Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
quæ est anima legis. Moritur Rex, & toto in regno fidelium Vasallorum dolor pullo est & lugubri vestimento testandus. Quid ergo ju- stius, quid magis rationi conforme, quàm ut panno ejus generis pretium moderatione con- venienti designetur? Túncne Mercatoribus triumphandum, cùm exultandum venditione pannorum, & ceræ pariter pro tumulis conge- rendæ? Venient, venient equidem lætitiæ dies successoris ingressu, & pro celebratione festi- va multa, & pretiosa vendentur, ubi non jam taxæ vinculis arctabuntur. Et quidem nulla est natio, provincia, Respublica, in qua rationis<-P>@@ <-P>lumen affulget, quæ Mercatoribus non faveat. Commercia siquidem necessitas induxit: unde l. pretia 63 ff. Ad leg. Falcid. sic dicitur: Commer- ciorũ mater neceßitas. Propriũ ergo, & maximè utile negotium agitur, quando commerciorum administris præstatur favor. Et tamen, ut ostendimus præsenti in Capite, in omnibus circa rerum pretia moderatio aliqualis inveni- tur constituta: de qua Cassiodorus Lib. 7. Form. 23. ita scribit: Nec enim irremuneratus jaces, si
ille, apud quem etiam Lib. 4. Epist. 5. quod se- quitur: Cum victualibus speciebus tantùm profi-
Theodoricus. Ex quo tamen generalis regula elicienda non est, ut liceat semper pro arbitrio vendi, instante sola lege necessitatis. Est enim tantùm sermo de asportatis ab exteris victua- libus, quibus taxa nequit convenienter impo- ni: ut communiter affirmant Scriptores, sicut & de alijs valde necessarijs. Immò pro parte contraria potest præcedens doctrina torqueri; cùm supponatur in casu non simili arbitrariam illam rationem pretij locum non habere. An autem ab asportantibus ementes possint ven- dere eodem pretio, quæstio est apud Scriptores obvia, de qua P. Palaus Disput. 5. de Iust. Com- mut. Puncto 8. nu. 2. ubi distinctionem adducit asportationis per mare, aut per terram, & de priori concedens, sed minimè solida ratione, ut legenti constabit, nec vacat modò circa omnes obversantes discurrere, aut excurrere quæ- stiones.
duxi, quod cùm hæc scribo præ manibus habe- tur. Ex regno Chilensi Sebi copia adducitur in Limana hac civitate valde necessaria pro con- ficiendis candelis. Cùm ergo proximis defuis- set mensibus, advenit dudum navis, & in ea non quidem magna mercis illius copia, ratione cujus posset pro necessario usu abundantia cen- seri. Et pretium quintali satis est moderatum publica auctoritate præfixum. In quo & aliud accidit minùs tolerandum: totum enim quan- tum erat prædicti generis judiciaria potestate assumptum irrequisitis dominis, & inter eos distribuerunt, ad quos conficiendarum cande- larum officium pertinebat. Et erant in conge- rie illa portiones aliquot ad Religiosos ordines pertinentes, uti gregum propriorum fructus, & ijs inscijs, distributio circa illos indiscrimina- tim peracta, & ijs traditæ, de quorum fide non constabat ipsis, quæ etiam potuit ab alijs for- mari querela. Ubi quidem multa minimè pro- banda concurrunt. Primum circa pretium octo argenteorum ponderum, majus enim esse de- buit. Pro quo deservire potest id, quod habet P. Molina Disput. 364. Vers. Conveniunt etiam<-P>
@@0@ @@1@ demia, regnante Sebastiano, hæc ex suggestu expone- bam, accidit, ut cùm taxa mensuræ tritici, quæ eo in regno Alqueira vocatur, justè anno tũc præterito sex vigenorum fuerit constituta, superveniente ma- xima sterilitate accreverit pretium in foro publico ad quindecim, aut sedecim vigenos, quo ab exteris, quibus taxa in eo regno nō erat constituta, vendeba- tur: supervenit autẽ judex, qui more solito, ad inqui- rendum de aliquibus criminibus fuit missus, cœpit- q́ue punire eos naturales Transtaganæ regionis, qui triticum æquè bonum ultra sex vigenos vendide- rant. Sed id erat iniquum, cùm restituendi onere, tum pœnas, tum etiam quæcumque damna judex ea de caussa intulisset. Admonitus ergo continuò, ut tenebatur, destitit. Sic doctus Pater. Ex quo habemus pretium tritici posse non duplo tan- tùm, sed & triplo majus esse legitimo, unde etiam & vulgari eidem respondenti. Et qui- dem cùm ita receptum sit, ut in ijs, quæ ad vi- ctum, aut ordinarium usum spectant, taxa non apponatur, non videtur cur non etiam apud nos idem debeat observari. Et sic recepta com- muniter consuetudo indicat in tali vendendi modo injustitiam non admisceri. Unde & qui taxam adeò improportionatam tempori præ- scripserunt, juxta id, quod ex P. Molina exce- pimus, ad restitutionem tenentur, sicut ille præfatum judicem censuit obligatum ad dam- na inde secuta; cùm magnum profectò dam- num sit lucri competentis detrimentum. Ubi bona fides tantùm excusationi esse poterit, si fortè adfuit. Et ad damna etiam pertinere po- test id quod est in distributione Secundum tra- ditam scilicet copiam dictam officialibus, de quorum fide minimè dominis illius constabat, unde & gravem poterunt pati jacturam, & difficultates satis molestas circa solutionem ex- periri.
