Ayətullah Seyid Əli Xamenei

İmam Baqirin (ə) Şama çağırılması 
İmamın hәyatının sonlarında baş verәn mühüm 
hadisәlәrdәn әn mәşhuru onun Əmәvi dövlәtinin paytaxtı olan 
Şama çağırılmasıdır. Xilafәt qarşısında möveyini bilmәk üçün 
Əmәvi xәlifәsi İmam Baqiri (ә) vә bәzi rәvayәtlәrә görә hәm 
dә gәnc oğlu vә yaxın hәmkarı olan İmam Sadiqi (ә) tutub 
Şama göndәrmәyi әmr edir. İmamı Şama, xәlifәnin sarayına 
gәtirirlәr. Hişam qabaqcadan öz әtrafına vә mәclisdә iştirak 
edәnlәrә imamla qarşılaşarkәn nә etmәli olduqlarını diktә 
etmişdi. Qәrara gәlmişdilәr ki, әvvәlcә xәlifәnin özü vә sonra 
mәclisdә iştirak edәn saray adamları vә mәmurlar imama sarı 
ittiham vә mәzәmmәt seli yağdırsınlar. O bu işdә iki mәqsәd 
güdürdü: biri bu idi ki, bu tәhqirlәrlә imamı ruhdan salsın vә 
vәziyyәtin tәlәb edәcәyi hәr hansı işә şәrait yaransın; ikincisi 
dә bu idi ki, iki düşmәn cәbhәnin әn yüksәk rәhbәrlәri 
arasında keçirilәn görüşdә düşmәnini günahkar çıxarsın vә 
әmrә müntәzir dayanmış natiq vә casuslarından ibarәt 
tәbliğatçıları vasitәsi ilә mәğlubiyyәt xәbәrini yayıb onun 
başçılıq etdiyi cәbhәnin bütün üzvlәrini tәrk-silah etsin. 
Qayda belә idi ki, mәclisә daxil olan şәxs 
"Əmirәlmöminin" lәqәbi ilә müraciәt edib xәlifәyә salam 
versin. İmam isә daxil olanda bu qaydanın әksinә olaraq, 
üzünü bütün mәclis iştirakçılarına tutub әli ilә işarә etdi vә 
dedi: "Əssәlamu әleykum". Sonra isә icazә gözlәmәdәn 
oturdu. 
Bu rәftara görә qәlbi hikkә vә әdavәtlә dolmuş Hişam 
mәclisә başladı: "Siz Əli (ә) övladları hәmişә müsәlmanların 
vәhdәtini pozmuş, onları öz rәhbәrliyinizә dәvәt etmәklә nifaq 
salmış, ağılsızlıq vә nadanlıqla özünüzü imam saymısınız". 
Bir qәdәr belә çәrәnlәyib sakit oldu. Ondan sonra nökәrlәrinin 

---

195
vә quyruq bulayanlarının hәr biri bu mәzmunda çıxış edәrәk 
imamı ittiham etdilәr.
Bütün bu müddәtdә imam sakit oturmuşdu, hamı sükut 
edәndә isә ayağa qalxıb üzünü mәclis iştirakçılarına tutdu. 
Allaha hәmd vә sәnadan, Peyğәmbәrә (s) salamdan sonra qısa 
vә güclü cümlәlәrlә hәmin tәsadüfi qrupun mәqsәdsizliyini 
bildirdi, ixtiyarsız vә alәt olmalarını qamçı kimi başlarına 
vurdu. Özünün mövqeyini vә ailәsinin әn üstün İslam meyarı 
olan hidayәtә uyğun şәrәfli keçmişini bәyan etdi vә nәhayәt, 
Allahın tarixi әnәnәlәrinә bәrabәr olan yolunun yaxşı aqibәtli 
olmasını söylәyib onların zәif ruhiyyәsini daha da zәiflәtdi. 
Buyurdu ki, ey insanlar, haraya gedirsiniz?! Sizin üçün hansı 
aqibәt nәzәrdә tutulmuşdur?! Allah bizim vasitәmizlә sizin 
ata-babalarınızı hidayәt etdi, bizim әlimizlә dә işlәrinizin 
sonuna möhür vuracaq. Siz bu gün hakimiyyәtdәsinizsә, biz 
sonra hakimiyyәtdә olacağıq vә bizim hökumәtimizdәn sonra 
heç bir hökumәt gәlmәyәcәk. Allah buyurmuşdur: "Aqibәt 
tәqvalılara mәxsusdur". Bu aqibәt bizә aiddir.
1
Mәzlumluq vә amirliyin, müjdә vә tәhdidin, tәsdiq vә 
inkarın olduğu bu qısa vә mәzmunlu çıxış o qәdәr güclü vә 
tәsirlidir ki, yayılsa vә insanlara çatsa, hәr bir dinlәyicini onu 
deyәnin haqlı olmasına inandıra bilәr. Bu sözә cavab vermәk 
üçün özünәinam vә arxayınlıq qәdәr әdiblik vә natiqlik dә 
lazımdır. İmamın müraciәt etdiklәrindә isә bunlar yoxdur; 
demәli, zor vә şiddәtdәn başqa bir çarә qalmır. 
Hişam imamı zindana salmağı әmr edir. O bu әmәli ilә 
özünün ruh düşkünlüyünü vә mәntiq çatışmazlığını etiraf 
etmiş olur. İmam zindanda maariflәndirmә aparır, hәqiqәtlәri 
çatdırır vә digәr dustaqlara tәsir göstәrir. Belә ki, dustaqlar 
arasında onun sözünü ürәkdәn qәbul etmәyәn vә ona 
vurulmayan bir kәs qalmır. Mәmurlar vәziyyәti Hişama 
mәruzә edirlәr. Bu hal Şamı on illәrlә xüsusi formada Şiә 
tәbliğatından uzaq saxlamış bir rejim üçün әsla qәbuledilәsi 
1
"Bihar әl-әnvar", c. 46, sәh.264 

