Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

Ayrımcılığın Sorumlularına İlişkin Veriler

Yukarıda belirtildiği üzere, olay örgüsünün kronolojik şekilde kaydedilmesi sadece olayların veya durumun anlaşılmasını ve tanımlanmasını kolaylaştırmayacak, aynı zamanda ayrımcılığın kaynağının da anlaşılmasını sağlayacaktır. Ayrımcılık mevzuattan kaynaklanabileceği gibi, uygulamadan da kaynaklanabilir. Ancak her durumda, söz konusu kararların arkasında kişiler vardır. Eğer, sorunun kaynağı mevzuatsa, o halde sorumlunun yasama organı olduğu açıktır. O halde, yapılacak savunu faaliyetlerinin hedeflerinden en azından biri, milletvekilleridir. Ya da ayrımcılık uygulamadan kaynaklanabilir. Burada kamu idaresinin uygulamaları söz konusu ise yürütme organının, başka bir ifade ile idarenin sorumluluğu söz konusu olacaktır. Ancak, özel kişi ve kurumların da ayrımcılık yapmama yükümlülükleri olduğundan, uygulamadaki ayrımcılığın sorumluları özel gerçek veya tüzel kişiler de olabilir.

Olayların yeni bir emniyet müdürünün, bir başhekimin veya bir genel müdürün atanmasından sonraki dönemde yoğunlaşması, ayrımcılığın kurumsal bir niteliğe büründüğüne işaret eden bir bilgidir. Yukarıda bahsedilen olay örgüsüne ilişkin verilerin ayrıntıları, belirli bir kurum veya kuruluştan hizmet alan kişilerin bazılarının farklı bir uygulama ile karşılaştığına da işaret edebilir. Örneğin, bir şirketin insan kaynakları bölümünde çalışan kişilerden sadece biri mülakatlar sırasında kişinin etnik kökenine ilişkin sorular soruyor olabilir. Eğer olaya ilişkin veriler ayrıntılı olarak toplanmazsa, bir kişi dışındaki çalışanların bu konuda ayrımcılık yapmaması dolayısıyla, söz konusu şirkette farklı etnik kökene sahip kişilerin çalışıyor olması durumunda, ayrımcılığı tespit etmek zor olabilir.

Ayrımcılığın sorumlularına ilişkin veriler toplanırken, sorumluların hiyerarşik yapısının kaydedilmesi de önemlidir. Örneğin, bir berberden hizmet alırken ayrımcı muamele ile karşılaşılmışsa, sorumlunun tespiti daha kolaydır. Ama kurumsal bir yapı söz konusu ise ayrımcılığın sorumlusu, sadece kişiyle yüz yüze olan ve örneğin kişinin iş başvurusunu reddetmiş olan insan kaynakları bölümü çalışanı değildir. Söz konusu bölümün müdürü ve şirketin genel müdürü de bu çerçevede sorumludur. Ceza sorumluluğunun kişisel olduğunu, o nedenle suç teşkil eden fiiller bakımından sadece fiili işleyen kişinin sorumlu olacağını, ancak hukuk sorumluluğu bakımından, kişiyi etkileyen ayrımcı fiil üzerinde denetim görevi olan herkesin fiilden sorumlu olacağını belirtmek gerekir. Sorumluların tümünün tespiti için, sadece ayrımcı fiili gerçekleştiren kişinin değil, o kişiye ayrımcılık yapma emri veren, ayrımcılık yapmasına destek veren, göz yuman, ayrımcı fiili saklamaya çalışan herkesin tespiti gerekir. Bu kişiler aynı hiyerarşik yapı içerisinde olabilecekleri gibi, birbirinden tümüyle bağımsız yapılarda yer alan kişiler de olabilir. Örneğin, kişinin şirket müdürüne şikâyet edilmesi halinde hiç bir şey yapılmamış, hatta söz konusu ayrımcı muameleye destek verilmiş olabilir. Ya da suç teşkil eden ayrımcı bir fiile karşı polise gidilmiş ve polis bu konudaki şikâyeti ciddiye almamış olabilir.

Ayrımcı mevzuatın veya uygulamanın yargıya taşınması halinde, izlemeye ve verilerin kaydına devam edilmesi gereklidir. Yargı organlarının, ayrımcı mevzuatı, uygulamayı ve bunların olumsuz sonuçlarını ortadan kaldırması gerekir. Aksi takdirde ayrımcılığın yargı organları tarafından da korunmuş olması söz konusu olacaktır.