İşgüzar kommunikasiyada maneələr.
Kommunikasiya hər şeyin yolunda getdiyi,
ötürülən informasiyanın nəzərdə tutulduğu formada alıcıya çatdığı hamar bir proses
deyil. Nəzərə alsaq ki, kommunikasiyada ən önəmli faktorlardan biri insan amilidir,
müəyyən maneə, problem, anlaşılmazlıqların ortaya çıxması qaçılmazdır. Çünki
kommunikasiyanın tərəfləri olan insanlar müxtəlif dərketmə, qavrama, yorumlama
səviyyəsinə malikdir. İnsanların temperament və emosional çıxışları da fərqli
olduğundan informasiyanın mənbəyi və alıcı arasında maneələrin yaranması təbiidir.
Əsas məsələ bu tip baryerlərin vaxtında aşkarlanıb aradan qaldırılmasıdır.
İnformasiya mübadilə prosesində ən çox aşağıdakı tipli maneələrlə qarşılaşırıq:
1
.Subyektiv interpretasiya
– Hər bir alıcı qəbul etdiyi informasiyanı, ilk növbədə
şəxsi ünsiyyət təcrübəsi, təhsil və intellekt səviyyəsi, mühakimə, arzu və istəkləri
baxımından qiymətləndirir. Bu hallarda insanlar ötürülən mesajdan öz mənafelərinə
uyğun nəticə çıxarır, eşitdiklərini yox, eşitmək istədiklərini anlayırlar. Bu maneəni
minimuma endirmək üçün tərəfdaşlar düzgün seçilməli və hazırlanan mesajlar aydın
və birmənalı tərtib edilməlidir.
2.
Kommunikatora
şəxsi
münasibətdən
qaynaqlanan
psixoloji
maneə
.
Kommunikasiyanın tərəfləri arasında inam və etibar prosesin keyfiyyətinə birbaşa
təsir edən amillərdəndir. Etibar edilməyən mənbədən alınan mesaj dəyərsiz hesab
edilir. Maneələr birbaşa mənbənin avtoriteti ilə bağlıdır. Avtoritet nə qədər yüksək
olarsa, maneələr bir o qədər az olacaqdır. Bu hallarda alınan məlumatların
yoxlanılması xüsusilə vacibdir. Bəzən etibar etmədiyiniz mənbədən belə mühüm
mesajlar ötürülə bilər. İşgüzar kommunikasiyada şəxsi münasibətlər yox,
obyektivlik öndə olmalıdır.
3.
Sosial-mədəni maneə
. Tərəfdaşlar arasında sosial durum, suyasi görüş, dini və
etnik mənsubiyyət baxımından mövcud olan fərqlər də birbaşa informasiyanın
qavranılmasında problemlər yaradır. Eyni simvollara müxtəlif anlamların
yüklənməsi, fərqli etiket və etik normalar, məfhum və hadisələrin
qiymətləndirilməsindəki baxış bucaqları və s. bu tip maneələrdəndir. Bu kimi fərqlər
nəinki, mesajın qəbuluna, hətta tərəflərin bir araya gəlməsinə belə neqativ təsir edir.
Sosial-mədəni baryerlərin aradan qalxması üçün insanların bir-birinə tolerant
münasibət göstərməsi, dəyərlərə hörmətlə yanaşılması gərəkdir. Sosial-mədəni
maneələrin aradan qalxması üçün tərəfdaşınızı yaxşı tanımalı, mənsub olduğu sosial
çevrə, dini və etnik mənsubiyyətindən irəli gələn xarakterik xüsusiyyətləri barədə
məlumatlı olmalısınız.
4.
Anlamada maneə.
Buna bəzən dil (linqvistik) baryeri də deyilir. Anlamada
maneələr 3 formada özünü göstərir: fonetik, üslubi, semantik.
-fonetik maneə şifahi nitqlə əlaqədardır və aşağıdakı hallarda yaranır:
a) həyəcan və düzgün nəfəs almamaqdan irəli gələn yavaş nitq. Belə nitq hətta bir
neçə metrlik məsafədən belə eşidilmir;
b) çox sürətli nitq də anlamada, dinləyicinin fikri təqib etməsində çətinlik yaradır;
c) monoton nitqlər də dinləyicini yoraraq diqqətin yayınmasına səbəb olur. Nəticədə
isə informasiyanın qəbuluna əngəl yaradır;
d) cümlələrin sonunda müəyyən sözlərin “yeyilməsi” uzun nitqlər zamanı ən çox
rast gəlinən maneələrdən biridir.
-
semantik maneə ünsiyyət iştirakçılarının məna sistemlərindəki (tezaurilər)
fərqlərlə bağlıdır. Bu və ya digər sahələrlə bağlı xüsusi leksikanın anlaşılmaması,
eyni və yaxud oxşar sözlərin fərqli mənalarda işlənməsini göstərə bilərik. Məsələn,
“kosmopolitan” sözünün mənasını bilməyən şəxs bu ifadənin kosmosla bağlı
olduğunu düşünəcək. Əslində isə “kosmopolitan” bütün insanların yeganə
cəmiyyətdən ibarət olduğunu qəbul edən, heç bir dini-etnik fərq tanımayan dünyəvi
insan deməkdir. Təbii ki, sözün kökü ilə yeni yaranan termin arasında semantik
bağlılıq var, lakin leksik baxımdan termin yeni məna çaları əldə etmişdir.
- üslubi maneə kommunikasiya prosesini kökündən məhv edə bilər. Ötürülən
məlumatın üslub cəhətdən düzgün qurulmaması anlama və qavramada ən ciddi
əngəldir. Kütlə qarşısında çıxış zamanı ağır elmi üslubda danışmaq, yaxud ikitərəfli
işgüzar görüşdə həddindən artıq rəsmi-formal tərzdə ünsiyyət qurmaq, ciddi
mövzularda yüksək pafos və bədiilik nümayiş etdirmək yolverilməzdir.
Mövzu 5.
Dostları ilə paylaş: |