Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme

İZLEME VE BELGELEMENİN KAPSAMI NEDİR?

İzleme ve belgelemenin kapsamını savununun amacı belirler. İzlemenin her açıdan kapsamı, savunu faaliyetlerinin amacına elverişli olmalıdır. Örneğin, uluslararası bir sözleşmenin uygulanmasını denetlemek amaçlanıyorsa, izlemenin söz konusu sözleşmede korunan haklara ilişkin olması gerekir. Bir ülkede cinsel yönelime dayalı ayrımcılığın ortadan kaldırılması yönünde bir amaç söz konusu ise, o ülkedeki tek bir hastanede gerçekleştirilecek izleme yeterli olmayacaktır. Ancak izleme ve belgelemenin kapsamıyla amacının her zaman tam olarak örtüşmesi gerekmez. Bazı hallerde izleme ve belgelemenin kapsamı, savununun mevcut amacına ulaşması için gerekli olandan daha geniş olabilir. Diğer bir deyişle, izleme yapanlar, daha sonra benzer amaçlarla kullanmak üzere, amacı aşan veriler toplayabilirler. Bu durum, daha sonra benimsenebilecek savunu amaçlarına yönelik veri elde etme veya izleme ve belgelemeyi yapanlar dışındaki kişi ve kurumlara veri sağlama niyetinden kaynaklanır. Örneğin, amaç belli bir hastanedeki cinsel yönelime dayalı ayrımcı fiilleri yargı organlarına taşımak ise, söz konusu hastanede izleme yapmak yeterli olacaktır. Ancak izlemesi yapılan hastanede ayrımcılığa uğradığını iddia eden bir kişi ile görüşme esnasında, diğer haklardan yararlanırken de cinsel yönelimine dayalı olarak ayrımcılıkla karşılaşıp karşılaşmadığı sorulabilir. Bu tür bilgiler, başka amaçlarla daha sonra yapılacak daha kapsamlı savunu faaliyetlerinin veri alt yapısını sağlar. Ancak kişinin eğitim hayatında da ayrımcılığa uğramış olduğu bilgisi, izlemesi yapılan hastanedeki kişilerin sorumluluğu ile bağlantılı olmadığından, mevcut savunu faaliyetinin amacı bakımından etkisizdir.

Örneğin, belli bir bölgede, Milli Eğitim Bakanlığı’nın etnik kökene dayalı ayrımcılığın ortadan kaldırılması yönünde tedbirler almasını sağlamak amacıyla, o bölgedeki ilköğretim okullarında etnik kökene dayalı ayrımcılık yapılıp yapılmadığı izleniyor olabilir. Bu izleme sırasında aynı zamanda çocukların cinsiyetleri, hanede kaç bireyin yaşadığı, sosyal güvencelerinin bulunup bulunmadığı gibi konularda da bilgi toplanması mümkündür. Zira daha sonra bu bilgilerden, ayrımcılık yasağıyla ilgili başka amaçlar için de yararlanılabilir. Örneğin bu bilgiler, ailelerin kendi çocukları arasında ilköğretime gönderme bakımından cinsiyete veya engelli olup olmamalarına dayalı bir ayrımcılık yapıp yapmadıklarının tespit edilmesi, ayrımcılık yapılıyor ise kamuoyunun ve yetkililerin dikkatinin bu konuya çekilmesi ve gerekli tedbirlerin alınması yönünde baskı yapılması amacıyla kullanılabilir.

İzleme ve belgelemenin kapsamı yürütülen savunu faaliyetinin amacına ulaşması için elverişli olandan daha geniş olabilirken, bunun tersi çoğu zaman geçerli değildir. Zira eğer izleme ve belgelemenin kapsamı yürütülen savunu faaliyetinin amacından daha darsa, izleme, söz konusu amaca varmaya elverişli olmayacaktır. Örneğin, eğitim hakkından yararlanma bakımından etnik kökene dayalı ayrımcılığın Türkiye çapında yaygın olduğu iddiası varsa ve kamuoyunun dikkati bu hususa çekilmek isteniyorsa, izleme ve belgelemenin kapsamı tek bir okul, tek bir şehir veya bir bölge ile sınırlı olmamalıdır. Zira, tek bir okulda ayrımcılık olması, bu ayrımcılığın ülke genelinde de var olduğunu ortaya koymaya yetmez. Ancak, bu yönde bir şüphe yaratması gerektiği açıktır.

Yukarıda belirtilen nedenlerle, izleme ve belgelemenin kapsamı, izleme ve belgelemeye başlamadan önce, savununun amacı gözetilerek belirlenmelidir. Bu belirlemeyi dört ayrı başlık altında yapmak faydalı olacaktır.