Az rbaycan re s publ kas I t hs L naz rl y az rbaycan dövl t qt sad un vers tet

Az_rbaycan: _qtisadi inkisaf Proqramı (2000-2050)”, Bakı-2000, s_hf_: 17;

34

iqtisadi siyas(tin hazırlanması v( h(yata keçirilm(sind( veril(n q(rarların regionlar

v( (halinin ehtiyaclarını daha dolgun d(rk ed(n v( onlara daha “yaxın” olan

dair(l(r t(r(find(n verilm(sini t(min edir ki, bu da aparılan siyas(tin effektivliyinin

artırılmasını mümkün edir. Bu m(qs(dl( t(tbiq olunan proqramların icrasında da bu

prinsip n(z(rd( tutulur, onların h(yata keçirilm(sind( yerli icra v( özünüidar(

orqanlarının rolu artırılır, b(zi ölk(l(rd( is( proqramların icrası m(qs(dil( ayrı-ayrı

regionlar üzr( dövl(t, öz(l bölm( v( QHT nümay(nd(l(rind(n t(skil olunan

desentralizasiya edilmis icra orqanları t(skil edilir. Az(rbaycanda t(tbiq olunan

proqramların icrası is( kifay(t q(d(r m(rk(zl(sdirilmis v( qarısıq struktura malikdir.

Fikrimizc(, bu yönd( b(l(diyy(l(rin rolunu gücl(ndirm(k daha m(qs(d( uygun

olardı. _vv(la, b(l(diyy(l(r ölk( (razisinin daha genis dair(sini (hat( edir ki, bu da

t(tbiq olunan proqramın daha genis xalq kütl(l(rin( yayılmasını t(min ed(c(kdir.

_kincisi, b(l(diyy(l(r nisb(t(n daha demokratik, s(ffaf v( m(suliyy(tli idar(etm(

sistemini t(skil etm(y( imkan verir ki, bu da v(saitl(rin t(yinatı üzr( s(rf

edilm(sin( s(rait yaradır. _n n(hay(t hökum(t dövl(t proqramlarının icrası

prossesind( b(l(diyy(l(rin yaxından istirakını t(min etm(kl( onların yaradılandan

b(ri formalasmıs “simvolik qurum” reputasiyasını aradan qaldırmaqda böyük rol

oynayacaqdır;

Son olaraq onu qeyd ed(k ki, aqrar sektor _EÖ-l(rin yüks(k inkisaf etmis s(naye

c(miyy(tl(ri olması üçün ilkin t(kan olmusdur. Güclü s(naye, saglam s(h(r h(yatı yalnız

güclü v( saglam aqrar sektorun, k(nd m(skunlasmasının üz(rind( formalasaraq inkisaf

etmisdir. Bu baxımdan aqrar siyas(t dövl(tin s(naye, (rzaq, regional inkisaf, resurs,

ekoloji v( elmi-texniki siyas(tl(rl( qarsılıqlı (laq( v( v(hd(td( h(yata keçirilm(lidir.

35

N*tic* v* t*klifl*r

_ Aqrar sektor t(s(rrüfatçılıgın (n q(dim sferalarından biri olmaqla dünya iqtisadi

inkisafının bütün m(rh(l(l(rind(n keç(r(k müasir dövr( q(d(r g(lib çıxmısdır. Bu

m(rh(l(l(rin h(r birind( iqtisadiyyatdakı rolu d(yis(n v( inkisaf ed(n aqrar sektor

özü il( baglı n(z(ri baxıs v( siyasi doktrinaları da d(yism(y( m(cbur ed(r(k müasir

s(viyy(y( çatdırmısdır. H(min n(z(riyy( v( siyasi doktirnaları arasdırark(n dövl(tin

aqrar siyas(tinin m(qs(d v( v(zif(l(rinin sabit v( keçid iqtisadiyyatı s(raitind(

f(rql(ndikl(ri ortaya çıxsa da bu siyas(tin daim bir ümumi c(h(t( – aqrar sektorun

t(bi(tind(n ir(li g(l(r(k onun daim dövl(tin proteksionist yanasmasına ehtiyacı

olduguna – malik oldugu da açıqlıgı il( görünür;

