Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas

(Yehova Şahitleri Dini Topluluğu) ve Diğerleri v. Avusturya
Avusturya vatandaşı olan dört başvurucu Avusturya’daki en büyük beşinci dini grup olan Yehova Şahitleri dini üyesidir. Yehova Şahitleri’nin tüzel kişiliğinin Avusturya makamları tarafından 20 yılı aşkın bir süredir tanınmaması üzerine, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) bir başvuru yapılmıştır. Yehova Şahitleri’nin “dini topluluk” olarak ve tüzel kişilik olarak tanınmasına dair ilk başvuru 1978 yılında Federal Eğitim ve Sanat Bakanlığı’na yapılmıştır. 1874 tarihli Dini Toplulukların Yasal Olarak Tanınmasına Dair Kanun, dini grupları “topluluk” ve “toplum” olarak sınıflandırmakta ve dini toplum olarak sınıflandırılanlara bazı imtiyazlar tanımaktadır. Bu Kanun kapsamında Yehova Şahitleri tarafından yapılan ve topluluk olarak tanınma talebini içeren başvuruya olumsuz cevap verilmiştir. Uzun süren yargı süreçlerinin ardından başvuru süreci 1997 yılında sonuçlanmıştır. Bakanlık, iç örgütlenmelerinin açık olmadığı, devlete ve kurumlarına karşı olumsuz davranışları (askerlik hizmetinin reddi vs.) nedeniyle başvuruyu reddetmiştir.

Yehova Şahitleri, 1998 yılında kabul edilen Kayıtlı Dini Toplulukların Hukuki Statüsüne Dair Yasa ile tüzel kişilik kazanmış ve çeşitli haklara haiz hale gelmiştir. Ancak bu Yasa ile de bir dini topluluğun dini toplum statüsü kazanabilmesi için, en az on yıldır dini topluluk olarak faaliyet yürütüyor olması özelliği aranmaktadır. Bu nedenle, Yehova Şahitleri tarafından “dini toplum” olarak tanınma talebiyle yapılan başvuru on yıllık sürenin henüz dolmadığı gerekçesiyle reddedilmiştir.

AİHM’ye göre bir dini topluluğun özerk olarak varlığı, demokratik bir toplumda çoğulculuğun gereğidir. Mahkeme, Avusturya’nın AİHS’nin 9. maddesinde düzenlenen din ve vicdan özgürlüğüne getirdiği sınırlamanın, demokratik bir toplumda gerekli kabul edilmesinin mümkün olmadığını belirtmiştir. Bu gerekçeyle de 9. maddenin ihlal edildiğine karar vermiştir. Mahkeme ayrıca, Avusturya hukukunda dini toplumların örneğin vergi gibi bir dizi ayrıcalıktan yararlandığını da belirtmiştir. Ancak bu durumda dahi kamu makamlarının tarafsız olarak tüm dini gruplara, bu statü için ayrımcılık içermeyecek şekilde başvuru hakkı tanıması gerektiğini ifade etmiştir. Mahkeme, yeni oluşmuş ve bilinmeyen dini gruplar gibi bazı şartlarda on yıllık bekleme süresinin kabul edilebileceğini belirtmekle beraber, Yehova Şahitleri gibi yurt içinde ve dışında bilinen bir dini grup için bu durumun geçerli olamayacağını ifade etmiştir. Mahkeme, Koptik Ortodoks Kilisesi’nin 1998 yılında “dini topluluk” olarak kayıt altına alınmasının ardından 2003 yılında “dini toplum” statüsü kazanması örneğinden yola çıkarak, daha uzun süredir var olan Yehova Şahitleri’nin benzer statüyü kazanamamasının altını çizmiştir. Bu farklı muamelenin nesnel ve makul bir gerekçe kabul edilemeyeceğini belirterek, 9. madde ile birlikte ayrımcılık yasağına yer veren 14. maddenin de ihlal edildiğine hükmetmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı, Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas ve Diğerleri v. Avusturya, Başvuru no: 40825/98, Karar tarihi: 31.07.2008, http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/search.asp?skin=hudoc-en (erişim: 02.11.2009)