Avctarii indici tomus quartus
Yüklə 19,02 Mb.
|
|
& justitia. Proverb. 8. v. 18. Justitia inquam, ut eas digna se munificentia justè dispenset, ut ipsius gloriæ justa etiam manu dispensatæ subserviant, quod in Catholicis nostris Regi- bus constat feliciter adimpleri. insperata turbatio, & invento, ac inventori à Petosinis Minerarijs objici, dudum laudatori- bus, vanum esse illud, fallax, immò & noxiale, unde ad nova experimenta deveniendum fuit, & cùm minùs fidele fuisset deprehensum, nihil in præcipuo illo argentearum opum emporio utilitatis desideratæ repertum, sed magnum profectò & Regi & privatis, Minerarijs præ- sertim, detrimentum, notabili diminutione quintorum. Novi enim beneficij occasione (Sic vocatur industria depurandi argentum ad nativam simplicitatem redactum) per menses aliquos ab ordinario labore cessatum. Et qui- dem inventoris omninò inculpabilis debet ha- beri conatus, qui revera id, quod fuerat pollici- tus, adimplevit. Cujus & agendi modo in mi- neralibus alijs cùm usi fuissent plures, magno id suo emolumento peregerunt: non sic alij, neque ipse semper inventor. Unde latet hoc hucusque mysterium. Et revera mihi difficile semper apparuit, adeò ingens incrementum, eò quòd incredibile videatur in eo de purādi mo- do, seu beneficio, per ignem & aquā, à viris val- de expertis usitato, ingentes adeò quātitates de- perditas, licet perditionem aliquam intervenire valde possit verosimiliter judicari. Et quidem cùm beneficium illud novũ puri argenti, cras- sioris farinæ instar admixti procedat: suspicari juvit an novi argenti productio aliqua ex terra benè disposita gigneretur. Id enim nullis phi- losophicis principijs videtur repugnare. cata suspicio Minerariorũ oppositionem con- tra veritatem cognitam extitisse, vel quia In- dos in Mineris & Ingenijs, (ut vocant) laboran- tes ad minorem numerum redigendos esse exi- stimarunt, vel quia ęgrè tulerunt novum quod-<-P>@@
juxta argenti futurum singulis in depuratio- nibus incrementum. Quod equidem si ita fu- isset, de gravissimo conscientiæ gravamine nequit dubitari. Et qualis esse restitutio po- terit, ubi debitum majus Evangelico illi de- cem millium talentorum? Et quorumdam non omnium, adeò esse solet cauteriata conscien- tia, ut sine temeritate etiam potuerit judi- cari. Pro quo narratio satis funesta, sed ve- rissima occurrit, dum hoc ipso die, quo hæc scribo, scilicet 19. Iulij, apud P. Nadasium in Anno dierum memorabilium S. I. quem quotidie lego. Circa virum Apostolicum P. Joannem de Ribera, sic habetur: Tribus, qui mineris præ-
Sic ille. Et quidem quod ad genus illud tributi spectat non miror recusatum ab ipsis, quia re- vera gravamen satis molestum præ se ferebat, eratq́ue magnis controversijs obnoxium; quod & Rex meritò potuit amandare, quandoqui- dem Quintorum incremento affatim ipsi erat beneficij novitas profectura. Unde Inventor magis se præbere oportuisset ingenuũ, Regiæ se gratitudini & liberalitati committens, cùm experientia sit multipliciter exploratum, num- quàm illum hujusmodi obsequia irremunerata reliquisse. Et patriæ decebat illum suæ bene- ficium non vendere, sed donare, sic enim be- nè mereri de illa generosi solent spiritus. He- rodes Julius Atheniensis in Sermone, cujus ti- tulus, Quales in patriam esse debeamus, inter alia sic locutus: Est autem & alia ratio quæ non tan- tùm æquali, sed majori etiam, quàm simul ambos parentes honore patriam afficere monet: neque so- lùm ipsis enim præfert, sed etiam uxori, & liberis, & amicis, & absoluto sermone rebus alijs omnibus post Deos. Hæc ille, & alia, qui id, quod Ser- mone, re ipsa est luculentiùs protestatus, opibus, quas assecutus fuerat thesauro invento, per- magnis in patriæ splendorem impensis, stadio & theatro ædificatis, teste Philostrato in ejus
