AxiRƏt azuqəSİ

ON DÖRDÜNCÜ DƏRS

AXİRƏT İSTƏYİNİN SİTAYİŞİ, DİNDƏ ZÖHD VƏ BƏSİRƏT, DÜNYA İSTƏYİNİN MƏZƏMMƏT OLUNMASI

1. Axirət istəyinin sitayişi və imanın aliliyinin bəyanı;

2. Axirəti sevməyin lüzumu;

3. Allahın xeyirxahlığı, din haqqında agahlıq və dünyada zahidlik.

AXİRƏT İSTƏYİNİN SİTAYİŞİ, DİNDƏ ZÖHD VƏ BƏSİRƏT, DÜNYA İSTƏYİNİN MƏZƏMMƏT OLUNMASI

Bu hədisin bə᾽zi bölümləri dünyanın məzəmməti barəsində idi ki, ondan müəyyən hissələri söylədik. İndi onun başqa bir hissəsini bəyan edəcəyik.

Daha öncə söylədiyimiz kimi, dünyanın məzəmməti heç də dünya işlərindən əl çəkmək mə᾽nasında başa düşülməməlidir. Dünya əsas hədəf deyildir deyəndə, bu heç də o demək deyil ki, insan ictimai fəaliyyətini bir kənara qoymalı və qazanc, sərvət dalınca getməməlidir. Dünyanın məzəmmətindəki məqsəd, ona ürək bağlamamaq, zahiri zinətlərini hədəfə çevirməməkdir. Həqiqətdə, insanın əməlinə istiqamət, yön verən onun niyyətidir. İnsanın niyyəti onun əməlini ləyaqətli də edə bilər, ləyaqətsiz də.

Qur᾽an ayələri və rəvayətlərə əsasən, insanın axirət yolu bu dünyadan keçir və dünya axirətin əkin yeridir; burada əkdiyini axirətdə biçəcəkdir. Bunun üçün də dünyada çalışıb-vuruşmaq lazımdır. Əgər insanın dünyadakı fəaliyyətləri Allaha görə olsa, səadətə çatacaqdır, yox, əgər onun fəaliyyəti dünya və onun ləzzətləri üçün olsa, istər-istəməz günaha sürüklənəcəkdir ki, bu da onu cəhənnəmə və əbədi əzaba aparıb çıxaracaqdır.

DÜNYANIN LƏZZƏTİ VƏ İMANIN ALİLİYİNİN BƏYANI

Allah övliyaları mö᾽minlərin dünya və onun ləzzətlərinə uymaması üçün müxtəlif üsullarla öz xəstəsinin sağlamlığına çalışan təbiblər kimi, onları mə᾽nəviyyatlarına zərərli olacaq şeylərdən pəhriz etməyə çağırırlar. Övliyalar həmişə sə᾽y etmişlər ki, dünyanı mö᾽minin nəzərində mənfur cilvələndirsinlər. Həmin baxışdan çıxış edərək, Həzrət (s) belə buyurur:

«Ey Əbuzər! Dünya və onun içində olan hər bir şey Allah rizasını qazanmaq üçün istifadə edilməzsə, lə᾽nətə məhkumdur».

Hədisin məzmunundan belə anlaşılır ki, dünyada olan ne᾽mətlərin lə᾽nətlənməsi heç də torpaq, ağac və göyün lə᾽nətlənməsi mə᾽nasında deyildir. Çünki Allahın razılığının ələ gətirilməsi üçün vasitə olacaq hər bir şey nəinki lə᾽nətə məhkum deyil, əksinə təqdirəlayiqdir. Deməli lə᾽nət, dünya ne᾽mətlərinin alçaq və rəzil məqsədlər uğrunda xidmətinə yönəlmişdir. Çünki dünyanın yaradılmasından məqsəd, insanın ondan məqsədyönlü faydalanıb, Allaha yaxınlaşması üçündür.

Dünya insanın ixtiyarına ona görə qoyulmuşdur ki, onun köməyi ilə Allaha çatsın. Belə olan halda, insan əgər dünyanı Allaha çatmaq üçün vasitə olaraq seçərsə, Allah rəhməti və şəfqəti daim onunla olacaqdır. Çünki o, hədəfini seçərək, həmin istiqamətdə də hərəkət edəcəkdir. Aqil insan heç vaxt hədəfindən qafil olmur, daim gözünü bu yola dikir. Əks halda, Allahın nəzəri insandan götürüləcəkdir. Çünki o, dünyanın yaradılış qayəsinə arxa çevirərək, səadət yolu əvəzinə, bədbəxtlik və peşmançılıq yolunu seçmişdir.

