Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti Dil haqqında verilən fikirlərdən hansı daha dəqiqdir?
Yüklə 1,06 Mb.
|
|
B) Dialoji; C) Səsli; D) Səssiz; E) Zahiri; 636. Ünsiyyət şəraitindən asılı olaraq nitqin hansı təzahür formaları var? Cavabların hansı düzgündür? 1. Nitqin zahiri və daxili təzahür formaları var. 2. Zahiri nitq danışıq səsləri ilə ifadə olunması, qrammatik qəliblərə, ədəbi dil normalarına salınmış nitqdir. 3. Zahiri nitq üçün aydınlıq, məntiqlilik, səlislik, ahəngdarlıq və s. əsas şərtlərdir. 4. Daxili nitq insanın öz-özünə danışması prosesidir, tələffüz olunmayan səssiz nitqdir. 5. Daxili nitq insan çətinliyə düşdükcə yaranır və vəziyyətdən çıxmağın yollarını aydınlaşdırır. A) Hamısı; B) 1, 2, 3; C) 2, 4, 5; D) 1, 4; E) 3, 5;
A) Hər iki nitq daxili nitq adlanır? B) Nitqin iki forması var: şifahi və yazılı. C) Şifahi və yazılı nitq insanların bir-biri ilə dil vasitəsi ilə ünsiyyətinin iki formasıdır. D) Şifahi və yazılı insanın oxuyub yazmaq, düzgün danışmaq bacarığının inkişafı üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. E) Şifahi nitq tədricən yazılı nitq üçün möhkəm əsas yaradır, yazılı nitqin inkişafı da şifahi nitqin zənginləşməsinə kömək edir. 638. Bunlardan hansı şifahi nitqə aid xüsusiyyətləri izah edir? 1. Şifahi nitq eşitmə qavrayışı üçün müəyyənləşdirilmiş səsli nitqdir. 2. Şifahi nitq avtomatik yaranır və təbii şəraitdə gedir. 3. Şifahi nitq canlı ünsiyyət prosesidir. 4. Şifahi nitq öz sintaktik quruluşuna görə sadədir. 5. Şifahi nitqdə sözlərin orfoepik normalara müvafiq tələffüzü, nitq formalarının düzgünlüyü tələb olunur. A) Hamısı; B) 1, 5; C) 2, 3; D) 3, 5; E) 1, 4;
1. Yazılı nitq görmə qavrayışı üçün müəyyənləşdirilmiş qrafik nitqdir. 2. Yazılı nitq prosesində fikirləşmək, götür-qoy etmək üçün imkan olur. 3. Yazılı nitqin əsasında həm görmə, həm eşitmə, həm də hərəki duyğular durur. 4.Yazılı nitqdə məntiqi ardıcıllıq gözlənilir, yersiz təkrarlara yol verilmir. 5.Qrammatik normalarla idarə olunan yazılı nitq daha çox normalaşdırılmış, davamlı nitqdir. A) Hamısı; B) 1, 4; C) 2, 3; D) 1, 3; E) 2, 5;
1. Nitqin sadə, hamı üçün aydın və 2. Dilimizin zənginliyindən istifadə edilməsini, işlənmə yerinə görə daha münasib, dəqiq sözlərin seçilməsini; 3. Danışıq prosesində danışan və dinləyənin onu başa düşməsini; 4.Cümlədəki mənaya uyğun gəlməyən, yersiz, mənası anlaşılmayan, əcnəbi sözlər, farqan və qeyri-mədəni sözlərin işlədilməməsini; 5.Nitq prosesində danışanla bərabər dinləyənin, cavab verənin orada olmasını; A) Hamısı; B) 1, 2, 3; C) 3, 4; D) 4, 5; E) 2, 5;