gratijs Deo & Virgini redeamus, censuerunt equidem viri prudentes non pauci nimis de- properatum obsequium, in quo præter ingentes civium & Religionum expensas, ipsius pieta- tis periculum vertebatur, dum post impensum illud, nihil ex ijs, propter quæ sic actum fue- rat, apparebat. Sed quidem præfatis Christianę devotionis officijs id tantùm agebatur, ut quod habebatur pro explorato, Præsidis authen- tica fide, & communi suffragio, divinis favo- ribus acceptum haberetur, & illi pro continuati beneficij felicitate peterentur. Erat ergo de subjecto non supponente, ut scholarum more loquamur: unde non est cur divina pietas in contemptum veniat, dum exorata durescit; ne- que enim ad exoranda miracula gubernantium<-P> @@0@ @@1@ ratum in facto, id ad divinæ beneficentiæ mi- norem æstimationem temerè & stultè trahen- dum. Et tale aliquid visum aliàs in comperto est, ut omittam successum illum, qui modo lo- quendi nostro dedit initium, No tan bendito. Cùm enim quis beneficium se à Deo, quod de- siderabat, accepisse crederet, nescio quo ex ru- more, in vocem gratiarum actionis erupit di- cens: Benedictus Deus, &c. Cui alter ritè con- scius adjecit: Non tam benedictus. Potest autem celebrius aliud in confirmationem adduci, ex 2. Reg. 6. &. 1. Paralip. 13. Solemnis ubi sup- plicatio habetur, & festiva ac plena jubilo pompa, qua David Dei Arcam ex Cariatharim in palatium suum, in quo locum ipsi cōstruxe- rat, deferebat. Et beneficium ille sibi persua- debat impensum, ut eo die domus ejus pignore adeò pretioso condecorata resplenderet. Ideo
8. Sed aliter Deo visum, occasione enim in- terfecti Ozæ: nam iratus est Dominus contra
in Davidis palatium illata, & lætitia illius est in tristitiam commutata. Contristatusq́ue est
instituta solemnitas ad desideratum non fuerit effectum juxta Davidis pijssima vota, perdu- cta; Dei tamen & Arcæ gloria hujusmodi in celebritate, eo sic inspirante, præfulsit. Et ait
test, Dei & Virginis, veræ fœderis Arca gloriam non sine inspiratione cælesti præfatis lætitiæ significationibus accuratam, quæ, qualiscum- que occasio fuerit, in subjecta dignissima col- limabat. Ubi & spirituales fructus esse potue- re quamplures singulari Dei providentia di- spositi: neque enim ipsius, sicut & Matris glo- ria sine nostro solet esse profectu, cùm utrius- q́ue sit illud: Qui elucidant me, vitam æter- nam habebunt. Eccli. 24. v. 31. Quia & æternæ Sapientiæ, & Virginis felix & fausta vox. Qui elucidant, id est, qui gloriam & fructus in lucem proferunt, ut ait P. Oliverius elegantissi- mus & eruditissimus Commentator. sicut & in alijs, erga demonstrationes publicas, etiamsi pietatem redoleant, lento oportet pede procedere. Neque enim felicem habere exitum solet pietas inconsulta, & Dei ac Virginis ra-
Habemus Isaiæ 28. v. 16. divinam equidem monitionem, Dei enim est illud: Qui crediderit,
præstantissimam cadit: promissionem inquam Christi, fundamentum splendidissimum & pre- tiosissimum futuræ Ecclesiæ. & erga illud non esse festinandum admonemur: quia circa illu- striora, sanctiora, & diviniora, potest esse irra- tionabilis festinatio, cùm id accidere quod fe-<-P>@@
scilicet, & id etiam sequatur, quod & in ca- dentibus videre est, ut pudore & confusione, dum ab alijs visi fuerint, afficiantur. Unde & versio 70. Interpretum, quam Apostolorum sunt Principes amplexi Actor. 4. v. 11. 1. Pet. 2. v. 6. Rom. 9. v. 33. pro Non festinet, habet Non confundetur. Circa quod docti Interpretes no- stri modum loquendi usitatissimum apud Nos satis opportunum adducunt, dum pro pudefieri dicitur correrse, quedar corrido, quod ad festina- tionem potest commodissimè referri. Hi ergo qui erga sanctiora quæque, dum nimis sunt creduli inconsulta devotione festinant, pudo- rem caveant, & ne confusi (corridos) maneant, providè vereantur. Et de vera quidem apud Prophetam fide, ut ex eo pro ea, quæ humano, & fallibili fundamento innititur, documen- tum urgentius hauriamus. Lucæ 18. v. 19. & 20. notandum illud: Et interrogavit eum quidam