---

196
deyil. Hişam imamı vә yoldaşlarını zindandan çıxarmağı әmr 
edir, onlar üçün heç bir yerin yaşadıqları Mәdinә şәhәrindәn 
uyğun olmadığını düşünür; tәbii ki, hәmişәki vә bәlkә bir 
qәdәr dә güclü nәzarәt şәrti ilә. Lazım olanda da son zәrbәni 
endirsinlәr, rәqibini öz evindә, yatağında sәssiz-sәmirsiz 
öldürsünlәr vә imamı öldürmәk cinayәti boyunlarında 
qalmasın. Hişamın әmri ilә onları yol boyu dayanmayan 
sürәtli atlara mindirib Mәdinәyә qәdәr çapdılar. Öncәdәn әmr 
etmişdilәr ki, yoldakı şәhәrlәrdә heç kimin bu sevilmәyәn 
karvanla alış-veriş etmәyә, onlara çörәk vә su satmağa haqqı 
yoxdur.
1
Üç sutka bu vәziyyәtlә getdilәr, su vә çörәk 
ehtiyatları tükәndi. 
Gәlib Mәdinә şәhәrinә çatdılar. Əmrә uyğun olaraq şәhәr 
әhalisi qapıları bağladı vә onlara bir şey satmadı. İmamın 
tәrәfdarları aclıqdan vә susuzluqdan şikayәt etdilәr. İmam 
şәhәrdәki hündür bir tәpәnin başına çıxıb uca sәsi ilә әhaliyә 
müraciәt etdi: "Ey zalımlar şәhәrinin әhalisi! Mәn Allahın 
"Əgәr mömin olsanız, Allahın saxladığı ehtiyat sizin üçün 
yaxşıdır"
2
buyurduğu 
ehtiyatıyam!" 
Gözlәnilmәdәn 
zamanında göstәrilәn bir sayıqlıq vә cәsarәt tәxribatı 
zәrәrsizlәşdirdi. Şәhәr әhalisindәn bir nәfәr aldanmış vә 
bixәbәr camaata xatırlatdı ki, bu, Şüeyb peyğәmbәrin öz 
dövrünün azğınlarına etdiyi fәryaddır. Onlara başa saldı ki, bir 
zaman ata-babalarının qaldıqları mesaj qarşısında qalmışlar. 
Bu gün onlar hәmin mesajı eşitmәdiklәrinә görә öz ata-
babalarını lәnәtlәyirlәr. Bәli, tarix tәkrar olunmuşdur. İndi dә 
hәmin mesaj, hәmin şәxs vә hәmin dinlәyicilәrdir. Yerindә 
deyilәn bu söz ürәklәrә hopdu, qapıları açdılar vә xilafәtin 
qadağasına baxmayaraq, onun düşmәnini qәbul etdilәr.
3
1
Bәzi rәvayәtlәrә görә, yoldakı şәhәrlәrin әhalisinә demişdilәr ki, 
Mәhәmmәd ibn Əli (ә) vә Cәfәr ibn Mәhәmmәd (ә) İslam dinindәn dönüb 
mәsihi olmuşlar: "Bihar әl-әnvar", c. 46, sәh. 306 
2
Hud/86 
3
"Bihar әl-әnvar ", c. 46, sәh. 264 

