Ayətullah Seyid Əli Xamenei
Şiə fiqhinə uyğun din hökmlərinin təbliği
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Şiə fiqhinə uyğun din hökmlərinin təbliği
Bu da İmam Sadiqin (ә) hәyatında görünәn aydın bir işdir. Bunu digәr imamlardan daha fәrqli, daha açıq vә düzgün formada görmәk olar. Belә ki, Şiә fiqhi Cәfәri fiqhi adlandırılmışdır. İmamın siyasi fәaliyyәtini görmәzdәn gәlәnlәrin hamısı İmam Sadiqin (ә) öz dövrünün әn böyük elm vә fiqh mәrkәzinә, yaxud belә mәrkәzlәrdәn birinә malik olmasında yekdildirlәr. Bu arada imamın hәyatının әksәr tәdqiqatçılarına gizli qalan nüans onun siyasi vә etirazçı mәnasıdır. Biz indi bu haqda danışacağıq. Öncә bilmәk lazımdır ki, İslamda xilafәt institutu bu baxımdan bütün üsul-idarәlәrdәn fәrqlәnir, yalnız siyasi bir tәşkilat yox, siyasi-dini rәhbәrlikdir. İslam hakiminә xәlifә titulunun verilmәsi onun yalnız siyasi rәhbәr yox, hәm dә Peyğәmbәr canişini olmasını göstәrir. Peyğәmbәr isә bir dinin banisi, әxlaq müәllimi vә tәbii ki, eyni zamanda siyasi hakim 1 "Bihar әl-әnvar", c. 72, sәh. 394 218 vә rәhbәrdir. Demәli, İslamda xәlifә siyasәtdәn әlavә, hәm dә xalqın dini işlәrini idarә edir vә dini rәhbәr sayılır. Bu qәti mәsәlә ilk İslam xәlifәlәrindәn sonra hakimiyyәtә gәlәn, dini mәlumatları çox zәif olan, bәzәn isә ümumiyyәtlә olmayan hakimlәrin bu boşluğu özlәrinә bağlı dini şәxsiyyәtlәr vasitәsi ilә doldurmaq, öz saraylarına muzdur fәqih, tәfsirçi vә hәdisşünaslar gәtirmәklә din vә siyasәti yenidәn sintezlәmә cәhdlәrinә sәbәb oldu. Hökumәtdә şәriәtә bağlı qüvvәlәrin çalışmasının başqa bir faydası bu idi ki, onlar zalım hakimin istәyinә vә fәrmanına uyğun olaraq din hökmlәrini asanlıqla dәyişdirә, Allah hökmünü adi vә avam insanlar tәrәfindәn ayırd edilmәyәn ictihad pәrdәsi altında padşahların xeyrinә tәhrif edә bilirdilәr. Ötәn әsrlәrin tәdqiqatçı vә tarixçilәri әksәrәn siyasi iradәnin göründüyü saxta hәdis vә tәfsirlәrә dair dәhşәtli nümunәlәr qeyd etmişlәr. Hicrәtin birinci әsrinin sonlarına qәdәr daha çox hәdis vә rәvayәt formasında görülәn bu iş yavaş-yavaş fәtva formasına da düşmüşdü. Bәni-Ümәyyә hakimiyyәtinin sonlarında, Bәni-Abbas hakimiyyәtinin әvәllәrindә Qiyas vә İstehsan kimi bidәtçi üsullardan istifadә edib İslam hökmlәrini әksәrәn hakim qüvvәlәrin istәyinә uyğunlaşdıran çoxlu fәqihlәr olmuşdur. Bu iş eynilә Quran tәfsirindә dә hәyata keçirdi. Tәfsirçinin Quranı şәxsi fikrinә uyğun tәfsir etmәsi Allahın hökmünü asanlıqla dәyişib xalqı tәfsirçinin, daha doğrusu, әksәrәn hakim qüvvәlәrin fikrinә inandıra bilirdi. Belәliklә qәdim İslam dövrlәrindәn