_ Stabil iqtisadiyyat s(raitind( h(yata keçiril(n aqrar siyas(t t(dbirl(ri mövcud aqrar

münasib(tl(rin s(m(r(liliyini artıraraq, onların daha da inkisaf etdirilm(sin( xidm(t

edirs(, keçid iqtisadiyyatı s(raitind( köhn( münasib(tl(rin tamamil( aradan

qaldırılıb yenil(ri il( (v(z edilm(sin( xidm(t edir v( bu köhn( daxilind( ortaya

çıxaraq t(dric(n inkisaf ed(n yeni münasib(tl(ri mövcud buxovlardan azad etm(k

v( ya tamamil( yenil(rini formalasdırmaq yolu il( h(yata keçirilir. Bu baxımdan

stabil iqtisadiyyat s(raitind( aqrar siyas(t k(nd t(s(rrüfatı m(hsullarının qiym(t v(

buraxılıs s(viyy(sini lazımı h(dd( saxlamaq, onların sıgortalanmasını t(min etm(k,

dünya bazarlarında satısını subsidiyalasdırmaq, aqrar t(s(rrüfatlara xammal

yardımı göst(rm(k, torpaq v( su ehtiyatlarını qorumaq, aqrar elm sah(sind(

arasdırmaları genisl(ndirm(k, fermerl(rin kreditl(sdirilm( m(s(l(l(rini h(ll etm(k

kimi v(zif(l(ri yerin( yetirdiyi halda, keçid iqtisadiyyatı s(raitind( aqrar bazarın

liberallasdırılması, sektorda yeni mülkiyy(t münasib(tl(rinin formalasdırılması,

aqrar t(s(rrüfatların restrukturizasiyası, aqrar kommersiya infrastrukturunun v(

dövl(t t(minatı sisteminin yaradılması v(zif(l(rini h(yata keçirir;

_ Müasir dövrd( aqrar sektorun t(nziml(nm(sind( istifad( olunan metod v(

mexanizml(r iqtisadiyyatın dövl(t t(nziml(nm(sinin ümumi metod v(

mexanizml(rinin bu sektora uygunlasdırılmıs xüsusi formaları olmaqla özünd(

genis miqyaslı t(dbirl(r kompleksini birl(sdirir. Bu baxımdan (sas(n dolayı(iqtisadi)

tipl(rin( üstülük veril(n bu metod v( mexanizml(r yalnız kompleks, bir-biril(

(laq(li v( harmoniz( edilmis s(kild( t(tbiq edil(rs( mü(yy(n s(m(r( ver( bil(r v(

aqrar siyas(tin qarsısına qoyulmus m(qs(dl(r( nail olmaq olar;

_ Bazar iqtisadiyyatına keçid prossesinin (sas istiqam(tl(rind(n biri kimi mülkiyy(t

münasib(tl(rinin yenid(n qurulmasına s(rait yaradan dövl(tsizl(sdirm( v(

öz(ll(sdirm( prossesi ölk(mizin aqrar sektorunda torpaq islahatı, sovxoz v(

kolxozların islahatı v( emal-infrastruktur mü(ssis(l(rinin islahatı kimi üç (sas

istiqam(ti (hat( etmisdir. Bu islahatlar konseptual baxımdan (sas(n düzgün

s(kild( t(sbit edils( d( praktikada ciddi qüsurlarla müsahid( edilmisdir ki, bunların

da tam aradan qaldırılması çox ç(tindir. Lakin bundan sonra formalasdırılan siyas(t

mexanizml(ri il( onun agır n(tic(l(rinin yumusaldılmasına v( neytrallasdırılmasına

nail olmaq olar;

_ Dem(k olar ki, basa çatmıs aqrar islahatlar n(tic(sind( ölk( aqrar sektorunda bas

ver(n k(skin t(n(zzülün qarsısını almaq, daxili t(l(batın öd(nilm(sind( mü(yy(n

müsb(t n(tic(l(r (ld( etm(k mümkün olsa da, h(l( d( ölk(nin ixrac potensialında

ciddi gerilikl(r özünü göst(rir v( istehsal h(cmi v( m(hsuldarlıq mövcud imkanlar

baxımından xeyli asagıdır. Bu m(s(l(l(ri h(ll etm(k üçün növb(ti ill(rd( aqrar

siyas(tin qarsısında müt(r(qqi texnologiyalardan istifad(nin genisl(ndirilm(si,

dünya standartlarına uygun m(hsul istehsalı, yıgımı, t(darükü, saxlanılması,

36

qablasdırılması v( dasınması sisteminin formalasdırılması, soranlasma, eroziya, su

