Ayni yazar tarafindan yazilan diĞer eserler

Yeni kelimelerin icadı, muhtemelen rüyalarda meydana gelir,

RÜYA HAYATININ ELEMANLARI 49

hafızada açık bir iz bırakmadan, ve hala daha sık, belki de, daha önce kaydedilmiş olan 'selvdrolla' rüyasında olduğu gibi, kusurlu bir şekilde gerçekleşen kelimelerin gerçekten dehşet verici olan yeni sözel oluşumları vardır.³⁶ Açık ve kesin yeni bir kelime örneği, tüm noktalarda canlı ve kesin olan, rüya tarafından düzenlenmiştir. Turuncu bir fatura ile çok yakınımda duran büyük bir tüylü kuş gördüm. Yaratık kalktı ve bir devekuşu kadar büyük görünüyordu. Orada dikilen ornitolojik bilgi sahibi olan kadına, kuşun ne olduğunu sordum ve bir jaleisa olduğunu düşündüğünü söyledi. Sonra aynı soruyu geçmekte olan fakir bir kadına sordum, ne cevap vereceğini merak ediyordum; dedi ki, 'Oh, bir çeşit sığırcık'. Rüyamda jaleisa'nın nasıl yazıldığına dair hiç şüphem yoktu, ama kelimeyi tam olarak açıklayamıyordum. Öyle olsa da, yatmadan önce Calderon'un oyunlarından birini okumuştum ve rüyamda bu sahte İspanyol kelimesinin, Calderon'un büyüleyici müziğinin yankıları arasında beynimde oluşmuş halini görmüştüm. Bu, cahil yaşlı kadının Jaleisa’yı niçin sığırcık olarak adlandırdığını açıklıyordu. Garip kuşun isminin son hecesi tarafından sözel bir çağrışım meydana gelerek daha bilindik bir ismin öne sürülmüş olması mümkün görünüyor. Rüyamdaki turuncu gagaların bir zamanlar etkili bir şekilde dikkatimi çeken yumurtadan yeni çıkmış sığırcıkların büyük turuncu gagalar tarafından uyarılan, olağan görsel kanalın kurduğu bağlantı yoluyla önerilmiş olması aynı derecede muhtemeldir.

D

50 RÜYALARIN DÜNYASI

Aşağıdaki üzücü öykü, bir rüyanın gidişatının değiştirilmesinde sözel çağrışımın etkisinin olası bir örneğidir: Bir hanımefendi, bir kadının yönettiği ve aniden dini bir toplantıya dönüşen eğlenceli bir davete gittiğini görmüş. Birden bire, salonun altında bir Cehennem olduğunu fark etmiş ve köle olması gereken bir adam parçalara ayrılarak Cehenneme dökülmüş. Bir kadın, bu sahneden o kadar çok etkilenmiş ki, kendini bir havuza atmış ve boğulmuş, vücudu daha sonra çalışan bir adam tarafından çıkarılmış. Rüyanın sahibi bu trajik olayların üstesinden gelemeyerek tek çarenin intihar etmek olduğunu hissetmiş. Kendini, denize atlayarak boğmaya karar vererek, yüksekteki bir deniz deniz fenerine (ki bu bir şekilde bir banyo makinesine benziyormuş) çıkmış. Son derece güzel ve çekici yeşil bir tonu olmasına rağmen atlamaya cesaret edememiş. Önce iyi bir yemek yerse cesaretinin geleceğini düşünerek salona geri dönmüş ve toplantıya başkanlık etmiş. Birlikte ‘Kızartılmış koyun eti’ yemek için masaya oturmuşlar, ama yedikleri şeyin aslında boğulan kadın olduğunu fark ederek bir birlerine bakmışlar ve dikkat çekilecek, sudan çatalarak çektiler. Bu rüyayı meydana getiren her öğeyi açıklamak mümkündür, ancak

 

RÜYA HAYATININ ELEMANLARI 51

tamamen rüyaya özgü bu trajik karakter, uyanık yaşamda hiçbir şey tarafından desteklenmez. 'Cehennem' ve 'salon' arasındaki herhangi bir yönlendirici bağlantı olasılığı rüya sahibine, ya da rüyayı tekrar canlandırmaya çalıştığımda bana kendisini göstermemişti. Bununla birlikte, dini toplantının Cehennem düşüncesini ortaya çıkarmaya eğilimli olduğunu unutmamak gerekiyor. Sözel çağrışımların genellikle sadece ikincil bir rol oynaması muhtemel görünüyor.

