Ayetullah uzma

ÜÇÜNCÜ DERECEDEN MİRAS ALANLAR

2714- Üçüncü dereceden miras alanlar; amca, hala, dayı ve teyze ve onların evlatlarıdır. Birinci ve ikinci dereceden miras alanlar olmazsa, bu saydıklarımız miras alırlar.

2715- Eğer ölen kimsenin vârisi yalnızca bir amca veya bir hala olursa, ister baba ve anne tarafından yani ölenin babasıyla aynı anne ve babadan olsun, ister baba veyahut anne tarafından olsun, bütün mal ona kalır. Eğer birkaç amca veya birkaç hala olur ve hepsi de anne ve baba tarafından ve ya hepsi sadece baba tarafından olursa, tereke onların arasında eşit bir şekilde taksim edilir. Eğer amca ile hala olursa, amcaya halanın aldığının iki misli verilir.
2716- Ölen kişinin mirasçısı amca ve halası olur, bazısı babadan taraf, bazısı anneden taraf ve bazısı da hem anne hem de babadan taraf olursa, babadan taraf olan amca ve hala miras alamazlar. Ölenin anneden bir amcası veya bir halası olursa, miras altıya bölünür, altıda birini anne tarafından olan amca veya hala alır, geriye kalan kısmı aynı anne ve babadan olan amca ve halaya verilir. Onlar olmazlarsa, baba tarafından olan amca ve halaya verilir. Eğer anneden taraf hem amca ve hem de halası olursa, miras üçe bölünür, iki bölümü aynı anne ve babadan olan amca ve halaya verilir. Bunların olmamalarım durumunda babadan olanlara verilir. Geriye kalan bir bölümü de, anneden taraf olan amca ve halaya verilir. Her durumda amca halanın iki katını alır.
2717- Ölen kişinin, mirasçısı yalnız bir dayı veya bir teyzesi olursa, mirasın tamamı ona ulaşır. Dayı ve teyzenin her ikisi de bulunur, aynı baba ve anneden olurlarsa, veya yalnız anneden taraf veya yalnız babadan taraf olurlarsa, dayının teyzenin iki kat miras alması uzak bir görüş değildir. Ancak eşit alabilecekleri de muhtemeldir. Bu durumda fazla gelen kısmında sulh edilmelidir.
2718- Ölen kimsenin vârisi, hem anne tarafından bir dayı veya bir teyze hem anne ve baba tarafından dayı ve teyze hem de baba tarafından dayı ve teyze olursa, baba tarafından olan dayı ve teyze miras almaları sakıncalıdır.  Anne tarafından olan dayı ve hala tek kişi olursa mirasın altıda birini, birden fazla olursa mirasın üçte birini alırlar. Geriye kalan kısmı babadan taraf olan veya hem baba hem de anneden taraf olan dayı ve halaya aittir. Tüm hallerde dayının, halanın iki katı alması muhtemeldir. Ancak vacip ihtiyat gereği aralarında sulh etmelidirler.
2719-  Ölen kişinin mirasçısı bir veya birden fazla dayısı veya bir veya birden fazla teyzesi, veya bir dayı ve bir teyzesi ve bir veya birden fazla amcası veya bir ve birden fazla halası veya amca ve halası olursa, miras üçe bölünür. Üçte birini dayı, teyze veya her ikisi alır. Geri kalan kısmını ise amca, hala veya her ikisi alır. Bunun taksim etme şekilleri daha önce zikredildi.
2720- Ölen kişinin, amca, halası, dayı ve teyzesi olmazsa, onlara yetişen miras onların çocuklarına yetişir. Buna göre bir halakızı, birkaç tane dayıoğulları olursa, halakızı mirasın üçte ikisini alır, dayı çocukları ise mirasın üçte birini kendi aralarında taksim ederler. Bu grupta bulunan mirasçılar (amca, hala, dayı ve teyze çocukları)  babanın veya annenin amca, hâla, dayı ve teyzelerinden önceliklidirler.
2721- Ölen kişinin mirasçısı, baba tarafından amcası, hâlsı, dayısı ve teyzesi olursa, miras üçe bölünür üçte biri anne tarafından olan amca, hala, dayı ve teyzeye ulaşır. Aralarında taksim etme şekilleri ise, ihtilaflıdır, vacip ihtiyat gereği aralarında sulh etmelidirler. Geri kalan üçte iki bölümü üçe bölünür, üçte biri baba tarafından olan dayı ve teyzeye yetişir, kalan iki kısmı da, babadan taraf olan amca ve halaya aynı şekilde verilir.