---

197
Bu tarixi rәvayәtin son hissәsi bir neçә cәhәtdәn dövrün 
siyasi vәziyyәtini, repressiyanı vә ümumi avamlığı, digәr 
tәrәfdәn isә İmam Baqirin (ә) Bәni-Ümәyyә hakimiyyәtinә 
qarşı mövqeyini göstәrir. Bu hissәdә deyilir ki, Mәdinәdә baş 
verәnlәr Hişama çatdırılanda hәr şeydәn çox xilafәt 
başçılarının planı әleyhinә danışmağa vә xalqı böyük 
cәhalәtdәn 
oyatmağa 
cәsarәt 
edәn 
bu 
kişinin 
cәzalandırılmasını әmr etdi. Vә xәlifәnin әmri ilә onu qәtlә 
yetirdilәr. 
Bunlara baxmayaraq, imam hakimiyyәtlә döyüşdәn çәkinir, 
xәncәrә әl atmır, tәlәsәrәk xәncәrin dәstәyini sıxan barmaqları 
da açır, onları uzaqgörәnliyә vә mövqeyi daha yaxşı tanımağa 
vadar edir. Əsaslı sәbәb olmadan dil xәncәrindәn dә istifadә 
etmir. Hissiyyat burulğanında dözümünü itirmiş vә cana 
gәlmiş qardaşı Zeydә qiyam icazәsi vermir. Adi 
münasibәtlәrdә vә sınanmamış qüvvәlәrlә әlaqәdә әn çox 
elmi-mәdәni fәaliyyәtlәr üzәrindә dayanır, eyni zamanda hәm 
ideoloji bünövrә quran, hәm dә siyasi tәqiyyә sayılan işlәr 
görür. Lakin öncәki qısa işarәlәrdәn dә göründüyü kimi, bu 
mәqsәdyönlü taktika imamәt hәrәkәtinin ümumi istiqamәtini 
onun yoluna iman gәtirәn yaxın dostlara vә hәqiqi şiәlәrә 
göstәrmәsinә mane olmur. O, qaçılmaz mübarizә yolu ilә 
İslam vә Əli (ә) hakimiyyәti qurmaqdan ibarәt olan böyük Şiә 
amalını onların qәlbindә canlandırır, hәtta münasib 
zamanlarda bu istiqamәtdә lazımi hәddә hisslәr dә oyadır. 
Çox da uzaq olmayan gözәl gәlәcәk müjdәsi İmam Baqirin 
(ә) ümidverici üsullarından olub, hәm dә o hәzrәtin Şiәnin 
tәdrici hәrәkәtindә öz mövqeyini harada vә hansı mәrhәlәdә 
gördüyünü göstәrir. Rәvayәtdә deyilir ki, Əbu Cәfәrlә (ә) 
birgә idik, ev adamla dolu idi. Bir qoca mәclisә daxil oldu vә 
salam verib dedi: "Ey Peyğәmbәr (s) övladı! Allaha and olsun, 
mәn sizi vә sizi sevәnlәri sevirәm. Allaha and olsun, bu sevgi 
maddiyyata tamahdan deyil. Mәn sizin düşmәninizi özümә 
düşmәn bilirәm vә bu әdavәt onlarla bizim aramızda qan 
töküldüyünә görә deyil. Allaha and olsun, mәn sizin әmr vә 

