Axborot xavfsizligi

Gammalash
algoritmida dastlabki bitlarning ketma-ketligi gammaning 
bitlari ketma-ketligi bilan mod2 bo‘yicha jamlanadi. Gamma oddiy almashtirish 
algoritmiga binoan hosil qilinadi. Gammani shakllantirishda ikkita maxsus 
doimiylardan hamda 64-xonali ikkili ketma-ketlik sinxroposilkadan foydalaniladi. 
Axborotni faqat sinxroposilka borligida rasshifrovka qilish mumkin.
Sinxroposilka maxfiy bo‘lmaydi va ochiqholda kompyuter xotirasida 
saqlanishi yoki aloqa kanali orqali uzatilishi mumkin. 
Teskari bog‘lanishli gammalash
algoritmi gammalash algoritmidan faqat 
shifrlash jarayonining birinchi qadamidagi harakatlar bilan farqlanadi.
Imitovstavka
noto‘g‘ri axborotni zo‘rlab kiritilishidan himoyalashda 
ishlatiladi. Imitovstavka dastlabki axborot va maxfiy kalitni o‘zgartirish funksiyasi 
hisoblanadi. U 
k
bit uzunlikdagi ikkili ketma-ketlikdan iborat bo‘lib, 
k
ning 
qiymati noto‘g‘ri axborotning zo‘rlab kiritilishi ehtimolligi 
R
zk
bilan quyidagi 
munosabat bilan bog‘langan. 
R
zk
=
k
2
1
Imitostavkani shakllantirish algoritmi quyidagi xarakatlarning ketma-
ketligidan iborat. Ochiq axborot 64 bitli 
T
(
i
) (i=1,2,3,....,m) bloklarga ajratiladi, bu 
erda m-shifrlanuvchi axborot xajmi orqali aniqlanadi. Birinchi blok 
T
(1) oddiy 
almashtirish algoritmining birinchi 16 iterasiyalariga binoan o‘zgartiriladi. Kalit 
sifatida dastlabki axborot shifrlanishda ishlatiladigan kalit olinadi. Olingan 64 bitli 
ikkili so‘z ikkinchi blok 
T
(2) bilan mod2 bo‘yicha jamlanadi. 
T
(1) blok ustida 
qanday iterasiya o‘zgartirishlari bajarilgan bo‘lsa jamlash natijasi ustida ham 
shunday o‘zgartirishlar amalga oshiriladi va oxirida 
T
(3) blok bilan mod2 bo‘yicha 
jamlanadi. Bunday xarakatlar dastlabki axborotning 
m
-1 bloki bo‘yicha 
takrorlanadi. Agar oxirgi 
T
(
m
) blok to‘liq bo‘lmasa, u 64 xonagacha nollar bilan 
to‘ldiradi. Bu blok 
T
(
m
-1) blok ishlanish natijasi bilan mod2 bo‘yicha jamlanadi va 
oddiy almashtirish algoritmining birinchi 16 iterasiyalari bo‘yicha o‘zgartiriladi. 
Hosil bo‘lgan 64 xonali blokdan k bit uzunlikdagi so‘z ajratib olinadi va bu so‘z 

---

107 
imitovstavka hisoblanadi. 
Imitovstavka shifrlangan axborotning oxiriga joylashtiriladi. Bu axborot 
olingandan so‘ng, u rasshifrovka qilinadi. Rasshifrovka qilingan axborot bo‘yicha 
imitovstavka aniqlanadi va olingani bilan solishtiriladi. Agar imitovstavkalar mos 
kelmasa, rasshifrovka qilingan axborot noto‘g‘ri deb hisoblanadi.