Bazen rüyalardaki sözel ilişki bağları, trajediyi tanıtmaktan ziyade, aynı sesten oluşan iki kelimesiyle birleşerek kelime oyunlarına neden olurlar. Nitekim bir rüya sahibi, kendisinin ve bazı arkadaşlarının, ön cephesinde duvarı olamayan bir evin yatak odasına ya da üstü açık yatak odalarına baktıklarını görmüş ve "Üç duvarlı bir yatak odasının patlama hikâyesi" diyen gizemli bir ses geldiğinde, komik bir şekilde gülmüşler. Rüya sahibi uyandığında kendini, evin yandan bölünmüş bir açık katı olması ve evin ortadan ikiye bölünmesi fikrine gülerken bulmuş. Uyku sırasında psişik aktivitenin koşulları – genellikle fikirler entelektüel süreçler tarafından kapalı tutulan bağlantı kanalları boyunca geniş bölünmüş bölgelerden sürüklendikleri zaman - gerçekten de, kelime oyunlarının ve bağlaşık nükteli sözlerin üretilmesi için elverişli görünmektedir³⁷. Bu nedenle,

52 RÜYALARIN DÜNYASI

bilinçaltı faaliyetleriyle yakından ilişkili olduklarını düşünmek uygun olur.³⁸

Aynı rüya sahibi tarafından başka bir durumda uydurulan sözlü bağlantı ‘tarifi“:

“ Çelikçomağı çağır, kuyruğunu kes; Bir tavada biraz yumurta katla; Dinlen, yaşlı bir erkek gibi dinlen ve bir at gibi lüplet. “

“Kuyruğunu kes” tarifi yumurta ve tava fikrine yol açarken, çelikçomağın bir kedinin kuyruğunu akla getirdiği açıkça görülüyor; rüya sahibi, yumurtalar “kulaçka” izlenimi uyandırırken, at tarafından ortaya atılan “yutmak” kelimesinin aslında 'dörtnala' olduğunu belirtiyor. Rüya sahibinin şair olması bu şekilde tamamen kafiyeli ancak yazınsal bir değeri olmayan dörtlüğe maruz kalmasını kolaylaştırıyor.³⁹

Tecrübeme göre sözel ipuçları tarafından oluşturulan bağlantıdan daha yaygın bir fenomen, görsel koşulların başka duyulara aktarılması ve bu formda tekrarlanmasıdır. Böylece bir hanımefendi rüyasında, duvar halısını andıran büyük ve çok güzel bir resmin kendisini çok güzel bir biçimde gösterdiğini ve yanında durduğu ağacın diğer tarafında, arkasında insan topluluğu olan eski bir arkadaşının ayakta durduğunu görür. Sonra arkadaşının koluna dokunduğunu görür. Aynı zamanda rüya sahibi bu dokunuşu hisseder. Görsel görüntü, motor formunda iki katına çıkarılmış olur. Böyle bir fenomen,

RÜYA HAYATININ ELEMANLARI 53

rüya yaşamın özel koşullarının doğal bir sonucundan daha az şüphelidir. Uyanık yaşamda duyular koordine olarak çalışır ve kendimize dokunduğumuzu görürsek, muhtemelen kendimize dokunduğumuzu da hissederiz. Fakat rüyalarda, beden bir vizyondur, gerçek bedenimiz değildir ve dokunulduğunu gördüğümüzde, dokunulduğunu hissetmemiz gerektiğinin farkına varırız ve dokunsal bir duyum bu şekilde önerilir ve yaşanır.