---

198
qadağalarınızı qәbul edir vә sizin qәlәbәnizi gözlәyirәm. 
Deyin görüm buna ümid bәslәyә bilәrәmmi, sәnә qurban 
olum?" İmam kişini yanına çağırıb ona yer verdi vә dedi: "Ey 
kişi! Bir nәfәr atam Əli ibn Hüseyndәn (ә) eynilә bu sözü 
soruşdu. Atam ona cavab verdi ki, bu intizarla ölsәn, 
Peyğәmbәrin (s), Əlinin (ә), Hәsәnin (ә), Hüseynin (ә) vә Əli 
ibn Hüseynin (ә) yanına gedәrsәn, ürәyin şad, halın xoş, 
gözün işıqlı olar, Allahın böyük bәndәlәri ilә birgә rahatlıq 
içәrisindә olarsan; әgәr sağ qalsan, bu dünyada gözünün 
aydınlaşacağı vә bizimlә, bizim yanımızda әn üstün mövqeyә 
çatacağın günü görәcәksәn". Kişi gedәrkәn imam ona baxıb 
buyurdu: "Kim cәnnәt adamını görmәk istәyirsә, bu kişiyә 
baxsın"
1
. 
Bәzәn hәtta bundan da irәliyә gedib qәlәbә ilini tәyin edir 
vә Şiәnin qәdim arzusunun hәyata keçәcәyini söylәyir. Əbu 
Hәmzә Sumali deyir ki, İmam Baqir (ә) Allahın bu işi - Əli (ә) 
hökumәtinin qurulmasını 70-ci ilә tәyin etdiyini deyirdi. İmam 
Hüseyn (ә) öldürülәndә isә Allahın insanlara qәzәbi tutdu vә 
bu tarixi 140-cı ilә qәdәr tәxirә saldı. Biz bu zamanı siz yaxın 
dostlara dedik vә siz bu sirri açdınız, ondan sonra isә Allah 
bunun üçün zaman tәyin etmәdi; Allah istәdiyini mәhv edәr, 
istәdiyini möhkәmlәdәr. Əbu Hәmzә deyir ki, bu sözü Əbu 
Abdullah İmam Sadiqә (ә) dedim, o da tәsdiqlәdi.
2
Belә sözlәr öldürücü tәzyiqlәrlә dolu olan hәmin repressiv 
mühitdә şirin röya kimi görünәn İslam quruluşunu vә Əli (ә) 
hökumәtini qәti vә qaçılmaz gәlәcәk kimi göstәrir, şiәlәrin 
mәzlum qәlbinә ümidverici vә hәrәkәtverici işıq salır, yolu qәt 
etmәk üçün onların güc vә itaәtkarlığını artırır. 
İmamın 19 illik rәhbәrlik dövrü bu vәziyyәtdә keçir. Bu 19 
ildә hәm ideoloji tәlim var, hәm fәrd quruculuğu; hәm 
mübarizә taktikası var, hәm dә tәşkilat yaratmaq vә onu idarә 
etmәk; hәm siyasi istiqamәti qorumaq vә davam etdirmәk var, 
1
Yenә orada, sәh. 361-362 
2
"Əl-Kafi", c. 1, sәh. 368

---

199
hәm dә tәqiyyә, daha çox vә daha güclü ümid yaratmaq. Bu 
19 il mübarizә ilә, sıldırım qayalar arasında cidd-cәhdlә ötdü. 
Nәhayәt, bu qısa vә sәmәrәli ömür sona çatanda, Əli (ә) 
hәrәkatının qatı düşmәnlәri bu hәrәkatın başçısının vәfatından 
sonra rahat nәfәs alacaqlarını, Şiә mübarizәlәrindәn qurtulub, 
özlәrinin ölkә daxilindә vә sәrhәdlәrdәki saysız-hesabsız 
problemlәri ilә mәşğul olacaqlarını düşünәndә bu ocağın isti 
vә yandırıcı közü özünün son güclü qığılcımını Əmәvi 
rejiminin kökünә endirir. Ömrünü ifşaçılıq vә maariflәndirmә 
ilә keçirmişdi, ölәndәn sonra da eyni işi davam etdirir; öz 
hәyatı ilә ayıqlıq vermişdi, ölümü ilә dә eyni missiyanı yerinә 
yetirir, anlamaq vә düşünmәk tәşnәsi olan bixәbәr xalqa vә öz 
dostlarına yeni dәrs vә mesaj buraxır. Bütün hәyatı kimi bu 
mesaj da sakit vә güclüdür; dostlara vә ehtiyaclılara fayda 
yetirir, düşmәnin yuxusunu pәrişan edir. Bu, İmam Baqirin (ә) 
tәqiyyәsinә bir nümunә vә bu xüsusi mәrhәlәdә rәftarının 
göstәricisidir. 
Sonralar İmam Baqirin (ә) hәyatını yazanlar da qısa bir 
hәdisә sığışdırılmış bu böyük hәrәkәtin kәnarından bilәrәkdәn, 
ya da bilmәdәn ötüblәr. Onu görmәdiklәrini söylәmәk olarmı? 
Konkretlәşdirәk: İmam öz oğlu Cәfәrә (ә) tapşırır ki, 
әmlakının 800 dirhәmini on il әrzindә onun әzadarlığına sәrf 
etsin. Əzadarlığın yeri Mina sәhrası, zamanı isә hәcc mәrasimi 
olsun.
1
Bu qәdәr. Hәcc mövsumu bir-birindәn uzaq düşәn vә 
bir-birini tanımayan qardaşların görüş yeridir. O zaman 
minlәrlә insan hәmin yerdә toplaşmaq vә birlәşmәk imkanı 
әldә edir. Dillәri bir olmasa da, qәlblәri bir olan insanlar orada 
eyni dillә Allahı çağırır vә xalqların bir bayraq altında 
toplaşma möcüzәsinә tamaşa edirlәr. Bütün İslam dünyası 
üçün hәr hansı mesajdan ötrü bundan münasib fürsәt yoxdur. 
Hәcc әmәllәri bir neçә gün vә bir neçә yerdә baş verir. Bu 
günlәrin vә bu mәkanların hansı daha münasibdir? Mәkkә 
şәhәrdir vә insanlar oraya sәpәlәnib hәrәsi öz işi ilә mәşğul 
1
"Bihar әl-әnvar ", c. 46, sәh. 215, 220 

