Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi
Sözleşme’nin İlgili Hükümleri

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi⁵⁸ (KKAÖS), Birleşmiş Milletler tarafından kadın hakları alanında kabul edilen temel sözleşmedir. Sözleşme, BM’de 1979 yılında kabul edilmiştir. İster devlet ister özel şahıslar tarafından olsun, kadınlara karşı yapılan her türden ayrımcılığı ortadan kaldırmayı amaçlayan ve kadınlara yönelik ayrımcılığı bir insan hakları sorunu olarak gören bağlayıcı ilk uluslararası belgedir.

Sözleşme’nin 1. maddesinde kadınlara karşı ayrımcılık, “...kadınların, medeni durumlarına bakılmaksızın ve kadın ile erkek eşitliğine dayalı olarak politik, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya diğer sahalardaki insan hakları ve temel özgürlüklerinin tanınmasını, kullanılmasını ve bunlardan yararlanılmasını engelleyen veya ortadan kaldıran veya bunu amaçlayan ve cinsiyete bağlı olarak yapılan herhangi bir ayırım, mahrumiyet veya kısıtlama” olarak tanımlanmıştır. Sözleşme kapsamında düzenlenen diğer konular şunlardır: Devletin ayrımcılıkla mücadele için geliştireceği politikalar; temel hak ve özgürlüklerin korunması; geçici ve özel önlemler; ayrımcı önyargı, gelenek ve uygulamaların ortadan kaldırılması; kadın ticaretinin engellenmesi ve fuhuş yolu ile istismara son verilmesi; siyasi ve sosyal yaşama katılım; temsilde eşitlik; uyrukluk kazanmada eşitlik; eğitimde ayrımcılık yasağı; istihdamda ayrımcılık yasağı; sağlık hakkı ve ayrımcılık yasağı; ekonomik ve sosyal yaşamda ayrımcılık yasağı; kırsal kesimde yaşayan kadınların hakları; hukuki koruma ve eşit yasal haklar; evlilik ve aile hayatı.

Sözleşme’nin taraf devletlerce uygulanmasını izlemek üzere kurulan Komite, denetim görevini çeşitli araçlarla yerine getirir. Bunlardan ilki, taraf devletlerin Sözleşme’den kaynaklanan yükümlülüklerini nasıl yerine getirdiklerini ortaya koymak üzere Komite’ye sundukları raporlara ilişkin incelemelerdir. Sözleşme’ye ek bir ihtiyari protokol ile Komite’ye bireysel başvuru yolu öngörülmüştür. Ek İhtiyari Protokol 1999 yılında BM’de kabul edilmiştir. Türkiye Sözleşme’ye 1985 yılında, Ek Protokol’e⁵⁹ ise 2002 yılında taraf olmuştur.