gravi stare violatæ immunitatis nequit con- scientiæ gravamine, ut videtur compertum. Si enim Religiosi id, quod ad ipsos spectabat, co- narentur abscondere, & excessivo pretio ven- dere, aliquos poterat non ita irrationabilis esse prætextus: cùm tamen nihil tale suspicari pos- set, pro succurrendo necessitati essent prorsus exprompti, cur sic violenter actum, neq; justi- tia, neque æquitate, neque decoro, neque ur- banitate servatis? & in casu etiam, quo reser- vare vellent, & commodius expectare tempus, vis inferri non poterat, sed exhortatione agen- dum apud Prælatos: neque ullus est ita alic- nus à rationali respectu futurus, ut in nega- tione persistat. Sic enim & agendum in con- tributione justa vidimus Tit. 3. nu. 126. Sicut etiam quid Prælatis renuentibus faciendum n. seq. & posset quidem violentia tantùm existi- mari rebus facta, & non personis, & ita non contraria Ecclesiasticæ libertati, ut in fur- to accidit, si non adesset aliud, per quod inju- ria in personas redundaret; adest tamen, quia judiciali decreto impediuntur rebus suis uti, ut possent si illud non interveniret, vendendo sci- licet quibus vellent, & cum convenienti secu- ritate. Sic enim læsio libertatis prædictæ intel- ligenda venit, sicut est etiam citato Tit. 3. ex-<-P>@@ <-P>plicatum n. 109. & contra hujusmodi decreta militat Canon. 15. in Bulla Cœnæ ibi: Seu quævis alia decreta. Et valde dolendum est ad hæc non attendi, & quia læsi tacent, ne turbas cieant, nihil grave in eo, cùm sit sanè gravis- simum recognosci. Ubi & Judices Ecclesiastici quandoque eadem de caussa dissimulant, quia & vident eorum officium non requiri, quod utinam prodesse posset stylo juridico requisi- tis. Nec de hoc plura. Circa titulum lucri cessantis. Ad Cap. 9. sint defuturi, qui Caramuelis ample- ctantur doctrinam dicentis n. 735. (Theologiæ moralis) pecuniam numeratam plus valere quàm numerandam, & ita Mercatores viliori pretio ven- dere parata pecunia posse, quàm paranda. De quo aliàs. Non inquam sint de futuri, quia & sunt errorum subtilium juratissimi amatores, sed suo, & non levi periculo, ex prædicta siquidem doctrina usuras esse licitas manifesta ratioci- natione concluditur. Pecunia numerata plus valet: Atqui major hic valor est pretio æstima- bilis: ergo ratione illius potest aliquid in mu- tuo accipi. Major est ipsa Auctoris doctrina, & Minor consequenter est evidens, juxta eumdem: Unde & Consequentia est irrefraga- bilis, licet in syllogismo nō appareat vis forma- lis illationis, quam tamen virtualiter continet, ad quam reduci facilè poterit in hunc modum: Pro eo quod est in mutuo peculiaris valoris po- test aliquid exigi: pecunia ut numerata talis est: ergo pro illa in mutuò potest aliquid exi- gi. Pecunia ergo numerata non plus valet quàm numeranda, si cùm mutuò detur, futura esset otiosa, ut supponitur, unde lucrum nul- lum cessat. Vel si futurum sit, ipsi mutuator cedat liberali traditione. Quod quidem com- modo exemplo declarat P. Bonæ-Spei contra citatum Scriptorem agens Tomo 5. Tractat. 1.