Ubi cælestis Magistri increpationis amaritiem in responsione admixtam mirantur Interpre- tes. D. Hieronymus sic ait: Non bonitatis te- stimonium renuit, sed Magistri absque Deo exclu- sit errorem. Sic S. Doctor. Non ergo Chri- stum esse Deum planè ille credebat; & tamen illum Deo soli proprio celebrabat epitheto. Festinavit igitur, nondum stabilita fide; nec placet Domino festinatio ista, & admiro qui- dem cum Magistri præconio divinitatis elo- gium, quando pro ijs fuerit eorum credulitas roborata. Nec de his plura, circa quæ forsitan multa dudùm insinuata, nec cognita, posteri- tati naturæ arcana reservantur. nullis alijs. Circa præfatos quædam. bus ea demandata munia, quæ in Præfatione Tituli memorata. Et cùm eorum jam provisio desijsset minimè utpotè conve- niens judicata, non surrecturam ejusmodi ge- nerationem adjectum, ut bonis poterat firmari conjecturis. Sed quæ est judiciorum diversi- tas, & succedentium capitum in gubernatione sententiarum varietas, conjecturarum firmitu- dinem superarunt. Vidimus namque iterùm Togatum Protectorem, & virum quidem lau- datum à me aliàs, D. Didacum de Leon Pi- nellum, Sacrorum Canonum Primarium Pro- fessorem, præclarum quidem sapientia, nec probitate minorem, unde & majoribus dignis- simum muneribus, ijs ad quos eorum dispensa- tio spectat, si mens non læva fuisset, tunc ad de-<-P> @@0@ @@1@ quod dilatum honoris fuerat intercepit. Mor- tuum ergo Regij Fiscalis designatio reperit, ampliores procul dubio ascensus habiturum. Et ut audio à nonnullis pro gradus prædicti continuatione certatur. Res siquidem magna videtur eisdem Senatoria toga, Senatorius con- sessus, & in Audientiæ Regalis corpus quo- dammodo cooptari. Circa quod, cùm non sit disputandum de gustibus, per me quidem licèt ipsis ut voluerint opinari. Quamvis revera togatis decor sine substantia togæ, sine munijs inquam Senatorijs, sine salario, minùs quidem decens viris aliàs præstantibus videatur. Unde tales minùs solent dignis vocabulis compellari, sicut Collegiorum majorum Familiares, & Re- ligionum Donati. Unde & actum, ut nullus ex prioribus illis Protectoribus promoveretur, quod & ita peractum; unde & circa eum, quem adeò præstantem eruditione ac pietate per- speximus non aliter videbatur agendum, nisi Excellentissimi Comitis de Lemus Puriviani Proregis, cujus erat Assessor valida instantia post annos plures id, quod diximus, impetras- set. Ubi & illud non gravamur adjicere, pro Indis, de quorum protectione agitur, minùs esse aptum Senatorium illum apparatum, cùm esse illis facilis debeat aditus, & paterna adhi- benda tractatio, ad quam togæ Senatoriæ ma- jestas mirum erit si, ut par est, se dignata fuerit inclinare. Sic equidem nobis censere datum: quid opportuniùs censerint alij, & verò etiā fuerint executi, cum veneratione captandum. Et utinam quantùm auctoritatis & splendoris huic accuratur muneri, ipsius implemento tan- tumdem curæ & solicitudinis impẽdatur: ne in tolerando absurdo plus de accidentibus, quàm de substantia procuretur. bentur, propter quæ Indi Protectoris egere assistentia censeantur. Et in primis probatum miserabiles esse personas. Circa quod notanda doctrina Gabrielis Pereyra, quem adducit P. Pereyra in Promptuario juridico n. 1276. asse- rentem quamvis miserabilium privilegium in totum remitti nequeat, tamen in casibus parti- cularibus personas miserabiles suo privilegio renuntiare posse. Circa quod dubitari de In- dis possit, an scilicet sine Protectoris assisten- tia id præstare queant. Et dicendum non posse in re momenti considerabilis: & quia pro illis tale esse potest, quod respectu aliorum non esset tale, id in casuum contingentia dispicien- dum. Et quod ad personale commodum atti- net, rarò eveniet ut Indi in eo graviter pec- cent: quia verò potest tertij interesse verti, v. g. filiorum, tenentur se privilegij usu defen- dere, & ita Protectoris officium implorare. Ad- dit Auctor idem ex Michaele Reynoso privile- giũ fori Ecclesiastici abijsse in desuetudinem. Quod intelligendum quoad plenarium usum, non verò juxtà limitationem, de qua dictum n. 175. Agit etiam præfatus Auctor de privi- legijs dictis in sua Academia n. 475. Unde peti aliqua pro materia præsenti poterunt. Et quod in Ordinationibus Lusitanicis habetur circa dictum privilegium, esse generale, & nullum<-P>@@
