Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

Dolayısıyla ayrımcılık: Bir kişinin, kendisiyle bağlantılı bir başka kişinin nitelikleri nedeniyle ayrımcılığa uğraması.
S. Coleman v. Attridge Law ve Steve Law
Avrupa Toplulukları Adalet Divanı’nın bu kararı, kendisi engelli olmayan ancak engelli bir oğlu olan bir çalışan ile ilgilidir. Davacının çocuğuna bakabilmek için daha esnek çalışma saatleri talep etmesine karşılık, taciz edilmesi ve işten ayrılmaya zorlanması söz konusudur. Bu durum karşısında Divan, ayrımcılığa karşı öngörülen hukuki düzenlemelerin amaç ve etkililiği bakımından o kişi ile bağlantılı bir başka kişinin ayrımcılığa uğraması durumlarında da uygulanabilir olduğunu, aksinin hukuki düzenlemeleri zayıflatacağını belirtmiştir.
Avrupa Toplulukları Adalet Divanı Kararı, S. Coleman v. Attridge Law ve Steve Law, C-303/06, para. 48, http://eur-lex.europa.eu/JURISIndex.do?ihmlang=en (erişim: 02.11.2009).

Taciz

Ayrımcılığın, insan onurunu ihlal eden bir muamele olduğu konusunda şüphe bulunmamaktadır. Günümüzde taciz, ayrımcılığın özel bir türü olarak kabul edilmektedir. Tacizin ayrımcılığın özel bir biçimi olarak yasaklanmasıyla korunmak istenen menfaat sadece hak ve özgürlüklerden yararlanılmasının sağlanması değil, bu yararlanmanın insan onuruna yaraşır bir ortamda gerçekleşmesidir. Ancak, uluslararası sözleşmelerde taciz ile ilgili açık bir düzenleme bulunmamaktadır. AB hukukunda, Irk Eşitliği Direktifi ve İstihdamda Eşitlik Direktifleri ırk veya etnik köken, din veya inanç, yaş, engellilik ve cinsel yönelim gibi nedenlerden her hangi birisiyle ilgili istenmeyen fiil, bir kişinin onurunu zedelemek ve gözdağı veren, düşmanca, aşağılayıcı, küçük düşürücü ya da saldırgan bir ortam yaratmak amacı veya etkisiyle gerçekleştiğinde tacizin söz konusu olduğunu belirtir. Bu şekilde taciz olarak değerlendirilen davranışların da ayrımcılık oluşturduğu kabul edilmektedir.

Taciz ile ilgili konular genellikle işyerlerinde söz konusu olmaktadır. Taciz, kişinin görünüşüyle, kıyafetiyle veya özellikleriyle ilgili alay, utandırıcı ya da hoş karşılanmayan şakalar veya yorumlar, mağduru ayrı tutma amaçlı düşmanca hareketler, istenmeyen fiziksel temas, cinsel amaçlı talepler, fiziksel saldırı vb. fiillerden oluşabilmektedir. İşyerleri dışında ise bir iş, hizmet veya profesyonel ilişki içerisinde olunan bir kişi, örneğin bir öğretmen ya da doktor tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Yine benzer şekilde polis veya diğer yetkililerce ırk, cinsel kimlik veya engellilik temelinde istismar veya haksız müdahale gibi davranışlar da taciz olarak değerlendirilmektedir.
Taciz: Irk veya etnik köken, din veya inanç, yaş, engellilik ve cinsel yönelim gibi nedenlerden herhangi birisiyle ilgili olarak bir kişinin onurunu zedelemek ve gözdağı veren, düşmanca, aşağılayıcı, küçük düşürücü ya da saldırgan bir ortam yaratmak amacı veya etkisiyle o kişi için istenmeyen bir fiil gerçekleştirilmesi.
AB direktiflerinde yer alan tanımlarda istenmeyen davranışın, onur kırıcı etki doğuracak şekilde veya bu amaçla yapılması öngörülmüştür. Bu durumda amacın taciz etmek olmadığı hallerde dahi, bir davranış sonuç itibariyle onur kırıcı bir etki doğuruyorsa yine tacizin ortaya çıkacağı belirtilmektedir. Onur kırıcı davranışın nasıl belirleneceği bir takım sorunlara yol açabilecek gibi görünse de, bu durum her somut olayda tarafların ve olayın özellikleri bağlamında değerlendirilmektedir.

Uluslararası sözleşmeler konuya ilişkin açık bir düzenleme içermese de, bu durum devletlerin tacizi yasaklama yükümlülüğü olmadığı şeklinde yorumlanamaz. Her şeyden önce, devletlerin kişilerin maddi ve manevi varlığına yönelik her türlü tecavüzü önleme yükümlülükleri bulunmaktadır. Öte yandan bazı kararlarda, tacizin doğrudan ayrımcılık çerçevesinde değerlendirildiği görülmektedir.