çatısmazlıgı v( x(st(likl(rl( mübariz(nin gücl(ndirilm(si, damazlıq v( seleksiya

isl(rinin s(m(r(liliyinin artırılması kimi istiqam(tl(rd( bir sıra v(zif(l(rin icra

edilm(si dayanmalıdır;

_ Son ill(r ölk(mizd( ümumi sahibkarlıq mühitinin, xüsusil( d( aqrar sahibkarlıq

mühitinin yaxsılasdırılması il( baglı bir sıra normativ-hüquqi aqtlar q(bul edilmis v(

hazırlanan proqramlarda qarsıdakı ill(r üçün bu sah(d( bir sıra t(dbirl(rin

görülm(si n(z(rd( tutulmusdur. Lakin h(mis( oldugu kimi ölk(mizd( problem

normativ-hüquqi s(n(dl(rin hazırlanması sah(sind( deyil, onlardan ir(li g(l(n

müdd(aların icrası sah(sind(dir v( hazırlanan bu normativ-hüquqi xarakterli

s(n(dl(rin reallasdırılmasındaki probleml(rin ortaya çıxması dig(r amill(rl( yanası,

mühüm d(r(c(d( bu aqtlardan ir(li g(l(n v(zif(l(ri h(yata keçir(c(k inzibatiinstutsional

qurulusun, basqa sözl( müvafiq idar(etm( strukturlarının qeyri-t(kmil

xarakter dasımasından asılıdır. Hal-hazırda aqrar sektorun idar(etm( strukturlarının

formalasma v( t(kmill(sm( prossesi davam ets( d(, h(l( d( K(nd T(s(rrüfatı

Nazirliyi v( Torpaq v( X(rit(ç(km( Komit(sinin hüquq v( v(zif(l(ri tam s(kild( birbirind

(n ayrılmamısdır. Aparılan funksional islahatlarla yanası bu sektorun

idar(etm( orqanlarında korrupsioner-bürokratik sistemin dagıdılması, onların

m(hsuldarlıgının artırılması, s(ffaflıq v( demokratizm (n(n(l(rinin kök salması v(

desentralizsiya meyll(rinin gücl(ndirilm(si istiqam(tl(rind( ciddi t(dbirl(rin

görülm(si vacibdir. Bu baxımdan dünya t(crüb(sind( q(bul olunan (n müt(r(qqi

texnologiyaları özünd( birl(sdir(n elektron hökum(t layih(l(rinin hazırlanaraq

sür(tl( h(yata keçirilm(si z(ruridir;

_ Aqrar siyas(tl( baglı dünya ölk(l(rinin t(crüb(sini arasdırark(n bel( bir ümumi

n(tic(y( g(lirik ki, ölk(l(rin inkisaf s(viyy(sind(n, aqrar sektorun (sas f(aliyy(t

sah(l(ri olub olmamasından asılı olmayaraq onların hamısında bu sektor dövl(tin

aktiv proteksionist siyas(tinin t(siri altında inkisaf etmis v( indi d( bu davam

etm(kd(dir. Yalnız 1994-cü il ÜTT-nin Uruqvay Raundunda aqrar istehsala daxili

subsidiyaları, bazara giris mane(l(rini, onların ixracını subsidiyalasdırmagı, qeyritarif

gömrük mane(l(rini aradan qaldırmagı n(z(rd( tutan K(nd T(s(rrüfatı

Sazisinin (Agreement on Agriculture) q(bul edilm(si il( bu sah(d( bir q(d(r

liberallasdırma müsahid( edilm(kd(dir. Bu baxımdan ölk(miz üçün d( dünyada

q(bul olunan yeni qaydalara uygun olaraq aqrar sektoru d(st(kl(m( t(dbirl(rini

özünd( birl(sdir(n saglam aqrar siyas(t mexanizml(rinin formalasdırılması v(

h(yata keçirilm(si növb(ti ill(rd( daha da aktuallıq k(sb ed(c(kdir;

37

Md*biyyat siyahısı

D*rslik v* monoqrafiyalar:

1. William J. Barber, “A History of Economic Thought”, October, 2002, orginally

published by Preager 1968 and Penguin 1967, Elektron kitab, s(hf(:

http://www.wesleyan.edu/css/readings/Barber/toc.htm;

2. Doç. Dr Arif Ersoy, “=ktisadi teoriler ve düsüncelerin gelisme tarihi”, II

Baskı, _zmir, 1990;

3. Henry W. Spiegel , “The Growth of Economic Thought”, Duke University Press,

Durhan, North Carolina, 1971;

4. Maurice Schiff and Alberto Valdes, World Bank, “Agriculture and

Macroeconomy”, Elsevier Science, Handbook of Agricultural Economics, Ed. By

B.Gardner and G. Rausser, March 24, 1998 revisions;

5. Gustav Ranis, “The evolution of development thinking: theory and policy”,

Economic Growth Center Yale Univercity, Center Discussion Paper No. 886, May

2004;

6. Claudio Bravo-Ortega, Daniel Lederman, “Agriculture and National Welfare

Around the World: Causality and International Heterogeneity since

1960”, WB Research Working Paper 3499, February 2005;

7. Campell R. Mcconnell, and Stenley L. Brue, “Economics: principles, problems,

and policies”,14’th edition, Irwin McGraw-Hill Companies, International Edition,

1999;

8. William Liefert and John Swinnen, “Changes in Agricultural Markets in

Transition Economies”, Economic Research Service United State Department of

Agriulture (ERS), Agricultural Economic Report No. AER806, March 2002;

9. Kamil Sadıqov, “Milli iqtisadiyyatın dövl*t t*nziml*nm*sinin konseptual

*sasları”, Bakı-1999;

10. L.T. Axundzad(, A._. _s(dov, “Aqrar Hüququ”, Bakı, “Qanun”, 2003;

11. “Economics”, Fourth edition, Roger A. Arnold, California State University, San

Marcos, South-Western College Publishing, Ohio, 1998;

12. Aziz Babacan, “Genel tarım politikaları çerçevesinde dogrudan gelir

ödemeler sistemi”, TC Devlet Planlama Teskilatı, Aralık, 1999,

http://ekutup.dpt.gov.tr/babacana/gelirode.pdf;

13. Zvi Lerman, Csaba Csaki, and Gershon Feder, “Land Policies and Evolving

Farm Structures in Transition Countries”, World Bank, January, 2002;

14. Johan Swinnen and Ayo Heinegg, “On the Political Economy of Land Reforms

in the Former Soviet Union”, Katholieke Universiteit Leuven, LICOS Centre for

Transition Economics, http://www.econ.kuleuven.ac.be/licos, Belgium, Discussion

Paper 115/2002;

15. Kimberly Stuart and C. Ford Runge, “Agricultural Policy Reform in the United

States An Unfinished Agenda”, University of Minnesota, Center for

International Food and Agricultural Policy, Working Paper WP96-3, October 1996;

16. John Baffes and Jacob Meerman, “From Prices to Incomes: Agricultural

Subsidization without Protection?”, The World Bank, June 13, 1997;

17. Russell L. Lamb, As. Professor Agricultural and Resource Economics NCSU,

“Consolidation in U.S. Agriculture And the role of Public Policy”, Prepared

for Southern Extension Meetings Williamsburg, Virginia, http://www.agecon.

ncsu.edu/faculty/lamb/lamb.htm;

38

18. Ed. Rosalie Targonski, “Outline of U.S. Government”, Office of International

Information Programs U.S. Department of State, 2000;

19. Won W. Koo and Jinqiang Lou, “The Relationship between the Agricultural

and Industrial Sectors in Chinese Economic Development”, Department of

Agricultural Economics Agricultural Experiment Station North Dakota State

University, Agricultural Economics Report No.368, January 1997;

20. Sylvie Demurger, Jeffrey D. Sachs, Wing Thye Woo, Shuming Bao, Gene Chang

and Andrew Mellinger, “Geography, Economic Policy and Regional

Development in China”, Harvard University Cambridge, Massachusetts,

http://post.economics.harvard.edu/hier/2002papers/2002list.html, Institute of

Economic Research March 2002;