İmamların səhabələrindən biri qazancının və sərvətinin günü-gündən artıb genişləndiyini müşayiət edərək, narahatlıq hissi keçirməyə başlayır. İmam onunla görüşüb soruşur: «Niyə bikefsən?». Deyir: «Ağa, sərvətim getdikcə artmağa başlayır, dünyaya giriftar olmuşam». İmam soruşur: «Niyə dünya malının arxasınca düşürsən, dünya malını yığmaqda məqsədin nədir?». Səhabə cavabında deyir: «Özümün və uşaqlarımın başqasına möhtac olmaması üçün və bir də mö᾽min qardaşlara kömək məqsədi ilə bu işi görürəm». Həzrət deyir: «Bu dünyaya bağlanmaq deyil, axirət istəməyindir, nigaran olmağına dəyməz. Sən dünya ləzzətlərinə ürək bağladığın və dünyanı dünya üçün istədiyin zaman nigaran olmalısan».

«Allah yanında heç bir şey dünya qədər mənfur deyildir. Onu yaratdı, sonra ondan üz döndərdi və rəhmət baxışlarını ondan kəsdi; qiyamətə kimi də ona nəzər yetirməyəcəkdir».

Böyük alimlər, xüsusi olaraq imam Xomeyni (r.ə.) bu kəlamın məzmununu öz əxlaq kitablarında çox açıqlamış və bu məsələni xüsusi vurğulamışdır.

Şəksiz, Allah-təala bütün yaratdıqlarını sevir. Məxluqatın hər biri ilahi adların (Əsmayi-ilahi) və ilahi sifətlərin tə᾽sirindən vücuda gəlmişdir (Məxluqatın hər biri canlı əsər olaraq, İlahi sifətlərin maddi aləmdəki təzahürünün məhsuludur).

Dünya və onun ne᾽mətləri ilahi isim və sifətlərin məzhəri olduqları üçün Allahın qiyamətə qədər onlara diqqəti və inayəti də davam edəcəkdir. Allah dünyanın Onun mülahizəsi olmadan müstəqil baxılmasına nəzər yetirmir. İndi belə bir sual qarşıya çıxır ki, bu dünyada Allahın inayəti və nəzəri hansı şeylərə aid olur? Bu nöqtənin bəyanında Həzrət (s) buyurur:

«Heç bir şey imanlı olmaq və haramdan çəkinmək qədər seviləcək deyildir».

Allah yanında ən çox sevimli olan şey ilk növbədə iman, sonra isə təqva və günahların tərk edilməsidir. Bu rəvayətdən anlamaq olur ki, günahların tərki vacib əməllərin əncamından daha mühümdür. Deyə bilərik ki, vacibata əməl edilməsi imanın dərəcələrindən sayılır, çünki iman həm qəlbi, həm də bədən üzvləri vasitəsi ilə həyata keçirilən zahiri əməllərə şamil olur.

Belə olan halda, əgər dünyada olan şeylər imana çatmaq, günahlardan uzaqlaşmaq üçün vasitə rolunu oynayarsa, həmin şeylər Allah yanında sevimli olacaqdır. Buna görə də, Allah əksər dünya işlərinə əmr etmişdir; çünki onların vasitəsilə insan təqva və iman sahibi olub, Allah dərgahına yaxınlaşır.

İmam Sadiq (ə) Peyğəmbərdən (s) nəql edərək buyurur:

«İbadətin onda doqquzu ticarətdə çalışmaqdadır»¹ (ticarətdə və alış-verişdədir)».

Başqa bir rəvayətdə imam Sadiq (ə) buyurur:

«Evlənən şəxs dininin yarısını qorumuş olur, o biri yarısını da, təqvalı olmaqla ələ gətirməlidir»².

Buna oxşar başqa bir hədisdə Peyğəmbər (s) buyurur:

«Heç bir (təməl) Allah yanında ailə qurmaq qədər sevimli və əziz olmamışdır»³.

Şübhəsiz ki, bütün bunlar dünya işlərinə aiddir. Lakin onlar bəndəçilik yolunda vasitə seçildiyi üçün Allah yanında əziz tutulur.