A) Orfoepik B) Morfoloji C) Orfoqrafik D) Yazılı dilin normalarına E) Düzgün yazılı qaydalarına 642. Şifahi və yazılı nitq necə təzahür edir? A) nitq mədəniyyətinin inkişafı həm şifahi, həm də yazılı nitqdən asılı olması onun təzahür formasıdır B) nitqin mədəni səviyyəsinin müəyyənləşməsində C) şifahi və yazılı nitq arasında əlaqə D) nitq dilin mövcudluq formasıdır E) şifahi və yazılı nitqin düzgün təşkil edilməməsi 643. Orfoepik və orfoqrafik norma necə müəyyən edilir? A) hər iki forma dilin fonetik quruluşu, xüsusilə ahəng qanunu ilə müəyyən edilir B) orfoepik norma ilə C) orfoqrafik norma ilə D) leksik norma ilə E) qrammatik norma ilə / fonetik // leksik /// qrammatik A) I , B) II , C) I, III D) III E) II, III 644. Orfoepiya normalarını müəyyənləşdirərkən hansı prinsiplərə əsaslanılmalıdır?Düzgün cavab hansıdır? 1. Tələffüzün asanlığı; 2. Danışığın təbiiliyini qorumaq; 3. Qənaət prinsipinə əmələ etmək; 4. Tələffüzü və yazılışı çətin sözlərin danışıq dilinə uyğun qəbul edilməsi; 5. Ahəng qanununun gözlənilməsi; 6. Fonetik normaların çətinləşdirilməsi; A) Hamısı; B) 1, 5; C) 2, 3; D) 4, 6; E) 1, 2; 645. Azərbaycan orfoqrafiyası hansı prinsiplərə əsaslanır? A) fonetik, morfoloji, tarixi-ənənəvi; B) fonetik; C) morfoloji; D) morfoloji, tarixi- ənənəvi; E) tarixi-ənənəvi; 646. İntonasiya nəyi ifadə edir? A) İnsanın daxili aləminin zahiri göstəricisidir B) Nitqin ifadəlilik vasitəsidir C) Səs tonun qalxıb-enməsidir D) Sözün vurğulu olmasını E) Səsin daxili mənasıdır 647.İntonasiyanın vacib ünsürləri hansılardır? A) Vurğu, temp, fasilə, tembr və səsin melodikliyi B) Temp, fasilə, tembr C) Vurğu, səs, fasilə D) Səsin gücü, sürəti, ritmi E) Ritm, tembr, vurğu 648. Intonasiyanın ifadəlilikdə rolu: A) Intonasiya, nitqin hərəkəti, şaxələnmə prosesi, səslənmənin yüksəkliyi, gücü, tempi və fasiləliyidir B) durğu işarələri ilə ifadə olunur C) işarələr ilkin intonasiyaya uyğun gəlir D) nitqdə tətbiq etmə vərdişi çoxdur E) nitq intonasiya, ritmik tərəfi dəyişdirmir 649. Ifadəlilikdə intonasiya anlayışı haqqında. A) intonasiya fikrin ifadə vasitəsi olub, danışanın öz dediklərinə münasibətini əks etdirir B) emosional intonasiya C) mətndə olan məzmun dərindən qavranılır D) şagirdlərdə şüurlu oxu qabiliyyəti E) məruzənin diqqətlə oxusu 650.Intonasiyanın əsas elementləri sırasından verilənlərdən biri düzgün deyil. A) nitqin tonu B) məntiqi vurğu C) nitqin ifadəliliyi D) səsin qalxması E) səsin enməsi 651. Ifadəliliyin müəyyən olunması əsasən hansı cərgədədir? A) əsasən intonasiyada B) məzmunu dərk etmək C) təsəvvürdə canlandırma D) səsin melodiyası E) məntiqi ifadəlilikdə 652. Nitq intonasiyasının səs vasitələri hansılardır? A) Səsin gücü, istiqaməti və sürəti. B) Səsin tempi və ritmi. C) Səsin gücü və emosionallığı. D) Səsin vurğusu və tempi. E) Səsin vurğusu, tempi və melodikliyi 653. İntonasiya haqqında hansı cavab doğrudur ? A) insanın daxili aləminin zahiri göstəricisidir B) nitqin ifadəlilik vasitəsidir C) sözün vurğulu tələffüzüdür D) səs tonunun qalxıb-enməsidir E) səsin daxili mənasıdır 654. Mətnin oxu prosesində dirilməsi, canlandırılması nə adlandırılır? A) Emosional-obrazlı ifadəlilik B) Obrazlı İfadəlik C) İfadəli oxu D) Məntiqi oxu 655 İntonasiyanı xarakterizə edən səs sistemi nədən təşkil olunmuşdur? A) Səs vahidlərindən B) Səs tərkiblərindən C) Yalnız sait səslərdən D) Yalnız samit səslərdən E) Durğu işarələrindən 656. Nitq intonasiyasının səs vasitələri hansılardır? A) səsin gücü, istiqaməti, sürəti B) səsin uçarlığı C) səsin melodikliyi D) səsin məlahətliliyi E) səsin istiqaməti və sürəti