valet decem aureis, & ejusdem pretij, sive anno 2. sive demum 3. restituatur. Quod & in ipsa numerata pecunia videre licet, quæ si hodie otiosa sit, non ideò minùs valebit cras, aut post multos dies, quia tunc deservire po- terit, & fortè feliciùs. Atqui de mutuata idem accidit, sicut enim post dies aliquot nu- merata utilis esse poterit, ut est hodie, ita & illa, cùm supponatur habenda præfixo tem- pore. Quòd si ob possibiles eventus pecuniæ æstimatio varianda est, circa numerandam equidem & illi esse infortunati possunt, nec tamen proptereà æstimatio variatur. ca non defuturos modo præfato sentientes, etiam apud P. Bonæ-Spei habetur suprà n. 73. qui & n. 74. eorum rationes adducit, quas n. seq. convellit. Itaque ajunt, quòd præcisè ra- tione lucri, quod hic & nunc facere possunt, si velint pecunias ad negotiationem applicare.<-P> @@0@ @@1@ nunc nolint pecunijs suis negotiari: exem- plumq́ue ponunt in veteranis illis Mercatori- bus, qui ultra negotiari nolunt, & pro eo ar- guunt adductis exemplis ejus, qui habeat equum, qui per annum ad quinque supra alium fructificare possit: potest enim illum elocare quinque supra alium, licet eo uti nolit; & sic de prædio quoad pastionem, fluvio quoad pis- cationem, silva quoad venationem. Ad quæ quidem citatus Scriptor ita respondet, ut videa- tur id, quod objicitur exemplorum adductione, sicut de pecunia negare. Et de illa quidem meritò asserit, dum neque ad negotiationem applicatur, aut de applicanda cogitatur, inter- esse illius esse merè possibile, & ita non magis pretio æstimabile, quàm pecunia purè possibi- bilis, aut quàm meritum purè possibile sit præ- mio dignum, peccatum purè possibile gehenna dignum, & sic subdit: Loquere proportionaliter de lucro equi, prædij, fluvij, silvæ &c. In quo quidem non videtur admittenda negatio, quia eorũ & pecuniæ diversa est ratio. Hęc enim ex se fructifera non est, nisi quatenus ad negotia- tionem applicatur: cùm tamen in adductis ex- emplis aliter se res habeat. Licet ergo quis illis non uti decreverit, cùm tamen occasione cer- ta, illa uti in suum commodum vult, intentio- nem mutat, & ex fructiferis fructum colligere jure optimo potest. D. Caramuelis, quam & n. 69. improbabilem pronuntiaverat, quatenus asserit in mutuo pro- pter obligationem non repetendi illud posse aliquid supra sortem exigi: sic enim sensisse illum adductis ejusdem testimonijs ostendit, de quibus & Nos §. 2. Sed nu. 76. ejus allatis verbis, quæ & Nos dedimus nu. 1061. & alijs ex nu. 1795. his videlicet: Concludo igitur nihil rem, quæ tamen mutila apud P. Bonæ-Spei, ita ut sensum aptum non reddant, quia post ver- bum Molestiæ desunt omnia quæ sunt posita usque ad sortis periculi exclusivè. Illis inquam allatis ita scribit n. 77. Sed contra. D. Caramuel hîc (fortè hac) sua resolutione rem totam, ut alibi sæpè, tam obscuram relinquit, ac eam sua fusißima propositione fecit. Nam quod reipsa quæritur est, an lucrum, quod sub mutuo longi temporis esse potuit &c. Illud non resolvit Caramuel, sed aliud. Et consequenter, cùm ibi velit &c. Censeo (sic. n. 78. omissis alijs non satis perspicuis) D. Caramuelis doctrinam periculosam esse, & contradictoria in- volvere: præsertim cùm omnes penè Theologi juxta Decisionem Rotæ Romanæ, quam refert Seraphinus Decisione 186. n. 6. & praxim Neapolitanam, Ve- netianam, Romanam &c. ad hoc ut in foro externo poßit lucrum vi mutui cessans exigi, requiratur, ut mutuans probet se solitum negotiari, nec moraliter negotiationem abdicasse. Sic ille: idq́ue ante<-P>@@ <-P>damnationem Propositionis, de qua §. 2. & in eo revera audiendus, quòd in D. Caramuelis resolutione confusionem aliquam & contradi- ctionem inveniri pronuntiet. Pro quo & ex- pendi debent ultima illa ejusdem verba: Quæ