Bununla birlikte, bu açıklamanın geçerli olmadığı başka ikilemeler de vardır: Nitekim rüyamda bir evin zirvesinde bulunan bir pencerede oturmuş yazıyordum. Masamdan baktığımda, doğal olarak gördüğüm şeye eşlik eden tüm duygularla birlikte, gecelik giymiş bir kadının yüksek bir pencereye çıkıp kendini attığını gördüm. Bununla birlikte edebi çalışmamı yazmaya devam ettim ve - kesin doğası konusunda net değilim - yapmam gereken bir sonraki şey, tam olarak şahit olduğum gibi bu sahneyi tanımlamaktı. Bu olağanüstü tesadüfle çok şaşırdım; bana tamamen açıklanamaz görünüyordu. Yine bir gün rüyamda. bir arkadaşımın, İngiltere’den Thames’e gelen bir kişinin geçmişi hakkında yazdığı bir romanı okuyarak Thomas’a geldiğimi gördüm (görünüşe göre bir vapurla), ve daha önceki bunun olağanüstü bir tesadüf olduğunu hissettim. Sonra kendimi bir Londra iskelesinin sonunda, nehir ayağımda dalgalanırken ve önümdeki muhteşem Londra manzarasına bakarken buldum; Tam olarak,

 

54 RÜYALARIN DÜNYASI

daha az ayrıntılı olarak, kitapta tarif edilen sahne. Her türlü olayda benimle birlikte, yeni bir duyusal ortamda görüntüyü ikileyen bu tür rüyalar oldukça yaygındır. Bağlantı, görsel görüntünün sözlü motor görüntüye dönüştüğü, duyusal ortamda analojiden daha azdır. Diğer durumlarda bir sahne ilk önce gerçekte görülür daha sonra resmedilir. Böylelikle rüyamda tüm çalgıcıların, yüzlerce yıl boyunca sürekli olarak kullanıldığını tahmin ettiğim antik desenli aletler kullandığı bir orkestranın performansına tanık olduğumu gördüm; Uyandığımda hiç biri modern olmayan pek çok şekli hatırlayabildim; Bununla birlikte, müziğin karakterini hatırlayamadım ki, üzerimde hiçbir izlenim bırakmıyor gibiydi, çünkü tüm dikkatimi enstrümanların şekillerini gözlemlemeye vermiştim. Duvarda, rüyamda, çalınan enstrümanlardan birini tam olarak temsil eden ve bir bourdon olduğunu tahmin ettiğim asılı eski çerçeveli gravür gördüm.⁴⁰ Uyku bilincinin bu kadar basit reduplikasyonu (ikileme) kavradığına şahit olmak şaşkınlık vericidir.

Rüyada, uyanık yaşamda temelde ayrı olan varlık düzlemleri bir araya getirilir, böylece farklı düzlemlere ait olaylar aynı düzlemde hareket eder ve hatta bir araya gelirler. Oyunculuk ve yaşam, resim ve gerçeklik, artık kesinlikle farklı değildir. sanat ve yaşam aynı kanalda akarlar. Nedeni, kuşkusuz, rüya sahibinin uyanık dünyasındaki yaşamında sahip olduğu hislerin, kapalı olması ve tamamen hatırlanamamasıdır.

RÜYA HAYATININ ELEMANLARI 55

Öyleyse, tüm temsil biçimleri kesinlikle aynı seviyededir ve bu nedenle, yan yana durmaları ve birbirleriyle birleşmeleri mükemmel derecede doğal ve mantıklıdır.

 

56 RÜYALARIN DÜNYASI

III. BÖLÜM RÜYALARDA MANTIK

Tüm Rüyalar Bir Akıl Yürütme Sürecidir - Akıl Yürütmenin Temel Karakteri - İmgelerin Sentezi Olarak Akıl Yürütme Otomatik ve İçgüdüsel Akıl Yürütme- Aynı Zamanda Bilinçli Bir Şekilde Sürdürülür - Bu Zekâdaki Temel Bölünmenin Sonucudur - Ayrışma - Bir Algı Bozukluğu olarak Rüya Kavramı

