Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti (unec)

3.3. Eğitim İlişkilerinin Boyutları

3.3.1. Azerbaycan’da Okul Açılması veya Diğer Şekillerde Eğitim Hizmeti Sağlanması

Azerbaycan’da günümüzde faaliyette bulunan Türkiye menşeli başlıca okullar: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Bakü Atatürk Lisesi, Diyanet Vakfı Bakü Lisesi, Bakü Türk Anadolu Lisesi-Bakü Türk Orta Okulu, Bakü Türk İlkokulu, Anadolu Üniversitesi ile Türk Dünyası İktisat Fakültesi’dir.

3.3.1.1. Bakü Atatürk Lisesi

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Azerbaycan, Kazakistan, Tataristan ve Afganistan gibi pek çok ülkede orta öğretim kurumu açmıştır. Vakfın bu coğrafyalarda lise açarken iki ayrı metot uygulamakta olduğu görülür. Birinci metot, Türk Dünyası Bakü Atatürk Lisesinde olduğu gibi, bina dışında lisenin tamamıyla vakfa ait olduğu modeldir. Buranın tek yöneticisi tayin edilen müdürdür. Türkiye'den vakfın gönderdiği öğretmenlerin haricinde mahallinden seçilecek öğretmenleri belirleyip görevlendirmek, eğitimin gerektirdiği her türlü hukukî ve diğer muameleleri yürütmek müdürün görevi olarak kabul edilmiştir. Bu yol oldukça pahalı bir yol olmasına rağmen kontrolü tamamen Vakfın eline bırakan bir yoldur. İkinci metot ise, anlaşma yapılan herhangi bir mahalli liseye Türkiye'den müdür tayin edilmekte, bu müdür okulun Türkçe derslerinden sorumlu olmaktadır. Öğrenciler yeterli sayıda öğretmenle birlikte 6. sınıftan veya 9. sınıftan ya da bazen 11 yıllık liselerde bazen 1. sınıftan itibaren Türkiye Türkçesi görmeye başlamakta ve mükemmel denilecek şekilde Türkçe öğrenmektedirler. Türkçe dışındaki derslere Vakfın tayin ettiği müdürü karışmamakta, ancak umumi Türk Tarihi ve Din ve Ahlâk Bilgisi dersleri de Vakfın öğretmenleri tarafından verilmektedir. Bu dersler dışındaki herhangi bir ders için okul Türkiye'den öğretmen isterse, Vakıf imkânları çerçevesinde bunu da karşılama gayreti göstermektedir (Yazgan, 2003: 19-20).

Azerbaycan'da açılan ilk Türk Lisesi olan Bakü Atatürk Lisesi yukarda ifade edilen birinci metoda göre kurulmuştur. Lise, Azerbaycan Bakanlar Kurulu ile Türk Dünyası Araştırmaları Vakfının yaptığı anlaşmaya esasen, 1992 yılında eğitime başlamıştır. Vakfın kurucu başkanı Prof. Dr. Turan Yazgan’ın olağanüstü gayretleri neticesinde açılan Atatürk Lisesi bünyesinde ilk ve ortaokul da bulunmakta olup, eğitim süresi ilköğretim süresi de dâhil olmak üzere toplam 11 yıldır. Öğrencilerin ilkokul döneminde (ilk dört yıl) tamamen Türkiye’den gelen öğretmenlerden ders alması esası benimsenmiştir (Gültekin, 2019).

Azerbaycan ve Türkiye vatandaşı öğrencilerin birlikte eğitim aldığı okulun eğitim dili Türkiye Türkçesidir. Ancak müfredattaki bazı dersler mevzuat gereği Azerbaycan dilinde verilmektedir. Hem Azerbaycanlı hem de Türkiye vatandaşı öğretmenlerin görev yaptığı Atatürk Lisesinde öğrenciler ortaokul birinci sınıftan başlayarak (5. Sınıf) yabancı dil dersi de almaya başlamaktadır (Hanahmedov, 2019).

Bakü Atatürk Lisesi bünyesinde halen 50’den fazla Azerbaycanlı ve Türkiye vatandaşı öğretmen görev yapmakta olup, 600’den fazla öğrenci ikili eğitim sistemi çerçevesinde eğitim almaktadır. Lisenin yeterli kütüphanesi ve bilgisayar laboratuvarı da mevcuttur. Ayrıyeten istekli öğrencilerin okul bünyesinde yeteneklerini geliştirebilmeleri için resim, müzik, halk dansları ve bilgisayar kursları da okul idaresi tarafından düzenlenmektedir. Bakü Atatürk Lisesi eğitim kalitesi ve mezunlarının üniversite sınavlardaki üstün performansları nedeniyle Azerbaycan’daki liseler arasında en başarılılardan biri olarak kabul edilmektedir (Karadağ, 2019).