Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri coğrafiya və TƏBİİ resurslar

 
Şəkil 4. Şərqi Kür depressiyasının morfometrik gərginliyə görə rayonlaşdırma xəritəsi 
Cədvəl 1 
Morfometrik kəmiyyət göstəricilərinə görə ayrılmış ekogeomorfoloji rayonlar 
Morfometrik göstəricilər 
Bal 
Rayon 
Sahə, km
2 
Sahə, % 
Üfüqi parçalanma 
(km/km
2
) 
Şaquli parçalanma 
(m) 
Meyllik(
°) 
0-0,4 
0-10 
0-1 
1-2 
Zəif 
19811,995 
75,62 
0,4-0,8 
10-100 
1-2 
3-4 
Mülayim 
4000,178 
15,27 
0,8-1,2 
100-300 
2-10 
5-6 
Orta 
1653,488 
6,31 
1,2 < 
300-532 
10-60 
7-8 
Yüksək 
735,183 
2,81 
Ümumi sahə 
 
26200,845 
100 

---

Coğrafiya və təbii resurslar, №1 (13), 2021 
44
Orta (5-6 bal) və yüksək (7-8 bal) gərginlikli 
morfometrik rayonlar əsasən şimal və şimal-şərq 
hissədə yerləşən struktur-denudasion mənşəli dep-
ressiyadaxili yüksəklikləri, Mil düzənliyinin maili 
dağətəyi qərb hissəsini, Hacıyolçu şoranlığı və ət-
raf sahələri əhatə edir. Orta gərginlikli rayon ümu-
mi ərazinin 6,31 %-ni (1653,488 km
2
), yüksək gər-
ginlikli rayon isə 2,81 %-ni (735,183 km
2
) təşkil 
edir (şək. 4.10). Gödəkboz, Duzdağ, Qaraməryəm, 
Padar, Qaraca Bozdağı, Xocaşen-Göyçay, İnqar, 
Ləngəbiz-Hərəmi, Mişovdağ, Ələt antiklinal tirə və 
silsilələrində intensiv tektonik qalxma və arid-de-
nudasiya prosesləri fonunda inkişaf edən yarğan-
qobu eroziyası, gil karstları kimi mənfi ekzomorfo-
genez proseslər son dərəcə gərgin ekogeomorfoloji 
şərait yaratmışdır. Qeyd edilən ərazilərdə endogen 
və ekzogen proseslərin qarşılıqlı təsiri nəticəsində 
yaranan morfodinamik gərginlik orta və yüksək 
dərəcəyə çatan üfüqi və şaquli parçalanma, meyllik 
göstəricilərində təzahür etmişdir. Mil düzənliyinin 
maili dağətəyi qərb hissəsində isə dərə və intensiv 
qobu eroziyası, orta və yüksək dərəcədə səthi yu-
yulma prosesləri morfometrik gərginliyin artma-
sına səbəb olmuşdur. Eol və şoranlaşma proseslə-
rinin inkişaf etdiyi Hacıyolçu şoranlığı və ətraf sa-
hələr isə qədim və quru çay dərələri ilə intensiv 
parçalanmışdır. Orta gərginlikli morfometrik rayon 
daxilində üfüqi parçalanma 0,8-1,2 km/km
2
, şaquli 
parçalanma 100-300 m, səth meylliyi 2-10° arasın-
da, yüksək gərginlikli morfometrik rayon daxilində 
isə qeyd edilən göstəricilər müvafiq olaraq 1,2 
km/km
2
-dən artıq, 300-532 m və 10-60° arasında 
qiymət alır.