Avrupa’da edebi akımlar başlamadan önce, iki önemli düşünce ve sanat anlayışı vardı

EDEBİ AKIMLAR

     Avrupa’da edebi akımlar başlamadan önce,   iki önemli düşünce ve sanat anlayışı vardı:

Hümanizm ve Rönesansçılık

HÜMANİZM:

İnsana dönüş,eski Yunan ve Latin edebiyatına yönelen sanatçılar iki önemli ana düşünceyi bulmuşlar.İnsana değer vermek.Tabiatı Tanrı’nın bir yaratısı görmek.İnsanı sevip onu yüceltme.Dante bu düşüncenin temsilcisidir.

RÖNESANSÇILAR:

Hem hümanizmin getirdiklerin hem de16.yy bilim ve akılcılığını benimsemişlerdir.

*Özgürlük düşüncesini geliştirirler.

*Petarca,Montaigne,Bocan,Carvantes,Shakespeare bu dönemde eser verirler.
KLASİZM

*17.yy ortalarında Fransa’da ortaya çıkan edebiyat akımıdır.

*Akla ve sağ duyuya değer verirler.

*İnsandaki tabiata insanların iç dünyasına saygı göstermek esastır,

*Konularını eski Yunan ve Katin edebiyatından alırlar.

*Kahramanları seçkin kişilerdir.Sıradan insanlara eserlerinde yer vermezler.

*Önemli olan konu değil konunun işleniş biçimidir

*Dil,üslup kusursuz bir şekilde işlenmiştir.Dil açık,yalın ve soyludur.

*Sanat için sanat görüşünü savunurlar.

*Sanatçı eserde kendini gizler.

*Tiyatroda üç birlik kuralına uyulur.(olay,zaman,mekan)

KLASİZM AKIMININ TEMSİLCİLERİ

MOLİERE

*Çağın sosyal bir teknikçisidir.

*Komedyayı gerçek hayata dönüştürmüştür.

*Yapmacıktan aşırılıktan sıyrılarak çağdaş insan yaklaşmıştır.

*Güldürünün bütün biçimlerini eserlerinde işlemiştir.

*Eserleri:Tartuffe,Donjuan,Zoraki Takip,Cimri,Kibarlık Budalası,Hasatlık, Hastası,Kocalar Okullu,Kadınlar Okulu.

CORNEİLLE

*Trajedi,komedi yazarıdır.

*Soylu tipleri işler kaderlerini kendisi çizer.

*Kahramanları;akıllı kullanan doğruyu,gerçeği bulan iradeli tiplerdir.

*Eserlerinde insanları oldukları gibi değil olmaları gerektiği gibi gösterir.

*Eserleri:   Horace, Polyeucte, Le Cid

RACİNE

*Trajedi yazarıdır.Trajediyi yozlaşmaktan kurtarır.

*Eserlerinde tuttukları en doğal dille konuşmuştur son derece ölçülü uyumlu bir şiir yaratmıştır.

*Eserlerinde kahraman yoktur,insan tipleri vardır.Çok güçlü tutkuların etkisi ve baskısı altındadır.

*Eserleri:Andromagu,Athaile,Britannicus,Berenice

LA FONTAİNE

*Fabl yazarıdır.

*Fabl:Hayvanları konuşturarak hayvanlar arasında geçen olayları araç olarak kullanıp insanların kusurlarını anlatan manzum öykücükleridir.

LA BRUYERE

*Soyluların solanlarından ruhsal gözlem ve gözleyiş merakı edebi portreler türünün doğmasını geliştirmiştir.

*Çizdiği tipleri yargılar,över ve yerer

*Kısa kesintili canlı bir anlatımı vardır.

*Eserleri:Karakterleri 1120 anlatır.

LA FAYETTE

*Roman yazarıdır.

*Eserleri:La Princessede Cleves,La Princesse de Montpensier,Zaide.