fiqh, hәdis vә tәfsir sahәlәri iki ümumi cinaha bölündü: biri qәsbkar hakimlәrә bağlı olan, әksәr hallarda hәqiqәti hökumәtlәrә qurban verәn vә dәyәrsiz sәrvәt qarşılığında Allahın hökmünü tәhrif edәn, digәri isә heç bir mәslәhәti düzgün ilahi hökmlәrdәn önә keçirmәyәn, buna görә dә hәr bir addımda hökumәtlә vә onun muzdur fәqihlәri ilә üz-üzә gәlәn ortodoks vә düzgün cinah. İkinci cinah o zamandan әksәr hallarda mәxfi vә qeyri-rәsmi fәaliyyәt göstәrirdi. 219 Deyilәnlәrә әsasәn, aydın şәkildә başa düşmәk olar ki, Cәfәri fiqhi İmam Sadiq (ә) dövrünün rәsmi fәqihlәrinin fiqhi qarşısında yalnız bir fikir ayrılığı deyildi, eyni zamanda iki etirazçı mәzmunu da ehtiva edirdi. Bunların birincisi vә daha mühümü hakim qüvvәlәrin dini mәlumatsızlığının, xalqın düşüncә idarәsinә acizliyinin - yәni әslindә xilafәt mәqamı üçün sәlahiyyәtsizliyinin isbatı, digәri isә rәsmi fәqihlәrin öz xeyirlәrini güdmәlәrindәn, hakim qüvvәlәrin istәk vә әmrlәrinә tabe olmalarından doğan tәhrif nümunәlәrini bәlli etmәk idi. İmam Sadiq (ә) hakimiyyәtә bağlı alimlәrdәn fәrqli şәkildә elm mәrkәzi yaratmaqla, fiqh, İslam tәlimlәri vә Quran tәfsiri dәrslәri demәklә faktiki olaraq rejimә qarşı çıxırdı. O hәzrәt bununla xәlifәlәrin hakimiyyәtinin mühüm bir tәmәli sayılan bütün rәsmi din vә fiqh tәşkilatının yanlışlığını üzә çıxarır, hökumәtin dini legitimliyini sarsıdırdı. Bәni-Ümәyyә hakimiyyәtinin İmam Sadiqin (ә) elm vә fiqh fәaliyyәtinin etirazçı cәhәtinә nә qәdәr diqqәt yetirmәsinә dair aydın vә qәti sәnәd yoxdur. Lakin böyük ehtimal budur ki, Bәni-Abbas, xüsusәn dә güclü istedadı, bacarığı, hәm dә xilafәtdәn qabaqkı bütün ömrünü Əmәvilәr әleyhinә mübarizәdә keçirdiyinә görә Əli (ә) övladlarının mübarizә taktikalarından dәqiq mәlumatı olan Mәnsurun dövründә xilafәtin bu dolayı mübarizәnin rolundan xәbәrdar olduğunu söylәmәk olar. Mәnsurun İmam Sadiqin (ә) elmi fәaliyyәtlәrinә qarşı sonsuz tәzyiq vә tәhdidlәri bu mәlumatdan irәli gәlmişdir. Hicazın vә İraqın mәşhur fәqihlәrini öz hakimiyyәtinin paytaxtına toplamaqda çox israrlı olması da hәmin ehtiyacdan irәli gәlmişdir. İslama görә elmdәn uzaq bir şәxsin xәlifә vә hakim olmağa haqqı yoxdur. İmam Sadiqin (ә) öz tәrәfdarları vә yaxınları ilә müzakirә vә dәrslәrindә bu amildәn istifadә etmәsi aydın görünür. Yәni imam özünün fiqh vә Quran dәrslәrindә olan etirazçı mәzmunu açıq şәkildә dә söylәmişdir. O hәzrәtdәn nәql olunan bir hәdisdә buyurur ki, biz Allah tәrәfindәn itaәti vacib buyurulanlarıq; halbuki siz elә adamlara 220 itaәt göstәrirsiniz ki, insanlar onların cahilliyinә görә Allah yanında üzürlü olmayacaqlar. 