A) ölçü, qafiyə, bölgü B) fasilə C) temp
D) ritm E) nida
A) nəfəsalma, nəfəsvermə, fasilə B) fasilə, nəfəsalma, nəfəsvermə C) nəfəsvermə, fasilə D) nəfəsalma, fasilə E) fasilə, nəfəsalma
A) durğu işarələri; B) vurğu; C) fasilə; D) intonasiya; E) səs tonu 660.Verilmiş mətnin oxusuna hansı tempin daha çox uyğun gəldiyini müəyyənləşdirin Bu qəlbim ovuzmaz sınıq saz kimi, Dərd də gülə-gülə gəldi yaz kimi Allaha, tanrıya etiraz kimi Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən. A) Aramla B) Orta C) Surətlə D) Aramla və sürətlə E) Orta və surətlə 661. Dilimizdə özləşmə meylləri hansıdır? A) bu elə prosesdir ki, daha çox mövcud alınma sözlərin işlədilməsi əleyhinə yönəlir B)bu meyllər heç də özünü doğrultmur C) son vaxtlar bir sıra leksitk vahidlər meydana çıxmışdır D) dili tərk etmiş bir sıra türk mənşəli sözlərin qayıtması E) özləşmə prosesi üçün şərait yaranmışdır 662. Dilimizin tərkibinə özləşmə meylinə aid olan sözlərdən biri «Məcmuə,jurnal» mənasındadır. A) toplu
B) ifadəlilik C) ömürlük D) deyim E) bilgi
A) XX əsrin 60-cı illərini B) XX əsrin 50-ci illərini C) XX əsrin 70-ci illərini D) XX əsrin 30-40-cı illərini E) XX əsrin 80-ci illərini
A) Dildəki bütün alınma termin və şəkilçilərin Azərbaycan (türk )qarşılığı ilə əvəzlənməsi B) ədəbi dili etnik yaddaşına aytarmaq C) alınma sözlərin milliləşdirilməsi cəhdi D) ədəbi dili başqa dillərin təsirinə məruz almaqdan xilas etmək cəhdi E) alınma sözlərin bəzilərinə qarşılıq tapmaq cəhdi 665. Hansı cərgədə son illərin özləşmə meylinin məhsulu olan sözlərdən ibarətdir? A) bilgisayar, cağdaş, bölgə, yetərsay B) yüzlük, minlik, başlıq, sözlük C) peyk, səfir, imic, başçı D) kosmonavt, rəhbər, rabitə, menecment E) biznes, səfir, prezident 666. Azərbaycan dilində özləşmə prosesinə şərait yaradan başlıca amillər hansılardır? Biri düzgün deyil: A) başqa dillərlə əlaqənin kəsilməsi B) dövlət dili kimi dilimizə qayğının artması C) xalqın milli şüyrunun, özünüdərkin güclənməsi D) Azəırbaycan xalqının müstəqillik qazanması E) söz sənətkarlarının, ziyalıların bu istiqamətdə fəallığı 667..Hansılar lüğət tərkibində özləşmə göstəricisi sayıla bilər? 1.Yayım. 2. Münaqişə. 3. Soydaş 4. Təhlükə 5. Çağdaş. 6. Toplu. 