DANİEL DEFOE

Eserleri: Robinson Cruse

KLASİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

*La Fontaine’den çevirileriyle akla değer vermesiyle Şinasi

*Molier'den çevirileriyle A. Vefik Paşa.

»ROMANTİZM«

*Fransa’da 1830 yıllarında klasizme tepki olarak gelişmiş bir edebiyat akımıdır.

*Klasik edebiyatın kural ve şekilleri bırakılır.

*Konular eski Yunan ve Latin edebiyatı yerine Hristiyanlıktan Tarihten ve günlük yaşamından alınır.

*Akıl yerine duygulara ve hayallere önem verirler.

*Sanatçılar kendi eserlerinin kişiliklerini gizlemezler.

*Sanat toplum içindir görüşünü benimsemişlerdir.

*Tabiat önemlidir.Gözlem ve tasvire önem verilir.

*Konular işlenirken iyi,kötü,doğru,yanlış gibi karşıtlıklardan yararlanırlar.

*Üç birlik kuralı terk edilir,dram gelişir.

*Karamsarlık ağır basar.

ROMANTİZM TEMSİLCİLERİ

J.J ROUSSEAU

*Her şeyi doğada doğanın saflığında bularak ona bağlanmanın onu taklit etmenin doğruluğunu savunur.

*Toplum düzeyi konusunda eşitlik özgürlük halk egemenliğini savunmuştur.

*Romantik sözcüğünü ilk kez kullanmıştır.

*Emile (çocuk eğitimiyle ilgili düşüncelerini iç itiraflarını ve hatıralarını topladığı eseridir.)

Toplum sözleşmesinde toplumsal konulardaki görüşlerini belirtir.

VOLTAİRE

*Katolik dinine ve kiliseye savaş açmıştır.

*İnsan aklına seslenen bir tanrıdan yanadır.

*Burjuvazinin mülkiyet ve özgürlük anlayışını savunur.

*İğneleyici bir üsluba sahiptir.

*Romanları:sadig candide

HUGO

*Cumhuriyetçi düşüncesiyle politikaya atılmıştır.

*Cromvel adlı eseri ile romantizm ilkelerini açılayıp bu akımın en önemli ismi olmuştur.Drama türünde başarılı olmuştur.

* Şiir ve romanlarda toplumsal konularla ilgili düşüncelerini kişisel duygu ve coşkularını birleştirmesini bilmiştir.

*Şiirleri:Sonbahar Yaprakları,Akşam Şarkıları,Işıları ve Gölgeler Temaşalar.

*Oyunları:Hernai,Ruy,Balas,Kral Eğleniyor

*Romanları:Notre Demade,Paris,Sefiller

GOETHE

*Şiir,tiyatro,roman,yaşam öyküsü türlerinde ürünler verilmiştir.

*Tiyatroları:Foüst,Tasso

*Romanları:Genç Werther’in İtirafları.Wilhelm Meister’in Çıraklık Yılları,Wilhelm Mister’in Gezi Notları

*Şiirleri:Roma mersiyeleri,Divan

SCHİLLER

*Romantik tiyatronun en önemli dram şairidir.

*Karakter yaratmada başarılıdır.

*Tiyatrolarda özgürlük sevgisi işler.

*Eserleri:Haydutlar,Wilhelm Tel,Jeanne D’Arc,Don Carlos

CHATEAUBRİAND

*Eserleri:Atal-Rene,Paris’ten Filistin’e yolculuk,Mezar Ötesinden Hatıralar

MADAME De STAEL

*Eserleri:Edebiyata dair,Almanya’ya dair.

GEORGE SAND

Eserleri:Mahrem,Notlar,İndiana,Mektuplar,O Kadın,O Adam

ROMANTİZMİN BİZİM EDEBİYATIMIZDAKİ TEMSİLCİLERİ

Namık Kemal, Abdulak Hamit ve Mithat Efendi;

Şiirleriyle R.Mahmut Ekrem

REALİZM

*19.yy’ın ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki olarak çıkan bir edebiyat takımıdır.

