Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

Bireysel veya Toplu Şikâyetlere Dayalı Denetim

Uluslararası sözleşmelerde kabul edilen bir diğer denetim usulü ise bireysel veya toplu şikâyetlere dayalı denetimdir. Sözleşmelerce kurulan denetim organları bu başvuruları incelemekle yetkili kılınmıştır. Bazı sözleşmelerde başvuru gerçek veya tüzel kişilerce bireysel olarak yapılabilirken bazı sözleşmelerde sendikalar ya da STK’lar toplu şikâyet başvurusunda bulunabilmektedir. Bu yola başvurmada bazı usuli şartlar aranmaktadır. Bunlar genel olarak:

– Başvurunun, başvurucunun kim olduğu belli edilecek şekilde yazılı olarak yapılma­sı,

– Tüm etkili iç hukuk yollarının tüketilmiş olması, başvuru için belli bir süre öngörülmüşse o süre içinde başvurulması,

– Başvurunun o sözleşmede yer alan haklardan biri veya birkaçının ihlali ile ilgili olması,

– Aynı konuda başka bir uluslararası denetim mekanizmasına başvuru yapılmamış olması,

– Başvuru hakkının kötüye kullanılmaması,

– Sözleşmede yer alan haklardan biri ya da birkaçının ihlalinin taraf devlet sözleşmeye taraf olduktan sonraki bir tarihte gerçekleşmiş olması,

– Aleyhine başvuru yapılan ülkenin o sözleşmeye taraf olması ve ihlal edildiği iddia edilen hak ile ilgili o taraf devletin çekincesinin olmaması.
Bireysel ve toplu şikâyet başvurularında öncelikle başvuruların kabul edilebilir olup olmadık­ları incelenir ve başvuru kabul edilebilir bulunursa esasına girilerek başvuru incelenir. Başvuru ile ilgili olarak taraflardan bilgi alınır ve başvuru hakkında karar verilir. Kabul edilebilirliğe ve esasa ilişkin kararlar, kararı alan organ tarafından kamuoyuna açıklanır. Denetimi yapan organ bir komite ise kararları hukuken bağlayıcı olmamakla birlikte etkilidir. Kararı veren organ Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gibi bir mahkeme ise kararlar hukuken bağlayıcıdır ve taraf devletler kararı yerine getirmekle yükümlüdür. Bireysel veya toplu şikâyet başvurusu en etkili denetim yoludur.