7. Səlahiyyət. A) 1, 3, 5, 6 , B) 2, 3, 5, 6 C) 1, 5, 7 D) 2, 4, E) 3, 5, 6 668. Lüğət tərkibində özləşmə yolları hansılardır?Biri səhvdir. A) bütün alınma sözlərin ucdantutma əvəz edilməsi B) xalq danışq dilindən söz götürülməsi C) digər qohum dillərdən söz götürülməsi D) dilin daxili imkanları hesabına yeni sözlərin yaradılması E) köhnəlmiş sözlərin dirildilməsi 669. Biri dilimizdə özləşmə meyillərinin əlaməti kimi götürülə bilməz: A) dili tərk etmiş bir sıra türk mənşəli sözlərin yenidən qayıtması, yeni dirilən sözlər özləşmə prosesinə daxil deyil B) Azərbayan dilinin lüğət tərkibində 60-cı illərdən özləşmə meylləri müşahidə olunur. C) özləşmə prosesinin yollarından biri də türk dillərinin təsiridir. D) sənətkarın qədim mənbələrdən söz götürməsi də özləşmə meyllərinə daxildir E) özləşmə prosesində dilə daxil olan bir sıra leksik vahidlər öz qeyri-türk mənşəli qarşılıqları ilə işlənərək sinonimlik yaradırlar. 670 .Aşağıdakı sözlərin alınma qarşılıqlarından birində səhvə yol verilmişdir: A) toplum - dövlət B) soykökü - nəsil C) bilgi - məlumat D) durum – vəziyyət E) dönəm – mərhələ 671.”Dirilən” sözlər cərgəsini göstərin. A) çavuş, ulu, dürlü B) bildiriş, nəfəslik, yaraqlı C) çimərlik, başqan, duracaq D) duyum, qurultay, soyqırım E) istilikölçən, ildönümü, çaödaş 672. Nitq normalarının tarixiliyi haqqında səhvi göstərin: A) Dövr keçdikcə ədəbi dilin normalarında əvvəlkindən fərqli olaraq əlamətlər, keyfiyyətlər meydana çıxır B) norma tarixi kateqoriyadır C) nitq normalarının tarixiliyi ədəbi dilin inkişafının, təkmilləşməsinin nəticəsidir D) qrammatik normalarda dəyişiklik ləng gedir E) fonetik normalarda dəyişiklik ləng gedir
A) Dövr keçdikcə ədəbi dilin norması əvvəlkindən fərqli olaraq əlamətlər meydana çıxır B) fonetik normalarda dəyişiklik ləng gedir C) norma tarixi kateqoriyadır D) qrammatik normalarda dəyişiklik ləng gedir E) nitq normalarının tarixiliyi ədəbi dilin inkişafının, təkmilləşməsinin nəticəsidir 674. Nitq normalarının tarixiliyi nəyin nəticəsidir? A)Ədəbi dilin inkişafının B) Nitqin yığcamlığının C) düzgün nitqin D) natiqliyin E) nitq istinaları 675. Nitq normalarının tarixiliyi necə başa düşülür? A) norma tarixi kateqoriyadır, nisbi sakitlikdər B) əvvəlkilərdən fərqli əlamətlər C) keyfiyyətli əlamətlər meydana çıxır D) leksik normada özünü göstərir E) fonetik normada dəyişmə ləng gedir 676. Tarixilik cəhətdən nitq normalarının hansında dəyişmə ləng gedir? A) fonetik və qrammatik normalarda B) leksik və qrammarik normalarda C) fonetik və qrammatik normalarda D) leksik normada E) hamısında 677. Nitq istisnaları nədir? A) ədəbi dildəki qeyri-normativ hallar əsasən normanın tarixi hərəkətinin təkamülüdür B) ədəbi dil normasının pozulması C) istisnalar normanın işləkliyi səviyyəsində olmur D) nitqin normanın mövcudluğunu istisnalarsız təsəvvür etməmək E) istisnaların mövcudluğunu tətbiq etmək 678. Nitq istinaları hansı şəraitdə meydana çıxır? 1- Öz dövrünü keçirmiş nitq vahidləri bu və ya digər üslubda ilişib qalanda 2- Orfoqrafiya qaydalarına əməd edilmədikdə 3- Yeni meydana çıxan nitq vahidləri bir müddət normativləşməyəndə 4- Orfoepiya qaydalarına əməl edilmədikdə 5- Qrammatik normalara etinasızlıq göstərildikdə A)1,3 B) 1,5 C) 3,4 D) 2.4 E) 2,5 679. Nitq istinalarının digər adı nədir? A) qeyri – normativ hallar B) normativ hallar C) xüsusi hallar D) ümumi hallar E) faydasız sözlər