spectus illi, de quibus ibi. Ex ijs enim videtur evidenter sequi semper in mutuo adesse titu- lum aliquid ultra sortem accipiendi, cum num- quàm evidenter omnino absint, & juxta eum- dem sufficiat adesse probabiliter, ut ibidem ha- betur. Quia verò in confusione & contradi- ctione ista, non est manifesta adeò illius mens, cui directè, attentis omnibus ab ipso congestis, Pontificia possit adaptari damnatio, meritò po- test P. Bonæ-Spei admitti Censura, & id stare quòd à Nobis est ante lectionem ejusdem ad- notatum dicto 2. §. id scilicet quod ad pericu- lum attinet, videtur manifestum, ob fundamen- tum, quod præbet damnatæ propositioni; quo- ad alia nota est probabilitas, & de bono opere non condemnamus eum, sed &c. n. 37. Circa præfatam censuram consentit, as- serens præfatam sententiam esse valde pericu- losam, pro verissima autem optimas rationes adducit, & inter alias postremam illam, ex eo instructam quod ratione dilatæ solutionis ne- quit carius vendi, ex Cap. Consuluit de Usuris, quod tamen falsum foret, si præsens pecunia sit per se majoris valoris, quàm non præsens; quæ quidem ex concludentibus est. & nu. 39. circa praxim Mercatorum ita scribit: Quare hoc pretium interdum est sex pro centum, aliquando septem, octo, vel amplius; habita ratione copiæ, vel inopiæ pecuniæ, multitudinis cambiorum, mercimo- niorum, omniumq́ue lucrandi rationum (ob quarum parcitatem hodie Antverpiæ pretium hoc satis exi- guum) vetante Carolo V. ne sub pœna usuræ & nul- litatis, unquam Mercatores ultra duodecim in cen- tum recipiant, idque non nisi ad annum, exclusis etiam non Mercatoribus, sub pœnis usuræ & confis- cationis pecuniæ, quæ sic ab eis ad lucrum data fue- rit. Vide Codicem Belgicum V. VVoecker & Zy- pæum suprà (scilicet) in Analysi Iuris Pontif. Lib. 5. Tit. de Vsuris num. 2. Contractus quoque, qui- bus pecuniæ pupillares dantur mutuo seu (ut vulgo loquuntur) in deposito sub annuo lucro, quod inter- esse vocant, & cum facultate repetendi capitale pro nutu, declarantur usurarij & nulli. Sic ille. Ubi in primis animadversione dignum Antverpiæ, quod inter præcipua Europæ numerabatur, Emporium, parcitate commerciorum laborare, quod & de Hispali superiùs dictum, sicut & de Peruviano, & nonnullis alijs, in quibus & Gallica, ut vix jam florens aliquid, ut olim, in Europa, aut America, & in Asia etiam, pro ea parte, quæ ad Indiam spectat, reperiatur. Quòd si caussam disquiramus, occurret illa statim, pa- cis videlicet generale exilium, & bellorum tem- pestas continuata. Temporibus bello infectis, & Marte inimico Mercurij, queis cuncta palàm com- mercia cessant. Quod à P. Millieu teste experien- tissimo dictum. O quàm ergo orandus Deus ut illam jam tandem dare pergat, quam mun- dus dare non potest pacem, una enim illa Chri- stiani Imperij omnia emolumenta conducet.
@@0@ @@1@ rit: An non obstante Caroli V. prohibitione, liceat in foro conscientiæ contractus lucri cum excessu supra duodecim, si videlicet prohibi- tione sublata, attentis circumstantijs, licitus haberetur? Et videtur affirmativè responden- dum; quia lex illa purè pœnalis apparet, ut ex ejus tenore colligitur. Nec non quia in præ- sumptione fundatur, quod scilicet in lucro su- pra duodecim excessus fraudulentus misceatur. Contra quæ tamen opponi potest receptissima sententa circa pretium legale, quod in con- scientiæ foro obligat. Sed id non videtur vi- gere, quia in casu, de quo est sermo, similis doctrina admittenda est illi, quæ circa rerum pretium legitimum est apud Doctores sensu communiore recepta: non esse videlicet obli- gationem circa pretium legitimum, quando rationi conforme non est, eo quòd circumstan- tijs temporis non sit adaptatum, eo quòd in il- lis constet intervenire varietatem, & quod specialiùs instituto præsenti conducit, si fru- menti legitimo pretio v. g. stabilito, frumen- tum aliquod, non modicè tantùm, sed valde melius sit, quàm illud, quod solet communiter vendi, non obligat lex communis pretij taxa- tiva, ut tenet P. Molina Disput. 364. Vers. Po-
bus citatus P. Herincx Disput. 4. n. 17. Vers. 1. ubi ait servari debere pretium legitimum justè taxatum in favorem illius, cui lex favet, quando merces non sunt notabiliter alijs meliores. Et hoc quidem si admittamus legem prædictam Ca- roli ex earum propriè esse genere, quæ pretium rebus imponunt, non enim talis esse videtur, ut sic debeat præfata resolutio verosimilis judi- cari, non pro Antverpiensi tantùm commer- cio, sed pro alijs, Indicis præsertim, in quibus lucrum esse majus solet, si fortè accidat taxam aliquam stabiliri. Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|