pro miserabili ex Melchiore Phębo habet idem Scriptor. estq́ue Indis penitus adaptandum, quia in generali pro omnibus ratione fundatur: & ut in nonnullis conditionibus generalis non sit, pro illis equidem nulla videtur excipienda, in quibus pro aliquarum supplemento caussa religionis militat, cùm de illorum exacta aga- tur conversione. testamenta dictum etiam de privilegio Indi- corum militum circa illa §. 4. Pro quo & P. Pereyra suprà nu. 1262. & seqq. ubi ex Alvaro Valasco speciale illud, testamenta dicta non subjacere querelæ inofficiosi testamenti, si ex- heredent parentes suos vel filios. Id quod ad Indos meritò etiam referendum, in quibus in- consideratio dicta locum habere frequenter potest, & applicandum juxta dicta §. præfato. Ex Georgio Cabedo, Milites stationarij seu li- mitanei, & qui sunt in arcibus non gaudent privilegijs militaribus circa testamentorum confectionem. Contrarium à Nobis traditum
debet ampliari. Licet de nostris loquendo qui Limæ & in Callaico existunt portu, ubi ma- gna est pro testamentorum solemnitate com- moditas, non videatur cur non debeant ad il- lius observantiam obligari: nisi quatenus ino- pinato successu non potuerint legales circum- stantias custodire. Pro quo & facit quod subdit ex Antonio à Gamma, quòd scilicet pri- vilegia militum hodie competunt his, qui pa- rati sunt ad Reipublicæ defensionem, quamvis in castris non existant: & ideò suis concubinis donare nequeũt, nisi pro servitijs sibi impensis. Id quod semper allegari poterit, cùm sit illa frequentissima concubinatus excusatio, sine concubinæ subsidio ad multa necessario vitam non posse nisi ægerrimè sustentari. Sed quid uxorati? Etiam & illis sua non desunt impen- sa servitia. Unde quod ad statutum præfa- tum attinet, vix esse alicujus momenti poterit. Quòd si in conscientiæ foro obligare dicamus, & cum impedimento circa dominij translatio- nem, nova quidem emergent conscientiæ liga- mina, nec de restitutione quæ cogitet futura est aliquando concubina: unde circa hoc non multùm urgendum. Infelix miles resti tartarea circumclusus, sufficit ei malitia sua. & nonnullos alios spectant, de quibus præsen- ti in Capite, & in Additionibus sufficienter, juvat nonnihil pro coronide circa Secreta- rium gubernationis adjecisse. Pro eo quidem qui ea, quæ ad gubernationem spectant, & à Prorege uti gubernatore procedunt, & justitiæ non esse dicuntur, suo testimonio reddit au- thentica, ritu honorifici tabellionis. Et offi- cium quidem magno emitur, quia & quæstuo- sum, & inter honoraria suis etiam prærogati- vis excellit. Circa quod potest Proregum con- scientia non leviter gravari. Cùm enim habeat illud ex Regio præscripto certam designatam sphæram, & nihil in illa non quæstuosum, fre- quentem querelam audiri multum ab ipsis de- trahi de emolumentis officio consignatis, dum<-P> @@0@ @@1@ issent Secretarij interventu præstituri: unde & restitutionis gravamen emergere non assequor quomodo queat, nisi ex bonæ fidei processu, dubitari. Sed est non leve etiam illud, quod Se- cretarius incurrit. Habet enim ille pro nego- tiorum expeditione officiales suos, plumarios ministros, quibus stipendium annuum nō solet assignari. Ex quo fit ut ab ijs, quibus authen- tica sunt testimonia reddenda, quibus non paucæ quandoque implentur paginæ, laboris compensationem accipiant, cùm sit aliàs au- ctoritate Regia publica in tabella scripta, quæ uti inviolabilis Secretario debeatur. In quo quidem quàm gravia admisceantur absurda e- rit qui non videat & abhorreat nullus. Quod equidem sic se habuisse ante annos non mul- tos, & longa firmatum consuetudine, ex viro hausi probitatis eximiæ, qui invitus per tempus aliquod assumpsit & exercuit officium: & mo- dum administrationis iniquæ deprehendens, officialibus duobus annua & competentia assi- gnavit stipendia, conditione addita minimè temeranda, ut præter stipendia sua nihil essent à concurrentibus, prout singulis intererat, ac- cepturi. Quo Christianæ dispositionis arbi- trio nihil cogitari opportunius potuit, nisi etiā & ibi radix omnium malorum cupiditas introi- tum invenisset. Dum enim qui negotio incum- Yüklə 19,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|