Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

İzleme ve Belgelemenin Zaman Bakımından Kapsamı

İzlemenin zaman bakımından kapsamını belirlemek, izlemenin süresini belirlemeyi ifade eder. Eğer vaka bazında izleme yapılıyorsa, izlemenin süresi vakanın süresiyle eşit olacaktır. Ancak vaka idari ve yargısal süreçlere intikal etmişse, doğru bir değerlendirme yapabilmek için izlemenin, vakanın kendi gerçekleşme süresini aşarak, idari ve yargısal süreçlerin tamamını kapsaması anlamlı olacaktır. Örneğin, medyada transseksüel bir kişi bakımından ayrımcılık teşkil edecek nitelikte bir haber yer almışsa, burada söz konusu haberin yayınlanması bir vakadır. Bu vakanın tespiti önemli olmakla birlikte, izlemenin söz konusu gazeteye yapılacak şikâyete verilen yanıtı, Basın Konseyi’ne şikâyette bulunulmuşsa Konsey’in Basın Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi Sözleşmesi çerçevesinde verdiği kararı, başvurulan idari ve yargısal süreçleri de kapsaması uygun olacaktır. Doğal olarak bu hallerde izlemenin süresi uzayacaktır.

Durum tespitini amaçlayan izlemelerde, durumun özelliği, süreyi de belirleyecektir. Örneğin, bir okula kayıtlarda ayrımcılık yapılıp yapılmağının tespiti amaçlanıyorsa, burada izlemenin kayıt dönemi boyunca sürdürülmesi gerekir. Ancak, bu tür örnekler istisnaidir. Durum izlemesi yapılırken, genellikle süregiden bir zaman kesiti söz konusudur. Örneğin, bir mahkemenin, polis karakolunun, işverenin, hizmet sunucusunun veya diğer herhangi bir kişi veya kurumun, ayrımcılığın yasaklandığı nedenlerden birine dayalı olarak, sistematik şekilde ayrımcılık yapıp yapmadığını tespit edebilmek için yapılacak izlemelerde, her durum bakımından geçerli tek ve kesin bir süre öngörülmesi mümkün değildir.

Süreç izlemesi ise durağan bir durum izlemesinden ziyade, bir değişim sürecini izlemeyi ifade eder. Mevzuat veya uygulamanın değiştiği veya değişmekte olduğu geçiş dönemlerinde söz konusu olacaktır. Bu değişimin olumlu veya olumsuz her iki yönde olması da mümkündür. Süreç izlemesi ile ayrımcılık yasağı bakımından zaman içerisinde ne tür bir eğilimin baskın hale geldiği belirlenebilir.

İzlemenin her zaman ihlal fiilinden önce gerçekleşmesi veya başlaması söz konusu değildir. Ancak bazı hallerde, önerilen yeni bir mevzuat veya uygulamanın olası ayrımcı etkilerinin değerlendirilebilmesi amacıyla, ihlal öncesinde de izleme mümkündür. Örneğin, engellilerin istihdama katılımını desteklemek üzere kota uygulaması öngörülmüşse ve kota uygulaması 50 ve üzeri sayıda işçi çalıştıran işyerleri bakımından yükümlülük öngörüyorsa, bu işyerlerinin sayısının ve toplamda kaç engellinin kota uygulamasından yararlanmakta olduğunun tespiti mümkündür. Yasal düzenlemede yalnızca 80 ve üzeri sayıda işçi çalıştıran işyerleri bakımından kota yükümlülüğünün söz konusu olması yönünde bir değişiklik planlanıyor ise, kota uygulamasından yararlanacak kişilerin sayısındaki azalmanın tespiti ve belgelenmesi olanaklıdır.