---

200
olur. Hәm dә orada hamı hәcc әmәllәrini yerinә yetirir; tәvaf, 
sәy, namaz vә s. Mәşәr gecә dayanacağıdır, orada vaxt az vә 
imkan zәifdir; Minaya gedәn yolda yalnız bir dayanacaq 
sayılır. Ərәfat gündüz dayanacağı olsa da, müddәti qısadır, 
yalnız bir gün sürür; yorğun halda sәhәr orada dayanır vә 
axşama yaxın hәrәkәt edirlәr. Ən münasib yer Minadır. Hacı 
Ərәfatdan dönәndә üç gecә orada qalır. Bu yerdә tanışlıq, 
söhbәt vә dәrdlәşmә imkanı hәr yerdәn çoxdur. Kimdir 
gündüzlәr Mәkkәyә gedib, bir dә qayıdan?! Ora qalmaq, hәr 
bir qrupa baş çәkmәk üçün münasib yer vә zamandır. Tәbii 
şәkildә hәr kәsin yolu ildә üç gün bu sәhrada tәşkil olunan әza 
mәclisinә düşür, yavaş-yavaş müxtәlif yerlәrin әhalisi onunla 
tanış olur. İllәrdir İslamın mәrkәzi, böyük sәhabәlәrin, fәqih 
vә hәdisşünasların vәtәni olan Mәdinә әhalisinin bir qrupu bu 
günlәrdә burada mәclis keçirir. Kimin üçün? İslam dünyasının 
әn parlaq şәxsiyyәtlәrindәn biri, Peyğәmbәr (s) ailәsindәn 
böyük insan, fәqih vә hәdisşünasların başçısı, fiqh vә hәdis 
elmindә bütün mәşhur şәxslәrin müәllimi olmuş Mәhәmmәd 
ibn Əli ibn Hüseyn (ә) üçün. Nә üçün hәr yerdәn buraya gәlir 
vә mәclis keçirirlәr? Mәgәr onun ölümü tәbii olmamışdır? 
Onu kim vә nә üçün öldürmüş, zәhәrlәmişdir? Mәgәr o nә 
edirmiş, nә deyirmiş? Onun bir iddiası olmuşdurmu, hansısa 
çağırış etmişdirmi? Xәlifә üçün tәhlükәli insanmı olmuşdur? 
Onlarla sual vә şübhә, bunun ardınca isә әza sahiblәri, elәcә 
dә orada-burada cәmiyyәtin arasına sәpәlәnmiş mәlumatlı 
insanlar tәrәfindәn cavab seli. Onlar Mәdinәdәn, Kufәdәn elә 
bu suallara cavab vermәk üçün gәlmişlәr. Gәlmişlәr ki, 
misilsiz fürsәtdә bütün İslam dünyasından buraya toplaşmış 
insanlara hәqiqәtlәri başa salsınlar, hәmçinin qardaş vә 
dostları ilә görüşsünlәr, xәbәr versinlәr, fәrman alsınlar. Şiә 
dәvәti o dövrün beynәlxalq tәbliğat şәbәkәsinin minlәrlә әn 
möhtәşәm kanalı ilә hәyata keçirdi. İmam Baqirin (ә) uğurlu 
planı budur: ölümdәn sonra cihad planı. Hәyatı vә ölümü 
Allah üçün vә Allah yolunda olan sәmәrәli varlıq budur: "Ona 

---

201
doğulduğu gün dә, ölәcәyi gün dә, (qiyamәtdә) dirilәcәyi gün 
dә salam olsun!"
1
(Sadiq rәhbәr, sәh. 33-54) 
1
Mәryәm/15 

---

202