Ayətullah Fazil Lənkərani

CAVAB:

Görəsən, Fəxr Razi nə üçün ayəni belə gülünc məna edərək "yəşri nəfsəhuَ cümləsini özünün əsl və həqiqi mənasında (satmaq) işlətmir? Siz "günahkar öz canını oda satırَ"deyə inandığınız kimi, bunu da qəbul edin ki, "pəhrizkar, təqvalı insan da öz canını cənnət müqabilində Təqvalı insanın nəfsinin haqqı cənnətdir. Nə üçün günah edəndə nəfs satılır və od alıcı olur, amma itaət edəndə nəfs satın alınır, satıcı isə od olur!

Bundan əlavə, "şira" kəlməsinin Quranda, yaxud ümumiyyətlə ərəb dilində və ya ərəblərin içində "iştira" mənasında da işlənib-işlənmədiyini araşdırmalıyıq. İştira "satın almaq", (ondan alınan) "müştəri" isə alıcı mənasınadır. "Şira" isə onun əksinə olaraq satmaq deməkdir. Bu iki məna bir-birii ilə tam ziddiyyət təşkil edir-müt.

QURANA MÜRACİƏT EDƏK

Quranın dörd ayəsində "şira" kəlməsi, hamısında da "satmaq" mənasında işlənib. Bu ayələr aşağıdakılardan ibarətdir:

فَلْيُقاَتِلْ فِي سَبِيلِ اللهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَياَةَ الدُّنْياَ بِالأخِرَةِ

"Dünya həyatını satıb axirəti alanlar, gərək Allah yolunda cihad etsinlər."²¹

وَ شَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ دَراَهِمَ مَعْدودَةٍ

"Yusifi ucuz qiymətə"bir neçə dirhəmə satdılar."²²

وَ لَبِئْسَ ماَ شَرَوْا بِهِ اَنْفُسَهُمْ

"Özlərini necə də pis şeyə satdılar!"

Bu ayə sehr və cadu ilə məşğul olub özlərini onun müqabilində satanları məzəmmət edir. Bu üç ayə "şira" kilməsinin "satmaq" mənasında olduğunu sübut edir. Dördüncü ayə isə əvvəldə qeyd olunan "Leylətül-məbit" ayəsidir. Əgər yuxarıdakı üç ayədə "şira"nın əsl mənası məlum oldusa, onda nə üçün bu ayədə də onun öz həqiqi və aşkar mənasını götürməyək?! Halbuki, "şira" kəlməsi həm lüğətdə, həm də ərəblər içində "satmaq" mənasındadır.

Bəli, "şira" kəlməsini özünün əsl mənasında işlətməməyin səbəbi yanız puç təəssüb və inadkarlıqdır! Halbuki Əmirəl-möminin Əliyyibni Əbitalib (əleyhissalam)-ın gördüyü iş "satmaq", Süheybin gördüyü iş isə "satın almaq"la uyğun gəlir.

Pəhləvanların ən şücaətlisi İmam Əli (əleyhissalam) Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) -in canını qorumaq, Qüreyş kafirlərinin o Həzrətə qarşı hazırladıqları sui-qəsdin qarşısını almaq üçün onun yerində yatdı. İmam Əli (əleyhissalam)-ın öz canını təhlükəyə salması Peyğəmbərlə əmioğlu olduğuna görə deyildi. (Çünki hər kəs öz canını hamıdan çox istəyir.) Əksinə, Əli (əleyhissalam)-ın bu işi yalnız Allahın razılığını əldə etmək üçün idi. İrfan istilahı ilə desək, Allahda fani olan bir kəs Onun razılığını qazanmaq üçün canını belə fəda etməyə hazır olur, şəhadət iftixarını dünya həyatından üstün tutur. İmam Əli (əleyhissalam) öz canını satıb, Allahın razılığını almağa hazır olduğuna görə Peyğəmbərin yerində yatmışdı. Deməli, bu ayə Süheybin haqqında deyil, Həzrət Əliyyibni Əbitalib (əleyhissalam) haqqında nazil olub.

Bu həqiqəti Əbdühün ustadı olan Seyyid Qütb və Fəxr Razi kimilər çox yaxşı dərk edirlər. Onların bu həqiqəti hətta bizdən də yaxşı dərk etmələri inkarolunmazdır. Lakin əql təəssüblə qarışdıqda nə etmək olar?! Bu ikisinin qarışığının nəticəsi haqqı-həqiqəti gizlətmək, haqq yolundan azmaqdır. Bizimlə qardaş olan islam alimlərinin kitablarında əqlin təəssüb və inadkarlıqla bu cür qarışması halları saysız-hesabsızdır. Məhz bu yersiz təəssübkeşlik müsəlmanlar arasında itthadı və birliyi iflic vəziyyətə salır.

"TƏTHİR" AYƏSİ

Siz əziz oxuculara təqdim edilən bu kitabda "Təthir" ayəsi haqqında söhbət gedir. Siz bu kitabı mütaliə etməklə yersiz təəssüblərə qapılan, həvayi-nəfsə tabe olan bəzi insanların sözləri ilə müəyyən qədər tanış olacaqsınız. Biz bu ayəni şərh edərkən Alusi kimilərlə qarşılaşıb öz elmi mübahisəmizi davam etdirəcəyik.

Bu ayəni misilsiz təhqiqatla, insaflı bir nəzərlə araşdırmışıq. Bəlkə də "Təthir" ayəsi barəsində hələ də ayrıca bir kitab yazılmayıb. Allaha şükr edirik ki, qarşıya çıxan bütün çətinliklərlə belə, bu ayəni təfsir etməkdə bizə böyük kömək etdi. Bizi bu işə təşviq etdiklərinə görə böyük din alimlərinə və müctehdlərinə səmimi qəlbdən təşəkkür edirik.