KARI VE KOCANIN MİRASI

2722- Çocuğu olmayan [evli] bir kadın ölürse, miras olarak bıraktığı bütün malvarlığının yarısı kocasına, geri kalan bölümü ise diğer vârislere verilir. Ancak kadının, bu kocasından veya başka bir kocasından çocuğu olursa, malın dörtte birini koca, geri kalanı da diğer vârisleri alır.
2723- Ölen bir [evli] erkeğin evladı olmadığı taktirde, terekesinin dörtte birini karısı, geriye kalanı da diğer vârisleri alır. Eğer o kadından veya başka bir kadından evladı olursa, terekenin sekizde biri karısına, geriye kalanı da diğer vârislere verilir. Kadın, erkeye ait arsa, ev, tarla, bahçe, ziraat ve benzeri gayrimenkullerinden miras alamaz. Yerin kendisinden ve değerinden, ağaçların mahsulünden ve benzeri şeylerden miras alamaz. Ama ev ve ağacın değerlerinden miras alabilir. Aynı şekilde bahçe ve tarlada olan ağaç, ziraat ve binadan miras alamaz. Ancak kocası öldüğünde ağaçların üzerinde bulunan meyvelerden miras alabilir.
2724- Kadın, miras almadığı bir şeyi kullanmak isterse, diğer mirasçılardan izin almalıdır. Aynı şekilde kadının payını vermedikçe, kıymetinden miras aldığı bina ve benzeri şeylerde kadının izni olmaksızın diğer mirasçıların tasarruf etmeleri caiz değildir.
2725- Bina, ağaç ve benzeri şeylere değer koymak istediklerinde, işin uzmanlarının ne şekilde değerlendirdikleri göz önüne alınarak, yerin özelliklerine göz önüne almadan değer konulmalı veya onların değeri o yerde kirasız kalması değerinden hesap edilmelidir.
2726- Su kanalları ve benzerleri, arazi hükmündedir. [Dolayısıyla kadın onlardan miras almaz.] Orada kullanılmış tuğla ve benzeri şeyler ise, bina hükmündedir [ve kadın ancak onun kıymetinden miras alır]. Yerden kaynayan suyun (kuyu gibi) kendisi mirasa dâhildir.
2727- Birden fazla karısı olan kimse ölürse, çocuğu olmadığı takdirde malın dörtte biri, çocuğu olduğu takdirde ise, -ölen koca onların hiçbirisiyle veya bazısıyla cinsel temasta bulunmasa bile- malın sekizde biri, önceki hükümlerde açıklanan şekliyle nikâhladığı eşleri arasında eşit oranla taksim edilir. Ama ölümü ile sonuçlanan hastalığında nikâhladığı ve cinsel ilişki kurmadığı bir kadın olursa, o kadının miras hakkı olmadığı gibi mihr alma hakkı da yoktur.
 2728- Bir kadın hastayken evlenir ve aynı hastalıktan vefat ederse, kocası onunla cinsel ilişkide bulunmasa dahi, ondan miras alır.
2729- Talak hükümlerinde açıklandığı gibi, bir kadına ric-i talak verilir ve iddeti dolmadan vefat ederse, kocası ondan miras alır. Aynı şekilde iddet dolmadan talak veren erkek ölürse, kadın ondan miras alır. Ancak iddet dolduktan sonra veya bain talak iddetinde onlardan birisi vefat ederse, diğeri ondan miras alamaz.
2730- Erkek hasta iken karısına talak verir, kameri aylarından on iki ay geçmeden vefat ederse, ister ric-i talak olsun isterse bain talak, kadın üç şartla boşandığı kocasından miras alır:
1- Bu müddet içerisinde başkasıyla evlenmemelidir. Evlenmişse miras alamaz. İhtiyat gereği sulh etmeleri müstehaptır.
2- Boşanma kadının isteğiyle olmamalıdır. Kadının isteğiyle olursa, miras alamaz. İster onu boşaması için kocasını bir şey versin isterse vermesin, hüküm aynıdır.
3- Hastalık hâlindeyken karısını boşayan koca, o hastalıktan veya başka bir sebepten dolayı ölürse. Ama eğer o hastalığı iyi olur da başka bir sebepten dolayı ölürse, kadın ondan miras almaz. Fakat ric’i iddetde olursa alır.
2731- Erkek, eşinin giymesi için aldığı elbiseyi kadın giymiş olsa da, kocası öldükten sonra kocasının malı sayılır. Kocası alırken karısına mülk ederse, kadın kocasının nafakası olarak elbisenin mülkünü isteyebilir.