Rüyalarımızda daima akıl yürütürüz. Bu, dikkat edilmesi gereken bir genel özelliktir, çünkü önemi genellikle bilinmemektedir. Bazen uyku sırasında aklın askıya alındığı düşünülür.⁴¹ Hatta aklın, uykudayken neredeyse uyanık olduğumuzdan çok daha fazla etkin olduğu söylenebilir. Bizim akıl yürütmemizin kötü, çoğu zaman utanç verici bile olması, uyanık yaşamın en temel gerçeklerini sürekli olarak görmezden gelmesi, bu durumu pek değiştirmez. Bütün rüyalar, aslında bir akıl yürütme sürecidir. Başlangıçta, rüya mekanizmasının en sabit özelliği olarak bahsettiğim fikirlerin ve imgelerin karmaşasının yarattığı kafa karışıklığı, akıl yürütme bilincinde mevcut olan saçma bir şekilde sınırlı ve uyuşmayan verileri uyumlu bir şekilde tartışmaya yönelik sürekli çaba, akıl yürütme sürecinden başka bir şey değildir. Binet, sonuçlarını hipnotik deneylere dayandırarak, muhakemenin tüm düşünme sürecinin ve

RÜYARIN MANTIĞI 57

düşünce yapısının temel bir parçası olduğunu bulmuştur.⁴² Zaten eski uslamlamanın tüm unsurlarını içeren algı kendi üzerine kurulmuştur. Binetin makul bir şekilde savunduğu gibi, tüm algılarda, birincisinin ikincisiyle kaynaşarak üçüncüsünün oluşmasına neden olduğu, bir birini izleyen üç görüntü vardır. Şimdi, tam olarak rüyalarda cereyan eden bu yeni bağlantıların kuruluşu, görüntülerin yapısıyla ilgili kendimizi kolayca ikna edebileceğimiz gibi, kendini mantıklı kılıyor.

Dolayısıyla akıl yürütme, benzerlik ve karşıtlığın öne sürdüğü imgelerin bir sentezi olarak kabul edilebilir, bu tür mantıksal bir vizyon, gerçek vizyondan bile daha yoğundur çünkü halüsinasyonlar üretebilir. Her türlü zihinsel aktivite için akıl yürütme sonunda belki azaltılabilir; Wundt'un dediği gibi, akıl, bir sebeptir. Ya da H. R. Marshall'ın söylediği gibi, akıl bir içgüdü modudur. ”⁴³ Bu genel ifadeleri rüya görmeye uyguladığımızda, rüya görmenin tümünün, benzerlik ve karşıtlığa dayalı olarak aynı görüntü oluşumunun süreci olduğunu görebiliriz. Her rüya, bu yorucu, geniş çaplı içgüdü mantığının bir sonucudur. Uyku sırasında yüksek derecede aktif olduğu varsayılan “yaratıcılık yeteneği”, bu otomatik mantığın kaçınılmaz bir hareketidir.

58 RÜYALARIN DÜNYASI

Rüya görüntülerinin tasımsal düzenlenmesi, tamamen otomatik bir şekilde sürdürülür; çaba harcamadan spontane ve istemsizdir. Uyku bilinci, her ne kadar büyük ölçüde akıl almaz bir sebeple ona ulaşan verileri dokuyor olsa da, bu şekilde sunulan argümanlardan kendisinin sorumlu olduğunun farkında değildir. Akşam, yatmadan önce, bir haber bültenine rastgele bakıyordum; haberler Rusya'daki devrimciler, İrlanda ilişkileri, suçları vb gibi her zamanki gibiydi; Ayrıca liberal Partinin çorak bir ovada başsız bir atlı olarak çizildiği bir karikatürünü gördüm. Uyku sırasında bu bağlantısız izlenimler canlandı, rüya bilincinde yüzdü ve beklenildiği gibi makul bir bütün olarak düşünüldü. Rüyamda, kafasız bir adamın kimyasal ya da mekanik cihazla, etkilerini iletmede başarılı olduğunu ve Rusya'nın bazı bölgelerinde onu dini bir peygamber olarak kabul edecek olan saf toplum üzerinde gizemli bir etki bırakmak için dörtnala hazırlık yaptığını gördüm. Onu sahil kıyısı gibi bir yerde kumların üzerinde koşarken net bir biçimde görüyordum, ama ona yaklaşmaktan kaçınıyordum. Sonra uzak mesafeden ona doğru yaklaşan figürler gördüm ve ilerlemesi sona erdi. Sonradan tutuklandığını ve İrlandalı bir suçlu olduğunu öğrendim. Böylece, birkaç rastgele izlenimden oluşan tutarlı bir öykü oluşturulmuş oldu.