Bütün fəzilət sahiblərinə, yazıçılara, İslamın müxtəlif firqələrindən olan müsəlaman qardaşlarımıza bu kitabı oxumağı tövsiyə edirik. Bugünkü təlatümlü dünyada ən böyük və mühüm vəzifələrimizdən biri həqiqətləri araşdırmaq, məsum İmamlarımızın haqqını müdafiə etməkdir. Çünki yalnız Allahın seçdiyi bəndələrin"İmamların rəhbərliyi bəşər cəmiyyətini ali-insani məqsədlərə çatdırıb ixtilaf və çəkişmələrin kökünü birdəfəlik kəsə bilər, dünyanın dahi mütəfəkkirlərinin çatmaq üçün səy etdikləri məqsədləri gerçəkləşdirə bilər.

"Vəssəlamu əla mənittəbəəl-huda", Qum Elmiyyə Hövzəsi, Şəhabuddin İşraqi, Məhəmməd Müvəhhidi Fazil Lənkərani.

Zilqədə, 1391 (1970)

BEŞ ƏSAS MƏTLƏB

1-"Təthir" ayəsi ilə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) -in zövcələri haqqında nazil olan ayələr arasında heç bir bağlılıq yoxdur

2-"Təthir" ayəsi müstəqildir və xüsusi yerdə yerləşdirilib

3-"İnnəma yüridullahu" ayəsindəki "iradə" kəlməsinin mənası

4-Quran nöqteyi-nəzərindən "rics"in mənası

5-"Təthir" ayəsində "Əhləl-beyt" kəlməsindən məqsəd.

"TƏTHİR" AYƏSİ

اِنَّماَ يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبََ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا

"Həqiqətən, Allahın istək və iradəsi bu olmuşdur ki, yalnız Siz Əhli-beytdən hər növ zahiri və batini çirkinlikləri aradan aparıb, Sizi pak-pakizə qərar versin." "Əhzab" surəsi, ayə:33

ياَ اَيُّهاَ النَّبِيُّ قُلْ لِاَزْواَجِكَ اِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيوَةَ الدُّنْياَ وَ زِينَتَهَا فَتَعاَلَيْنَ اُمَتِّعْكُنَّ وَ اُسَرِّحْكُنَّ سِراَحًا جَمِيلاً

"Ey Peyğəmbər, öz zövcələrinə de ki, əgər dünya həyatı və onun zinətini istəyirsinizsə, gəlin sizə hədiyyə verib sonra təlaq verim gözəl bir təlaq ilə." ("Əhzab" surəsi, 28)

وَ اِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدّاَرَ الْأخِرَةَ فَاِنَّ اللهَ اَعَدَّ لِلْمُحْسِناَتِ مِنْكُنَّ اَجْرًا عَظِيمًا

"Və əgər Allahı, Onun Rəsulunu və axirəti istəyirsinizsə, onda (bilin ki,) həqiqətən Allah sizlərdən olan gözəl əməl sahiblərinə böyük savab, mükafat hazırlamışdır." ("Əhzab", surəsi, 29)

ياَ نِساَءَ النَّبِيِّ مَنْ يَاْتِ مِنْكُنَّ بِفاَحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضاَعَفْ لَهَا الْعَذاَبُ ضِعْفَيْنِ وَ كاَنَ ذلِكَ عَلَي اللهِ يَسِيرًا

"Ey Peyğəmbərin zövcələri, sizlərdən hər kəs aşkar bir pis əməl görsə, onun əzabı iki qat aratırılacaq və bu iş Allah üçün asandır." ("Əhzab", surəsi, 30)

وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صاَلِحًا نُؤْتِهاَ اَجْرَهاَ مَرَّتَيْنِ وَ اَعْتَدْناَ لَهاَ رِزْقًا كَرِيمًا

"Və sizlərdən hər kəs Allaha və Onun Rəsuluna müti olub saleh əməl شörsə, o əməllərin savabını iki qat artıq verərik və onun üçün çox dəyərli ruzi əta edərik." ("Əhzab", surəsi, 31)

ياَ نِساَءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَاَحَدٍ مِنَ النِّساَءِ اِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلاَ تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفًا

"Ey Peyğəmbərin zövcələri! Allah qarşısında təqvalı olsanız, bu halda siz sair qadınların heç biri kimi deyilsiniz. Buna شörə də yad kişilərlə yumşaq (əzilə-əzilə) danışayın, yoxsa qəlblərində xəstəlik olanlar sizə tamah salar. Və siz də layiqli sözlər danışın!" ("Əhzab", surəsi, 32)

وَ وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَ لاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاَهِلِيَّةِ الاُوليَ وَ اَقِمْنَ الصَّلوَةَ وَ أتِيْنَ الزَّكوَةَ وَ اَطِعْنَ اللهَ وَ رَسُولَهُ اِنَّماَ يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا

"Və öz evlərinizdə qalın, ilkin cahiliyyət dövründəki kimi (camaat arasında) zahir olmayın. Namaz qılın, zəkat verin, Allaha və Onun Rəsuluna itaət edin. Allahın iradə və istəyi yalnız bu olmuşdur ki, Siz Əhli-beytdən hər növ zahiri və batini çirkinlikləri aradan aparıb, sizi pak-pakizə qərar versin." ("Əhzab" 33)

وَاذْكُرْنَ ماَ يُتْليَ فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ أياَتِ اللهِ وَ الْحِكْمَةِ اِنَّ اللهَ كاَنَ لَطِيفًا خَبِيرًا

"Sizin evlərinizdə tilavət olunan Allahın ayələrini, hikməti xatırlayın. Həqiqətən Allah lütf sahibi və hər şeyə agahdır." ("Əhzab", surəsi, 34)