21. Guo Li, Scott D. Rozelle and Jikun Huang, “Land Rights, Farmer Investment

Incentives, and Agricultural Production in China”, Department of

Agricultural &Resource Economics, UCD ARE Working Papers (University of

California, Davis), Paper 00-024, 2000;

22. _slam _brahimov, “Aqrar iqtisadiyyatın aktual probleml*ri”, “T(hsil”, Bakı,

2002;

23. H._. Allahverdiyev, K.S. Qafarov, _.H. _hm(dov, “=qtisadiyyatın dövl*t

t*nziml*nm*si”, D(rslik, Nasir n(sriyyatı, Bakı, 2002;

24. Elsad Abdullayev, “=nzibati hüquq”, D(rslik, Bakı, 2001;

25. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, “Economics”, McGraw-Hill Education, Seventh

edition, 2003;

26. Yair Mundlak, Donald F. Larson and Al Crego, “Agricultural Development:

Issues, Evidence, and Consequences” Policy Research Working Paper 1811,

The World Bank Development Research Group, August 1997;

27. Klaus Deininger, Gershon Feder, “Land Institutions and Land Markets”, Policy

Research Working Paper 2014, The World Bank Development Research Group

Rural Development, November 1998;

28. John F. M. Swinnen and Hamish R. Gow, “Agricultural credit problems and

policies during the transition to a market economy in Central and

Eastern Europe”, Policy Research Group Working Paper No.6, 1997;

29. Erik Mathijs and Johan F. M. Swinnen, “The economics of agricultural

decollectivization in East Central Europe and the Former Soviet Union”,

Policy Research Group Working Paper No.9 (Revision of No. 1), May 1997;

30. J. Mohan Rao, Servaas Storm, “Agricultural Globalization in Developing

Countries: Rules, Rationales and Results”, Working Paper Series No.71,

Political Economy Research Institute University of Massachusetts Amherst,

December, 2002;

31. Kimberly Ann Elliott, “Agricultural protection in rich countries: how did we

get here?”, Center for Global Development and Institute for International

Economics, Working Paper No.47, September, 2004;

32. John R. Heath, “Agriculture Policy Reform in the ECA Transition

Economies, 1991-2002”, An Assessment of the World Bank’s Approach, The

World Bank Operations Evaluation Department (OED), 2003;

33. Bruce Gardner, “Causes of Rural Economic Development”, Working Paper 03-

09, Department of Agricultural and Resource Economics The University of

Maryland, College Park, 2003;

34. Johan F. M. Swinnen, “An explanation of land reform choices in Central and

Eastern Europe”, Policy Research Group Working Paper No.5;

39

35. Laurence Smith, “Options in Agricultural Policy”, Contributing Paper, Prepared

for Thematic Review IV.2: Assessment of Irrigation Options, For further

information see http://www.dams.org/;

36. Jason G. Hartell and Johan F. M. Swinnen, “Trends in agricultural price and

trade policy instruments since 1990 in Central European countries”,

Policy Research Group Working Paper No.4, Department of Agricultural Economics,

Katholieke Universiteit Leuven, March 1997;

37. Zafer Yükseler, “Tarımsal destekleme politikaları ve dogrudan gelir destegi

sisteminin degerlendirilmesi”, T.C Devlet Planlama Teskilatı, Agustos 1999;

38. Aziz Babacan, “Genel tarım politikaları çerçevesinde dogrudan gelir

ödemeleri sistemi”, T.C Devlet Planlama Teskilatı, Aralık 1999;

39. Ceren Aydın, “Dünya ticaret örgütü tarım müzakereleri, AB ve Türkiye’nin

pozisyonları”, Avrupa Birligi Genel Sekreterligi, Tarım ve Balıkçılık Dairesi,

Uzmanlık Tezi, Ankara, Mayıs, 2004;

40. Susan Rose-Ackerman, “Hakimiyy*t v* Korrupsiya: s*b*bl*r, n*tic*l*r v*

islahatlar”, (_ngilis dilind(n t(rcüm(), Bakı, 2004;

M*qal*l*r:

41. Hans P. Binswanger and Klaus Deininger, “Explaining Agricultural and

Agrarian Policies in Developing Countries”, Forthcoming in the Journal of

Economic Literature, March 11, 1997;

42. De Janvry Alain, “The Role of Land Reform in Economic Development:

Policies and Politics”, American Journal of Agricultural Economics, 63, May,

1981, pp. 384-392;