Bütün bu tipik rüyalar sentezdir. Yani, Binet'in ifade ettiği gibi, bilinçteki iki durum arasındaki bağlantı ikinciyle bağlantılı olan birinciye benzeyen ortanda durum vasıtasıyla oluşturulur.

Rüyaların Mantığı 59

Örneğin bu rüyada (1) başsız süvari, (2) devrimci suçlu ve (3) Rusya ve İrlanda olmak üzere üç terime sahibiz. Ara terim, birinciye benzer ve akılda üçüncü ile akılda kalır, birinci ve üçüncü terimleri birbirine kaynaştırıyormuş gibi görünür, bu yüzden başsız süvari Rusya'da İrlandalı bir suçluya dönüşür. Rüya hayatında, uyanık yaşamda olduğu gibi, aklımız her zaman, az çok özgürlük ve özerklikle işaretlenen benzer benzeşimlerin yapısıyla hareket eder.

Uyuyan zihnin içgüdüsel ve kalıcı çabalarının örneklerini, kendisinden önce gelen uyumlu unsurlardan tutarlı bir bütün inşa etmek için çoğaltmak gereksizdir; Neredeyse her rüya, bu köklü dürtünün bir kanıtıdır.⁴⁴ Ancak, rüya görme nedeninin doğasını ve sınırlarını düşünmek öğreticidir.

Bu rasyonalizasyon ve imgelerin mantıksal inşasının, farkındalık ve uyku bilinci eşiğinde gerçekleşmesi gerekir. Rüya sahibi, yalıtılmış görüntüleri düzenlemek için hiçbir çaba sarf etmez; Görüntü, uyku bilincinin odağına geldiğinde, düzenleme zaten gerçekleşmiştir; Bu akıl yürütme ve düzenleme süreci, rüya bilincinde bilinçaltı olarak nitelendirilebilecek bir bölgede

60 RÜYALARIN DÜNYASI

ortaya çıktığı kadar temel ve içgüdüseldir. Eğer öyle olmasaydı, rüyalarımız asla gerçek olamazdı, çünkü rüya bilinci bile, kendisini düzenleyen gerçek bir halüsinasyon olarak kabul edilemezdi. Bu anlamda, bir dereceye kadar, rüyalarımızın genellikle nihai kişisel ve duygusal temellere dayandığı doğrudur. ⁴⁵

Fakat bu yaratıcı bir şekilde yönlendirilmiş ve rasyonalize edilmiş görüntülerin karışıklığı, hiçbir şekilde rüyalardaki bütün akıl yürütme sürecini kapsamaz. Bu ikili bir süreçtir. İlk önce bilinçaltında rüya görüntülerinin oluşumu ortaya çıkar ve daha sonra rüya sahibinin kendisine sunulan görüntülere verdiği bilinçli tepkiler tezahür eder. Her rüya, sahte bir evren ile özgürce karşılık veren bir birey arasındaki eylem ve tepkiden oluşur. Bir tarafta, karşı konulmaz imgeler vardır - gerçekten, kendi organizmalarımız tarafından şartlandırılmış ve içgüdüsel olarak kalıplanmış olmadığını bildiğimiz halde - bu, uyanık saatlerimizde Tanrı ve Doğa olarak isimlendirebileceğimiz anlamına gelir; Diğer tarafta ise Ruh, tüm gücüyle mücadele eder ve karşındaki güçlere karşı çok verimsizdir. Uyanık dünya sorunu, rüya kahramanı ve onun rüyadaki kaderi arasındaki bu savaşta yeniden ortaya çıkar.

Rüyaların Mantığı 61

Bu ögelerin her ikisi de içgüdüsel olarak bilinçli veya bilinçsiz olarak gerekçelendirilmiştir; her ikisi de insan kişiliğinin zengin rezervuarından kusurlu parçalardır.

