Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti (unec)

Yükseköğretimde Akreditasyon

Yükseköğretimde akreditasyon ise lisans ve yüksek lisans eğitimlerinin değerlendirildiği bir süreçtir (Untersteller, 2017). Bu süreç, bir akreditasyon kuruluşu tarafından belirli bir alanda önceden belirlenmiş, akademik ve alana özgü standartların bir yükseköğretim programı tarafından karşılanıp karşılanmadığını ölçen değerlendirme ve dış kalite güvence sürecini ifade etmektedir (http://yokak.gov.tr/akreditasyon-kuruluslari/akreditasyon-kuruluslari-nedir, 11.05.2019). Anlaşılacağı üzere akreditasyon, yükseköğretimde kalite güvencesinin dışsal bir unsuru olarak ortaya çıkmaktadır (Turner, 2013). Nitekim ABD’deki Yüksek Öğretim Akreditasyon Konseyi (The Council for Higher Education Accreditation-CHEA), akreditasyonu “yükseköğretimde fakültelerin, üniversitelerin ve programların kalite güvencesi ve kalitenin arttırılması için dikkatlice incelenmesi amacıyla oluşturulan ve kullanılan bir kurum dışı kalite gözden geçirme süreci” olarak tanımlamaktadır (Eaton, 2011 ve 2012). Başka bir tanıma göre; “bir yükseköğretim kurumunun yada herhangi bir programının, ulusal veya uluslararası düzeyde belirli performans standartlarına sahip olduğunu ortaya koymayı amaçlayan ve böylece yüksek öğretime talepte bulunanlar ve aynı zamanda kamuoyu nezdinde güven tesis etmeye yönelik bir sistemdir” (Aktan ve Gencel, 2007).

Birçok alanda olduğu üzere eğitim kurumları için de akreditasyon konusu giderek önemli hale gelmektedir. Türkiye’de yükseköğretim kurumlarının ulusal veya uluslararası akreditasyon konusundaki farkındalıklarının her geçen gün arttığı gözlemlenmektedir. Başat üniversitelerin programlarını akredite etmek için yoğun uğraşlar verdikleri bilinmektedir. Yakın gelecekte yükseköğretimde akredite edilmiş programlara olan talebin artacağı tahmin edilmektedir. Bazı ülkelerde, örneğin Almanya’nın bazı eyaletlerinde, 2003 yılından itibaren Bolonya süreciyle birlikte tüm lisans programlarının akredite olması zorunlu hale gelmiştir (Can ve Önal, 2017).

Akreditasyon, kılavuz rehber niteliğinde bağımsız (dış) değerlendirme olduğundan yükseköğretim kurumlarına sağlayabileceği başlıca katkı ve faydalar şunlar olabilir (Can, 2018:836):

• 
  Kurumlarda nitelik ve kalite artışını zorlar, bu konuda makul güvence verir.
  
• 
  Kurumların gelişmesini ve dönüşmesini sağlar.
  
• 
  Kurumların tanınırlığını ve bilinirliliğini arttırır.
  
• 
  Dönüşüm sürecinde çözümler, bağlantılar ve ortaklıklar önemli değer katar.
  
• 
  Kurumlara idealizm, motivasyon, memnuniyet, inanmışlık gibi özelliklerin yanı sıra itibar, prestij ve özgüven kazandırır.
  
• 
  Hem öğrenci, hem öğretim üyelerinin mobilitesini arttırır.
  
• 
  Kurumların uluslararasılaşma hedeflerini destekler.
  
• 
  Uluslararası yayın, proje, iş birliği konusunda çeşitli fırsatlar sunar.
  
• 
  Diploma geçerliliğini arttırır, iş garantisi sağlayabilir.
  