A) yeni yaranmış nitq vahidləri norma halına düşmür, normativləşə bilmir B) ədəbi dildə işlənən C) dövrünün nitq vahidləri D) yeni yaranmış sözlər E) nitq vahidləri normativləşir 681. Ədəbi dildə istinalar dedikdə nə başa düşülür? A) qeyri-normativ hallar B) yeni yaranmış sözlər C) ədəbi dildə işlənən D) nitq vahidləri normalaşır E) ədəbi dildə normativləşir 682. Dilin dövlət dili olması hansı üslubdadır? B) məişət C) bədii
D) publisistik E) elmi
A) 1924-cü ildə B) 1822-ci ildə C) 1914-cü ildə D) 1940-cı ildə E) 1930-cu ildə
A) Yunanstanda B) İtaliyada C) Romada D) Şərqi Rusiyada E) Avropada 685. Natiqliyin sahələri olan cərgəni göstər: A) Bədii natiqlik, akademik, siyasi, inzibati-idarə, işgüzar natiqlik B) fonetik, leksik, qrammatik, siyasi C) bədii, texniki, siyasi D) mədəni.iqtisadi E) elmi, texniki, mənəvi 686. Natiqliyin belə sahəsi yoxdur: A) iqtisadi B) akademik C) siyasi D) bədii E) işgüzar 687. Bunlardan biri natiqliyin sırasında deyil: A) publisistik natiqlik B) İşgüzar natiqlik C) bədii natiqlik D) akademik natiqlik 688. “Cənablar, Avropa Şurası Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün pozulması” faktına öz münasibətini bildirməsi natiqliyin hansı sahəsidir A) siyasi natiqlik B) bədii natiqlik C) inzibati- idarə natiqliyi D) akademik natiqlik E) işgüzar natiqlik 689. Natiqlik sahələri olan cərgələri göstərin: A) bədii natiqlik, akademik natiqlik, siyasi natiqlik, inzibati-idarə natiqliyi, işgüzar natiklik B) fonetik, leksik, qrammatik, siyasi C) bədii, texniki, siyasi, iqtisadi D) mədəni, intisadi, bədii E) elmi, texniki, mənəvi 690. Natiqliklə nitq mədəniyyətinin fərqi: A) Zəngin nitq bazasına malik olmaq, yüksək mədəniyyət və qabiliyyətə malik olan şəxs natiq kimi formalaşır, öz nitqi ilə kənardakı şəxsləri özünə heyran edir, nitq mədəniyyətinə sahib olmaq,nitq normalarına əməl etmək hər bir dil daşıyıcısının borcudur B)Dinləyicilərin səviyyəsi nəzərə alınmalıdır C) Hər bir savadlı adam natiq ola bilər D) Nitqi dəqiq və gözəl olan şəxslər natiq ola bilər E) Nitq yığcam və ifadəli olmalıdır 691. Natiqlik sənətində mimikaya aid xüsusiyyətlər kimi verilənlərdən biri doğru deyil: A) Jest və mimika bir yerdə ola bilməz B) mimika nitqə sözlə ifadəsi mümkün olmayan çalarlar verir C) yalnız şifahi ədəbi dilə xasdır D) müxtəlif emosional vəziyyətləri ifadə edir E) sözün ciddi və ya kinayə ilə deyilməsini başa düşməyə kömək edir
A) Nitqdəki əsas yerləri bir neçə dəfə yüksək tonla təkrar etmək B) Nitqə əvvəlcədən hazırlaşmaq C) Nitqin intonasiyasına, ritminə fikir vermə Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|