Rüyalarda başımıza gelen şeyler, uyku bilincine sunulan sözde dış dünya — uyku bilincinin zihinsel gözlerinin önünde süzülen görüntüler – rüya sahibi için sürekli bir şaşkınlık kaynağı ve argümanıdır. Rüya görme aktivitesinin büyük bir kısmı, karşılaştığımız olguları açıklamaya ve akıl yürütmeye, bir kuram oluşturmaya veya bunlarla ilgili olarak ele almamız gereken tavrı belirlemeye çalışmakla ilgilidir. Çoğu rüya bu akıl yürütme sürecine kanıt sağlar.

Bir kadın rüyasında, İrlanda’daki bir tanıdığına küçük bir miktar para göndermeyi istediğini görmüş. Bunu İrlandalıya düşüncesiz bir şekilde teklif etmiş. Eve geldiğinde hava son derece vahşi ve soğuk olduğu için sözünden tövbe etmeye başlamış. Bununla birlikte, kalın bir şeyler giyinerek bir yengeç sepetine sıkıca sıkışmış olan İrlanda'ya yüzmesi gerektiğini söyleyen İrlandalı bir arkadaşına danışmaya gitmiş. Eve dönerken, meseleyi kocasıyla tartışmış ve böyle bir yolculuğa çıkacaklarını düşünerek sonunda büyük bir rahatlama ile feragat etmiş. Bu rüyada - ki bu unsurların hepsi açıklanabilirdi- bir zamanlar uyanıklık bilincinde ortaya çıkan postane ve para gönder arasındaki ilişki kapalıdır; Bilinç,

62 RÜYALARIN DÜNYASI

kendisine ulaşan bu tür öneriler için bir yemdi, ancak bu önerileri dayanarak, mantıklı gerekçelerle sonuçlandı.

Yine (resim ve heykellerin fotoğraflarına baktıktan ve, tiyatro hakkında bir şeyler okuduktan sonra), rüyamda tiyatroda olduğumu gördüm ve sanatçılar, az ya da çok, bazı durumlarda tamamen, çıplak bir halde, hayranlık uyandıran onur ve zarafet ile çok etkileyici bir oyun sahnelediler ve dans ettiler. İlk başlarda bu dikkat çekici yenilik karşısında çok şaşırmıştım; ama sonra böyle bir hareketin başlangıcının benim için bilinmeyen aşamada uzun süredir devam ettiğini düşündüm ve böyle bir hareketi çekici hale getiren nedenleri prova etmeye devam ettim. Başka bir rüyamda, bir İspanyol kentinin büyük bir meydanında (muhtemelen resmin unsurlarını tefekkür eden Pamplona) bulunduğumu ve valinin, konutundan çıkarak meydandan geldiğini ve onu karşılamak için orada bekleyen alt görevlilerle İngilizce konuşmaya başladığını gördüm. İngilizce konuşmasının asıl nedeni, elbette, rüya sahibi için yerli dili kadar basit olmasıydı. Ama İngilizce konuşmasına çok şaşırmıştım. Kendimi gerçekten İngilizce olmadığına ikna etmek için yüzüne dikkatlice baktım ve en sonunda seyirciler tarafından anlaşılmamak için İngilizce konuştuğunu sonucuna vardım. Bir keresinde de rüyamda ince ve uzun bir haç şeklinde, oldukça özgün bir tasarıma sahip, bir çan kulesinin mimari çizimine baktığımı görmüştüm.

 

Rüyaların Mantığı 63

Bu uzatmayı anlamaya çalıştım ve çan kulesinin aşağıdan bakıldığı zaman yanındakini küçük göstermesini nötralize etmeyi amaçladığı sonucuna vardım.