*Konu gerçekten alınır.Olay ve kişiler yaşanan ve yaşayan kişilerin benzerleridir

*Kişilerin ruhi davranışlarını etkileyen onların kişiliklerini çizen çevre ve ortamın tanıtılmasına önem verilir.

*Betimlemeler yazarın gözüyle yapılmaz kahramanın gözüyle yapılır.

*His ve hayale kapılmadan toplum gerçeklerini olduğu gibi yansıtır.

*Sanat için sanat görüşünü savunurlar.

*Hikaye ve Romanda uygulanır.

REALİZM TEMSİLCİLERİ

HONORE DE BALZAC

*Realist romanın kurucusudur.

*Genç yaşta insanlığın yaşadığı trajedinin parça ve çevresinde döndüğünü anlamış ve bütün eserlerini insanlık komedyası adı altında toplamıştır.

*Eşsiz bir gözlem gücüne sahiptir.

*Eserlerinde 2000’e yakın tipi olanca gerçekliğiyle canlandırılmıştır.

Eserleri:Gorior Baba,Eugenie Grandette,İki Yeni Gelinin Hatıraları,Vadideki Zambak,Köylüler Kibarlar,Fahişeler.

STENDHAL

*Sağlam bir üslubu vardır.

*Eserlerinde psikolojik çözümler yapar.

*Eserleri:Parma Manastırı,Kırmızı ve Siyah

*İtalyan öyküleri (öykü)

GUSTAVE FLUBERT

*Yalan,düzen,çirkef,dünyaya tek sığınağım tek çarem sanattır der.

*Bütün eserleri insanlığın hayalini anlatır.Yorum yapma sessizdir.Yaratan tanrıyı örnek almalıdır.Yaratmalı ve susmalıdır.

TOLSTOY

Eserleri:Anna,Karalina,Savaş ve Barış Kazaklar;hacı Murat,İvan Ilıçı Ölüm ve Dirilşi

DOSTOYEVSKİ

*Eserleri:Karamozof Kardeşler,Ezilenler,Suç ve Ceza,Budala,Kumarbaz,Ecinliler,Ölüler Evinde Hatıralar

ERNEST HEMİNGWAY

Eserleri:Çanlar kimin için çalıyor ihtiyar adam ve deniz güneşte doğar siyahlara veda.

STEİNBECK

Eserleri:Bitmeyen Kavga,Gazap Üzümleri,Yukarı Mahalle,Fareler ve İnsanlar

REALİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

Romanıyla R. Mahmut Ekrem,Nabizade Nazım,Paşazade Sezai,Yakup Kadri,R. Halit Karay.

NATURALIZM

Determinizm anlayışını romana getiren bu akım 19. asrın iknci yarısında Fransa’da ortaya çıkmıştır.

Determinizme göre tabiat olaylarında aynı sebepler aynı sonucu doğurur. Naturalistler, Determinizmi topluma ve insan uyguladılar. Toplum büyük bir laboratuvar, insan deney konusu, sanatçı da bilgin sayıldı.

*İnsan kişiliğini anlatabilmek için soya çekim yasalarından ve toplum biliminden yararlandılar.

*Romanlarda kahramanların portreleri ince ayrıntılarına kadar verilir.

*Yazar eserde kişiliğini gizler.

*Gözlem ve tasvir önemlidir.

*Tiyatroda kostüm ve dekora önem verilir.

*Eserlerinde hayatı bütün yönüyle anlatırlar.

*Bedenden ayrı bir ruh yoktur.

*Dil her seviyedeki insanın anlayabileceği bir düzeyde tutulmuştur

*Sanat toplum içindir anlayışı doğrultusunda eserler verilmiştir.

NATURALİZMİN TEMSİLCİLERİ

EMİLE ZOLA(1840-1902)

*Naturalizmin kurucusudur.

*Çağdaş soruları ustaca yansıtmıştır.

