Avqust 2016 İş yeri statistikası açıqlanıb

Fikrət Yusifov:

— Müstəqilliyin ilk illərində ölkənin vəziyyəti acınacaqlı idi. Sovetlər Birliyi dağılmış, iqtisadi əlaqələr tamamilə kəsilmişdi deyə bütöv bir məkanda iqtisadiyyat çökmüşdü. Ölkədə maliyyə fəlakəti yaşanırdı. 1992-ci ilin dövlət büdcəsi parlamentdə ilin sonuna bir neçə gün qalmış təsdiq olunmuşdu…

1993-cü ilin ortalarında Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı ilə məsələlər zaman-zaman öz axarına düşməyə başladı. Ölkədə hegemonluq edən hiperinflyasiya cilovlandı, iqtisadiyyatın, onun maliyyə sisteminin inkişafına dair çox mühüm tarixi qərarlar qəbul edildi.

1994-cü ilin sentyabrında imzalanan böyük neft müqaviləsi Azərbaycanın iqtisadi inkişaf tarixində yeni eranın başlanğıcını qoydu. Artıq 1995-ci ilin sonlarına yaxın vəziyyət sabitləşməyə üz tutdu, ardınca ölkəyə daxil olan böyük neft pulları hesabına iqtisadi, sosial və digər sahələrin inkişafında inqilabi dönüş baş verdi.

2003-cü ilin sonlarında hakimiyyətə gələn İlham Əliyev Azərbaycan iqtisadiyyatının neftdən asılılığının aradan qaldırılması kursunu bəyan etdi. On ildən bir qədər artıq vaxt ərzində icra edilən xüsusi dövlət proqramları çərçivəsində bu sahədə ciddi uğurlar qazanıldı, ümumi daxili məhsulda qeyri-neft sektorunun payı 70 faizə qədər artdı.

Keçən ilin sonlarından isə dövlət başçısı ölkədə yeni iqtisadi modelin formalaşmasına qərar verdi. Azad sahibkarlığın inkişafı yolunda bütün maneələrin aradan qaldırılmasını və ona dəstək verilməsini nəzərdə tutan ciddi qərarlar qəbul olunur.

Bu gün Azərbaycan regionun ən iri transmilli layihələrinin müəllifidir. Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyində aparıcı rola malik ölkədir, onun iştirakı olmadan regionda hər hansı bir məsələnin həlli real deyil.

Əkrəm Həsənov:

— Azərbaycan 25 il ərzində sırf neftdən asılı olan iqtisadi sistem qurub. Bazar iqtisadiyyatına keçid bəyan edilsə də, iqtisadi sistemin əsas oyunçusu yenə də dövlətdir. Sahibkarlıq subyektlərinin sayı çoxdur, amma iqtisadi dövriyyənin mütləq əksəriyyəti dövlətə mənsubdur. İri sahibkarlıq bir qayda olaraq inhisarçı xarakter daşıyır.

Orta və kiçik sahibkarlıq müəyyən qədər inkişaf edib, amma o da neft gəlirlərindən və iri sahibkarlardan asılı fəaliyyət göstərir. Bu baxımdan şüarlar dəyişsə də, ölkə əsasən sovet inzibati amirlik sistemində yaşayır. Buna görə də kölgə iqtisadiyyatımızın həcmi əvvəlkindən də çoxdur.

Sovet dövrü ilə yeganə fərq özəl mülkiyyətin mümkünlüyüdür. Amma ötən illər ərzində mülkiyyət hüququnun qorunması və təminatı sistemini yarada bilmədik. Ümumiyyətlə, sosial-iqtisadi sistemimizin başlıca mənfi cəhəti mülki və ticarət qanunvericiliyimizin qeyri-qənaətbəxş olması, qanunların işləməməsi, sahibkarların öz hüquqlarını məhkəmədə müdafiə edə bilməməsidir.

Məlumdur ki, sahibkar yalnız gəlir gətirən və hüquqlarının qorunacağına əmin olduğu yerə sərmayə qoyur. Neft gəlirlərinin yüksək olduğu dövrdə sahibkarların da gəliri yüksək idi, ona görə də hüquqi risklərə baxmadan işləyirdilər. Hazırda isə neft gəlirləri azalan xətlə gedir. Buna görə də sahibkarlar ölkədən qaçır.

Qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün şərait yoxdur: nə normal qanunvericilik var, nə də onun icra mexanizmi. Korrupsiya da baş alıb gedir. Bu baxımdan ölkəmizi azı yaxın 10 ildə ağır vəziyyət gözləyir. Get-gedə geriləyəcəyik. Təxminən ötən əsrin 90-cı illərinin səviyyəsinə düşmüşük. Amma daha da ağır olacaq. Çünki əhalinin çoxu ötən 15 il ərzində gəlirlərinin artmasına, yaxşı yaşamağa öyrəşib. Zənnimcə, ən böyük itki də elə budur: korrupsiya düşüncəsindən uzaq, işgüzar, savadlı, aza qane olan, tədricən inkişafa meylli əhalimiz yoxdur. Qazancımız müəyyən mənada infrastrukturun inkişafı — yollar, körpülər olub.