Türkiye’de akreditasyon kuruluşlarının yetkilendirme ve tanınma faaliyetlerinden Yükseköğretim Kalite Kurulu sorumludur. Ulusal akreditasyon kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarının tanınması süreci YÖKAK tarafından belirlenen ilke ve ölçütler kapsamında yürütülmektedir. 2016 yılından itibaren YKS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzunda (Eski adıyla ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu) YÖKAK tarafından yetkilendirilen veya tanınan akreditasyon kuruluşlarının akredite ettiği program bilgileri yer almaktadır. Yükseköğretim alanında faaliyet gösteren başlıca ulusal ve uluslararası akreditasyon kurum ve kuruluşları şunlardır:

• 
  IACBE Uluslararası İşletme Eğitimi Asamblesi, ABD
  
• 
  ECBE Avrupa Konseyi İşletme Birliği
  
• 
  IABC Uluslararası Bilgi İşlem Federasyonu
  
• 
  TEDQUAL Dünya Turizm Örgütü Turizm Eğitiminde Kalite Sertifikası
  
• 
  EFMD Avrupa İşletme Federasyonu
  
• 
  ACBSP İşletme Eğitimi ve Programları Asamblesi, ABD
  
• 
  Eurhodip – Avrupa’daki Lider Otelcilik Okulları Birliği
  
• 
  IFBE Uluslararası İşletme Eğitimi Federasyonu Üyesi
  
• 
  Archie-Europe, Avrupa Mimarlık Öğrencileri Birliği
  
• 
  MÜDEK Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği
  
• 
  MİAK Mimarlık Akreditasyon Kurulu
  
• 
  UTEAK Ulusal Tıp Eğitimi Akreditasyon Komitesi
  
• 
  ABET Accreditation Board for Engineering and Technology
  
• 
  FEANI Fédération Européenne d'Associations Nationales d'Ingénieurs
  
• 
  AACSB Association to Advance Collegiate Schools of Business
  

Görüleceği üzere günümüzde yükseköğretim alanında birçok ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşu vardır. Özellikle MÜDEK, FEDEK, HEPDAK, EPDAD gibi fen, mühendislik, sağlık ve eğitim bilimleri alanlarında ulusal akreditasyon kuruluşlarının faaliyet gösterdikleri bilinmektedir. Ancak Türkiye’de işletme okullarını doğrudan akredite eden bağımsız bir organizasyon henüz yoktur. Buna karşın işletme okullarını akredite eden çok sayıda uluslararası kuruluş vardır. Bu kuruluşlardan en eskisi ve önemlisinin ise AACSB olduğu söylenebilir. “The Association to Advance Collegiate Schools of Business” kısa adıyla AACSB, işletmelerin yanı sıra yükseköğretim kurumlarını yüz yılı aşkın süredir işletme ve muhasebe alanında akredite eden kar amacı gütmeyen Amerikan menşeli bir kurumdur.

Türkiye’de işletme alanında lisans ve lisansüstü düzeyde eğitim-öğretim veren üniversitelerin yurt dışında olduğu gibi akredite olma yolunda son yıllarda artan bir isteklilik ve gayret içinde oldukları görülmektedir. Bu doğrultuda birçok uluslararası akreditasyon kuruluşu alternatifi ile karşı karşıya oldukları halde genellikle AACSB’yi tercih ettikleri anlaşılmaktadır. Bundan birkaç yıl öncesine kadar yalnızca ikisi vakıf olmak üzere yalnızca üç üniversitenin üye ve akredite olduğu AACSB’ye bugün üye olan Türk üniversitelerin sayısı on sayısını geçmiş durumdadır. Bu üniversitelerin ortak özelliği ise Türkiye’nin önde gelen üniversiteleri olmalarıdır. Yakın gelecekte ise bu durumun tüm diğer ilgili üniversitelere de yayılacağı ve AACSB’ye üye olan üniversite sayılarının artacağı tahmin edilmektedir.

AACSB’nin internet sayfasından da görüleceği üzere Mayıs 2019 itibariyle Türkiye’de sadece Bilkent Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve Sabancı Üniversitesi AACSB akreditasyonunu elde etmişlerdir (https://www.aacsb.edu/accreditation/accreditedschools?F_Country= Turkey , 11.05.2019). AACSB’ye üye olup akredite olma yönünde ilerleyen diğer okullar ise şunlardır: Boğaziçi, Dokuz Eylül, Gebze Teknik, Istanbul Bilgi, Koç, Marmara, ODTÜ, Özyeğin ve Sakarya Üniversitesidir.

2.