43. Johnston B. F, and Mellor J. W, “The role of agriculture in economic

development”, American Economic Review, 1961, 51;

44. Ahmet Büke, “E-devlet Kavramı ve Türkiye’de E-devlet”,

http://www.izto.org.tr/rapor/edevletd.htm, _zmir Ticaret Odası, 15 Ocak 2002;

45. Zvi Lerman, “Agriculture in Transition Economies: From Common Heritage

to Divergence”, Agricultural Economics, 26, 2001, pp.95-114;

R*smi s*n*dl*r:

46. “AR Konstitusiyası”, 12.11.1995;

47. “Aqrar islahatın *sasları haqqında” AR Qanunu, 18.02.1995;

48. “Sovxoz v* kolxozların islahatı haqqında” AR Qanunu, 18.02.1995;

49. “Torpaq islahatı haqqında” AR Qanunu, 16.07.1996;

50. “Sovxozların, kolxozların v* k*nd t*s*rrüfatı m*hsullarının istehsalı il*

m*sgul olan dig*r hüquqi v* fiziki s*xsl*rin (e`mal mü*ssis*l*rind*n

basqa) vergi borclarının silinm*si haqqında”, 26.03.1999;

51. “Kredit ittifaqları haqqında” AR Qanunu, 02.05.2000;

52. “Taxıl haqqında” AR Qanunu, 16.06.2000;

53. “AR-nin Mülki M*c*ll*si”, 01.09.2000;

54. “AR-nin Vergil*r M*c*ll*si”, 01.01.2001;

55. “K*nd t*s*rrüfatı m*hsulları istehsalçılarına müdd*tli vergi güz*stl*rinin

verilm*si haqqında”, AR Qanunu, 27.11.2001;

56. “Dövl*t satınalmaları haqqında” AR Qanunu, 27.12.2001;

57. “K*nd t*s*rrüfatında sıgortanın stimullasdırılması haqqında” AR Qanunu,

18.06.2002;

40

58. “Qiym*t v* tarifl*rin s*rb*stl*sdirilm*si haqqında”, AR Prezidentinin

f(rmanı, 02.01.1992;

59. “Aqrar islahatların sür*tl*ndirilm*sin* dair b*zi t*dbirl*r haqqında” AR

Prezidentinin f(rmanı, 22.03.1999;

60. “AR-d* aqrar bölm*nin idar*etm* sisteminin t*kmill*sdirilm*si

haqqında” AR Prezidentinin f(rmanı, 04.02.2000;

61. “AR-nin Sahibkarlıga Köm*k Milli Fondu Haqqında Msasnam*nin t*sdiq

edilm*si haqqında” AR Prezidentinin f(rmanı, 27.08.2002;

62. “Aqrar bölm*d* idar*etm*nin t*kmill*sdirilm*si t*dbirl*ri haqqında” AR

prezidentinin s(r(ncamı, 23.10.2004;

63. “Aqrar bölm*d* lizinqin genisl*ndirilm*si sah*sind* *lav* t*dbirl*r

haqqında”, AR prezidentinin s(r(ncamı, 23.10.2004;

64. “1999-2000-ci ill*rd* AR-d* aqrar islahatların d*rinl*sdirilm*si v* k*nd

t*s*rrüfatında sahibkarlıgın inkisafına köm*k göst*rilm*sin* dair dövl*t

proqramı”, 09.11.1999;

65. “AR-da 2002-2006-cı ill*rd* aqrar bölm*nin inkisafına dair proqram”,

17.10.2002;

66. “AR Regionlarının sosial-iqtisadi inkisafı dövl*t proqramı (2004-2008)”,

11.02.2004;

67. “K*nd t*s*rrüfatı m*hsullarının istehsalçılarına neft m*hsullarının

güz*stli satısı bar*d*”, 49 W-li NK Q(rarı, 26.03.1999;

68. “Tarımsal Politikalar ve Yapısal Düzenlemeler Özel =htisas Komisyonu

Raporu”, Sekkizinci Bes Yıllık Kalkınma Planı, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Planlama

Teskilatı(DPT) DPT: 2516 – Ö_K: 534, Ankara 2000;

69. “Az*rbaycanın Statistik Göst*ricil*ri 2004”, AzStat, Bakı 2004;