Burada, yeniden rüya zekâsında temel bir ayrılma olduğunu görüyoruz. Bir tarafta tuhaf çizgilerin bir kombinasyonu olmasına rağmen genellikle son derece zeki olan bilinçaltı vardır. Diğer tarafta rüya sahibinin bilinçli zekâsı, ona sunulan sözde-dışsal imgelerin sunduğu problemleri kavramak ve açıklamak için uğraşır. Rüyadaki bilinçaltı zekâsının bilinçli zekâ ile oyun oynadığı söylenebilir. Daha önce anlattığım bir rüyamda (s. 43) bilinçaltı zekâsı rüya bilincime gizemli madde olan selvdrollayı sunmuştu ve bana ne olduğunu tahmin etmem gerektiğini söylemişti; Tahmin edemeyebilirdim. Ve bilinçaltı zekâsı, uzatılmış çan kulesinin çizimini sunduğunda oldukça tatmin edici görünen bir açıklama yapabilmiştim. Öyleyse, rüyalar dünyasında, daha önce söylenmiş olsa da, James Hinton'un söylemeye alışkın olduğu şeyi tekrar söyleyelim, uyanık yaşamımızın evrenini görüyoruz; Tanrı ya da Doğa insanla oynuyor, onu saklambaç oyununa katılmaya zorluyor ve en iyi şekilde çözmesi gereken sorunları belirliyor. Rüya sürecinin, uyanıkken sahip olduğumuz düşüncelerimizin metafizik ve hatta fiziksel sorunlarının anahtarı olduğu ve evrenin bulmacalarının, çözmemiz için kendi kendimize bilinçsizce icat ettiğimiz sorular olduğu eklenebilir.

 

64 RÜYALARIN DÜNYASI

Rüyalarımızın fantastik evrenini asla geride bırakamayız. Bu evrenin geçerliliği rüya bilinci için şüphe götürmezdir. Anlamaya ve açıklamaya çalışabiliriz, ama bunu asla inkâr edemeyiz, uyanık yaşamımızın evrenini inkar edemeyiz, ama onu analiz etmeye çalışabiliriz Rüya bilinci, onunla yüzleşen evrenin, kendisiyle aynı kaynaktan yayıldığını fark etmez. Rüyamda bir adamın kendi evine uzaktan baktığını ve balkonda kızını ve yanında bir adamı gördüğünü gördüm. “kızımla flört eden bu adam kim? ”Diye sordu, bir el dürbünü üretti ve ona bakarken, haykırdı:“ Aman Tanrım! bu benim! ”Rüya bilinci bu durumu mükemmel bir eşitlik ve cömertlikle kabul etti. Rüya dünyasında, aslında, yapacak başka bir şey yok. Bize sunulan gerçekler üzerinde bir şeyler öğrenebiliriz, onları açıklamaya çalışabiliriz, ama aynı zamanda iki yerde bir erkeğin var olma ihtimalini de olsa, onları inkâr etmek nafile olurdu. ⁴⁶

Sadece birkaç insan için, bazen rüyalarda, gerçek deneyimin olmadığı sönük durumlar gerçekleşir:

Rüyaların Mantığı 65

Sonuçta, az ya da çok bir inançla kendilerine bunun çokta önemli olmadığını “sadece bir rüya” olduğunu söyleyebilirler. Nitekim bir kadın, rüyasında üç büyük yılanı, maden dövme parçasıyla öldürmeye çalıştığını görüyor ve hala rüyadayken, rüyadaki bu yılanların ne anlama geldiğini merak ediyor ⁴⁷, başka bir hanımefendi rüyasında kendini vurulmak üzere olduğu tatsız bir konumda görüyor ve sık sık kendisine “Boşver, bu gerçekleşmeden önce nasılsa uyanırım” diyor.

Kendi rüyalarımda hiçbir zaman rüya gördüğümün farkında olmadım. Aristo ve Synesius ve Gassendi gibi birçok dar kafalı filozof buna şahit olduğunu belirtmiş olsa da, böyle bir şeyin gerçekten de mümkün olduğunu düşünmüyorum. Fenomen şu şekilde oluşur; Kendisine rüya gördüğünü söyleyen kişi, hala rüyada olduğuna inanır, ancak belki kendisinden şüphe duyduğuna olanak verilebilir. Farkındalığın kavrama olmaksızın aslında uyanık bilincin yüzeyinde ortaya çıkması daha muhtemel görünüyor.⁴⁸ Rüyada olduğumu fark ettiğimi deneyimlediğim tek yaklaşım, bazen meydana gelebilen reduplikasyon ve kadercilik duygusuyla bağlantılıdır.