*Romana bilimsel yöntem onunla girer.

Eserleri:Germinal,Nana,Meyhane,Gerçek Para.

GONCOURT KARDEŞLER

*Edmont Goncaurt ve Jules Goncourt’un amaçları yaşamın gerçek yönlerini bir tarihçinin geçmişi belgelemesi gibi belgelemektedir.

*Eserlerinde olay karmaşasımdan çok,anlatıma öncelik verir.

*Kahramanları gerçek yaşamdan almışlardır.

Eserleri:Joumal,Manete,Saloman

GUY DE MAUPASSANT (1850-1893)

*Yalın bir üslupla gözleme dayanan öyküler yazmıştır.

*Öykülerinde olay önemli bir yer tutmaz.

*Eserleri:Küçük Hikayeler.Seçilmiş Hikayeler Kadar Acı Güzel Dost

ALPHONSE DAUDET (1840-1887)

Eserleri:Değirmeninden Mektuplar,Pazartesi Hikayeleri, Bir Çocuğun Hayatı, Sapho, Toroskonlu, Tartain.

NATURALİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

Hüseyin R.Gürpınar,Nabizade Nazım ve Beşir Fuat’tır.

PARNASİZM

*Romantik şiir anlayışı ile Fransa da ortaya çıkmıştır.

*Doğal güzelliğe ve dış görünüşe büyük önem verir.

*Sanat sanat içindir ilkesini savunmuştur.

*Nesneleri dış görünüşünü aktarmışlardır.

*Kelimeler seçilerek kullanılır.Kelimelerin sıralayışı ve ahenk önemlidir.

*Kafiye ve Redife önem verilir.

*Romantizm’de bırakılan eski Yunan ve Latin kültürüne dönüşmüştür.

PARNASİZMİN TEMSİLCİLERİ

TH.GAUTHİER

Güç biçimler üzerinde olgunluk arayan titiz çalışması örnek alınır.

THEEODORE DEBANVİLLE

*Ölçü ve uyak olanaklarına aşırı önem gösterir.

LECONTE DE LİSLİ

*Şiirin biçim öğelerini aşırı dikkat ederek şiirlerini oluşturur.

FRANCOİS COPPEE

*Konularını günlük hayattan alır.Bu yönüyle Tevfik Fikret’i etkilemştir.

JOSİ MARİA DE HEREDİA

*Kısa ve yoğun şiirleriyle döneminde etkili olmuştur.

TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

Tevfik Fikret,Cenap Şahabettin,Yayha Kemal.

SEMBOLİZM

*19.yy’ın son çeyreğinde ortaya çıkmıştır.

*Sembolizm ‘’sezgiciliğe’’Alman idealizmin kurucusu Kant’ın ve Schongenhauer’in felsefik görüşüne rastlanır.

*Nesneleri olduğu gibi anlatmak mümkün değildir.Nesneler değişerek anlatılabilir.

*Sembolisteler eşyayı belli bir kitaplıkta görürler.

*Anlatımda sözlerin sözlük anlamından bıkan sembolistler yaşatmaya çalışırlar.Şiirde anlam açıklığından kaçındılar.

*Şiir anlaşılmak için değil hissedilmek içindir.

*Şiirde alaca karanlık üzüntü ve ay ışığı,gün doğumu,gün batımı gibi belli belirsiz varlıklar görüntüleri yansıtırlar.

*Şiirde musiki her şeyden önce musiki ilkesini savundular.

*Sanat için sanat anlayışına bağlılardır.

*Dil herkesin anlıya cağı seviyede değil oldukça ağırdır

SEMBOLİZM TEMSİLCİLERİ

C.BAUDLAİRE

Eserleri:Kötülük çiçekleri,esrar ve haşhaş

DİĞER TEMSİLCİLERİ

S.Mallrme,P.Verlaine,A.Rimbaud

TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCLERİ

İlk etkileri Cenap Şehabettin’den görülür. Bütün kurllarını uygulayan Ahmet Haşim’dir. Ahmet Muhir Dranas, Ahmet Hamdi Tanprnar ve Cahit Sıtkı Tarancı da etkilenmiştir.