1 Yәni yanlış rәhbәrlәrin cәhalәti sәbәbindәn yoldan çıxanlar, Allah yolundan yayınanlar Allah yanında belә bir bәhanә gәtirә bilmәzlәr ki, biz öz seçimimizlә yanlış yolu getmәmişik, rәhbәrlәrimiz bizi bu yola sövq etmişlәr. Belә rәhbәrlәrә itaәt etmәyin özü düzgün olmadığına görә sonrakı yanlış işlәrin gühanını da götürә bilmәz. İnqilabi İslam cәmiyyәtindә siyasi vә inqilabi rәhbәrliyin zәruri olaraq dini-ideoloji rәhbәrliklә eyniliyi İmam Sadiqdәn (ә) öncәki vә sonrakı imamların tәlimlәrindә dә açıqca görünür. İmam Əli ibn Musa Riza (ә) babası İmam Mәhәmmәd Baqirdәn (ә) nәql etdiyi rәvayәtdә imamlarda olan silahı keçmiş Bәni-İsrail tayfaları arasında olan tabuta bәnzәdir: "Bizim silahımız Bәni-İsrailin tabutu kimidir. Tabut kimdә olsaydı, nübüvvәt – bir rәvayәtdә isә hökumәt – ona mәxsus idi. Bizdә dә silah kimdә olsa, rәhbәr vә başçı odur". Bu sözün çox dәrin mәfhumuna vә simvolik formasına diqqәt yetirin. Rәvayәtçi soruşur ki, silahın elmsiz bir şәxsdә olması mümkündürmü? İmam cavab verir ki, xeyr. 2 Yәni müsәlman ümmәtin inqilabi vә siyasi rәhbәrliyi silaha vә elmә sahib olana mәxsusdur. Demәli, imam bir tәrәfdәn imamәtin şәrtini din elmi vә Quranın düzgün dәrki bilir vә digәr tәrәfdәn elm mәrkәzi yaratmaqla, din elminә maraq göstәrәn çoxlu insanları әtrafına toplamaqla, fiqh, hәdis vә tәfsir elmlәrinin ümumi vәziyyәtindәn, xilafәtә bağlı alim, hәdisşünas vә tәfsirçilәrdәn fәrqli şәkildә din öyrәtmәklә әmәli olaraq öz dinşünaslığını, xilafәtin isә bütün muzdur vә adlı-sanlı alimlәri ilә birgә dinşünas olmadığını isbatlayır, bununla davamlı, güclü vә sakit hücuma keçib mübarizәsinә yeni istiqamәt bәxş edir. 1 "Əl-Kafi", c. 1, sәh. 186 2 Yenә orada, sәh. 238 221 Qeyd etdiyim kimi, hakimiyyәtdәn öncә özlәri illәrlә Əli (ә) övladlarının apardığı mübarizәlәrdә iştirak edәn, Əli (ә) ailәsinin tәrәfdar vә ardıcıllarının kәnarında yaşayan vә onların bir çox sirlәrinә vaqif olan ilk Abbasi hökmdarları bu hәdis vә tәfsir dәrslәrinin siyasi әhәmiyyәtini öz Əmәvi sәlәflәrindәn yaxşı anlayırdılar. Bәlkә elә buna görә Mәnsur Abbasi İmam Sadiqlә (ә) mәkrli çәkişmәlәri әsnasında uzun müddәt ona xalqla ünsiyyәti, onlara din öyrәtmәyi, xalqa da onun yanına get-gәl etmәyi vә bir şey soruşmağı qadağan etdi. Mәşhur Şiә şәxsiyyәtlәrindәn olan Müfәzzәl ibn Ömәrin dediyinә görә, evlilik, talaq vә digәr bu kimi mәsәlәlәr qarşıya çıxanda insanlar o hәzrәtin cavabını asanlıqla әldә edә bilmirdilәr. 1 (Sadiq rәhbәr, sәh. 88-95) Yüklə 1,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|