamentis robo-

rata, ut plura in eo genere desiderari non posse

videantur. Et dictis quidem sto, ne reus arguar,

aut violatæ, aut interpollatæ veritatis. Mi-

cheæ 3. v. 9. 10. & 11. Audite hoc principes do-Micheæ. 3.|v. 9. & seqq.

mus Iacob, & judices domus Israel: quia abomina-

mini judicium, & omnia recta pervertitis. Qui

ædificatis Sion in sanguinibus, & Ierusalem in ini-

quitatibus: Principes ejus in muneribus judicabant

&c. Quæ adducens P. Licinius à S. Scholasti-

ca in Iustitia Christiana, libello verè aureo pag.Licinius à|S. Schola-|stica.

449. ita scribit: Tres sunt dotes veri Prophetæ

Domini, sicut & Doctoris: fortitudo, ne blanditijs

aut muneribus emolliatur & capiatur: judicium seu

rectitudo animi ad discernendum verum à falso, &

virtus, id est, animi constantia & robur cum effi-

cacia sermonis, cui nullus poßit resistere, ut dicitur

de Elisæo: Nec superavit eum verbum aliquod: His

potißimum indigent, qui contra Magnates, Prore-

ges &c. debent loqui. Sic ille. Censet ergo præ-

fata Prophetæ verba ad Magnates, & Prore-

ges pertinere, & tunc maximè, quando Pro-

reges sunt Magnates, ut in Indijs quandoq́ue

accidit, & scio multis displicuisse, quia libe-

riùs agunt, plures secum afferunt, nobiles de-<-P>@@

<-P>spiciunt, corradunt plura, & perfunctorium ha-

bent syndicatum.

  966. In illis ergo Deus ore prophetico duoÆdificare|in sanguini-|bus ut stet|in Proregi-|bus.|P. Gaspar|Sancius.

illa conjungit & carpit, ædificationem in san-

guinibus, & munerum acceptionem, ex ijs

etenim illa, quam P. Gaspar Sancius cum D.

Hieronymo, & alijs ita exponit: Hieronymus,

cui frequentes alij subscribunt in Sione ædificata

domos intelligunt, quas sibi ac suis principes & ju-