E

66 RÜYALARIN DÜNYASIYASI

Böylece rüyamda bir çeşit tiyatro oyunu gerçekleştiren bir grup insandan biri olduğumu ve anladığım kadarıyla, kötü şartlar tarafından kötü olmaya zorlandığımı ve bana kötü davrananlara karşı intikam duygusuyla motive olduğumu gördüm. Olayların nasıl ortaya çıkacağını ilk başta biliyordum, ama yine de gerçek hayat gibi görünüyordu, sadece prova edilen bir oyun olduğunu belirsiz bir şekilde hissettim. Rüyaların dünyasında Shakespeare tarzında bir hisse ulaşmıştım ki, hepsi bir sahneydi ve ben sadece bir oyuncuydum. Bu yüzden belki de rüyalar yaşamının Prosperos'u olabiliriz.⁴⁹

Rüya bilincinin bu niteliği açık bir şekilde bellidir ve ayrışma olarak adlandırılan şeyin başıdır.⁵⁰ Ayrıştırmada, rüya dünyasının tamamında akan ve imgelerin oluşturulduğu füzyon sürecinden çok daha az temel olan bir fenomene sahibiz.

RÜYANIN MANTIĞI 67

Rüyalarda akıl yürütmenin genellikle kötü olduğu gerçeği kısmen uyanık bilinçte mevcut olan hafıza öğelerinin yokluğundan ve kısmen de, onlar olmadan bize inandırıcı gelen yanlış muhakemeyi kontrol etmek için duyusal unsurların yokluğuna bağlıdır. Yani, belki de iletken unsurlarının tükenmesiyle olağan ilişki kanallarının geçici olarak bloke edildiği bir ayrışmanın söz konusu olduğu ve halüsinasyonun oluşumu için uygun koşulların hazırlandığı söylenebilir. Parish'in iddia ettiği gibi, halüsinasyona yol açan ayrışma durumunun, uykuda ve hipnagogik olarak adlandırılan uykuya benzeyen durumlarda en belirgin olduğu görülür. ⁵¹

Dolayısıyla, uyku durumunun psişik sınırı, normal uyanıklık durumundan daha geniş olsa da, uyku bilincinin odağı uyanıklık bilincine göre daha daralmaktadır. Başka bir deyişle, gerçekler, rüyalarımız altındaki çok geniş bir psişik mesafeden sürüklenmeye yatkın olsa da, uyanık olduğumuz zamanki kadar geniş bir alan üzerinde o dikkatin ışıldamasını sorgulayamayız. Daha az psişik unsurla uğraşıyoruz, ancak bu unsurlar daha geniş bir alandan çiziliyor.

“Dikkat” psikolojisi, gerçekten tartışmalı bir

68 RÜYALARIN DÜNYASI

konudur.⁵² Merkezi mi yoksa periferik mi, motor mu yoksa duyusal mı olduğu konusunda fikir birliği yoktur. Önceki bölümde gördüğümüz gibi, Ribot tarafından belirlenen kullanışlı bir ayrıma göre, spontan dikkat uyku boyunca kalıcı ve süreklidir ancak gönüllü dikkat en az düzeydedir. Bu nedenle, öyle görünüyor ki, benimsediğimiz dikkat teorisi ne olursa olsun, rüyalardaki ilginin sınırlı olduğunu kabul etmeliyiz.

Böyle bir pozisyon, dikkate açısından değil daha çok kavrama açısından göz önüne aldığımız sorunlarla güçlendirilir. Wundt'a göre, kavrama algıdan farklıdır, ikincisi bilincin bir içeriğinin görünüşü iken, ilki onun ilgi odağına alınmış halidir. Ya da, Stout'un tanımladığı gibi, kavrama “ zihinsel sistemin taze tespitler yaptığı ya da yeni unsurları özelleştirdiği süreçtir”.⁵³ Bu nedenle İdrak dikkatin son aşamasıdır ve sonuçta Wundt'ın söylediği gibi, irade ile birdir. Çoğu psikoloğun göz önünde bulundurduğu kavrama ve irade tıpkı dikkat gibi, uyku sırasında tam olarak ortadan kalkmasa da zayıf düşer ve azalır.