SÜRREALİZM

Kelime anlamı "gerçek üstüncülük" demek olan bu akım 1924’te Fransa’da çıkmıştır.

*Sürrealistlere Sigmund Freund düşüncesi etkisindedir.

*Bilnçaltı rüyada ortaya çıkar.

*Hipnotize edilmiş insanlara şiir söylettiler.Bunları şaheser saydılar ve bunlara otomstik şiir dediler.

*Akıl ve mantık değersizdir.İnsanı yönlendiren İçgüdü bilinç altıdır.

SÜRREALİZM TEMSİLCİLERİ

Breton,Aragon ve Paul Eluard’dır.

TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

Garipçiler,İkinci Yeni

FÜTÜRİZM

*Geleceği makinalaştıran sanattır.

*20.yy’da başında Marinetti tarafıdan kurulmuştur.

*Geçmişin sanat değerlerini bırakmalı ve anlatım biçimleri bulmalı.

*Makinalaşma çalışmaları kutsallığı savunulmalıdır.

FÜTÜRİZM TEMSİLCİLERİ

Marinetti ve Mayatovski

TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

Nazım Hikmet

EGZİSTANSİYALİZM

*Var olmayı her şeyden önce görenlerdir.Bu akıma var oluşçulukta denir.

*İnsan kendi değerlerini kendi oluşturabileceğini bilmelidir.

*İnsan bütünüyle özgür olmalıdır.

EGZİSTANYALİZMİN TEMSİLCİLERİ

J.Paul Sartre,Simon de Beauvoir,A.Camus

DADAİZM

*Kelimeleri rastgele kullanılmada doğan şiir.

*Dil ve estetik kurallarını yıkma.

*Şiir gelişimini güzel seçilmiş kağıt üzerine dizilmesiyle yazılır.

DADAİZMİN TEMSİLCİLERİ

Tristan Zara, L.Aragon, Paul Elaud

YUNAN EDEBİYATI

M.Ö 9 asır-M.Ö 2 asır

HOMEROS

Destan türünde eser yazılır.

Eserleri:İlyada,Odysseia

HESİODOS

*Eski Yunanlıları şiirleriyle eğitmeye çalışmıştır.

*Didaktik şiirler yazmıştır.

Eserleri:İşler ve günler,Kosmosk

SAPHO

Liriktir,aşk temalarını çokça işler.

Eserleri:Düğün,şarkı,iç savaşlar.

AİSSPOS

Fabl türünün kurucusudur.

TRAJEDYE ŞAİRLERİ

(ağlatı şairleri insanı arındıran şiirlerdir)

AİSKHYLOS

*Eskilerin Şekspir’i.

*Eserlerinde gelenek ve ahlakı savunur.İnsanı yüceltir.

*Günah ve kötülü düşüncesini dengede tutar.

Eserleri:Yalvaran Kızlar,Persler,Zincire Vurulmuş,Prometheyus

SOPHOKLES

*İnsanlarla insanın çatışmasını işler.

*Kişiler yazdığının oyuncağıdır.

EURUPİDES

*Koronun işlevini azaltmış aktörlere daha fazla yer vermiştir.

Eserleri:Kylops(dram),Fenikeli Kadınlar,Heleno,Elektra.

KOMEDYA ŞAİRLERİ

ARİSTOPHANES

*Eserlerinde koyu bir yergi,siyasetçileri alaya alma vardır.

*İlk büyük komedya şairidir

Eserleri:Kuşlar,Eşek Arıları.

DEMOSTHENES (Hitabet’te)

HEREDOTOS (Tarih’te)

SOKRATES(Felsefe’de)

EFLATUN (PLATON) Felsefe’de)

ARİSTO (Felsefe’de)