Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti (unec)

2. EĞİTİMİN TARİHSEL SÜRECİ

Türk eğitim tarihi muhtevası bakımından oldukça geniştir. Türkiye ve Azerbaycan’ın soy olarak aynı kökenden gelmeleri eğitim tarihlerini açıklarken başlangıçta ortak paydada da buluşmalarına imkân sağlamaktadır. Akyüz’e göre (2012) Türklerin Müslüman olmalarından önceki dönemlerde eğitimlerinin temel özellikleri şunlardır:

1. 
   Türk toplumlarının eğitim anlayış ve uygulamaları, yaşama biçimlerinin etkisiyle şekillenmiştir.
   
2. 
   Çocukların ve gençlerin toplumsallaştırılıp eğitilmesinde Türk töresi önemli bir rol oynamaktadır.
   
3. 
   Bu devirlerdeki Türklerin eriştikleri uygarlık ve kültür düzeyi, onlarda örgün eğitim kurumlarının bulunduğuna kesin bir delil ise de bu kurumlar hakkında henüz bilgimiz yoktur.
   
4. 
   Bu dönemin edebî eserlerinde yaygın olarak bir tâlimî yani öğretici amaç bulunduğu görülür. Bunlar, insanlara hayatta yol gösterebilecek ilkeler, ahlâkî esaslar, felsefe kırıntıları taşır. Şiir ve kısmen atasözü niteliğindeki bu parçalar, o dönemlerin ahlâk ve terbiye anlayışını gösterir. Bunlar, iyiliğin, cömertliğin, bilgeliğin, cesaretin önemi ve değeri, büyüklere itaat vs. gibi bugün de yaşayan değerlerdir.
   
5. 
   Eski Türklerde alp insan tipine önem verilmektedir. Oğuz Kağan destanında Oğuz Kağan kendisine tüm dünya halklarının itaat etmesini ister ve kendisini dünyanın hükümdarı, yöneticisi olarak görür. O, dışa dönük, mekânda genişlemek isteyen, göçebe, akıncı, düşmanlar ve hayvanlarla mertçe çarpışan, üstün Türk'ü temsil eder.
   
6. 
   Eski Türklerde köklü bir bilim sevgisi vardır. Alp insan tipinin temel özelliklerinden biri, onun cesur olduğu kadar bilge bir kişi oluşudur.
   
7. 
   Eski Türklerde meslekî eğitim de önemli bir yer tutar.
   
8. 
   Türklerin tarihi bilinen en eski yazılı belgeleri de Müslüman olmalarından önceki döneme aittir.
   
9. 
   Eski Türklerde, genellikle cinsiyet farkı gözetmeden, büyük bir çocuk sevgisi vardır.