Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

İon-xromofor nəzəriyyəsi. 

Üçüncü nəzəriyyə hər iki əvvəlki  nəzəriyyələri  vahid nəzəriyyədə birləşdirir.

 

Bu 

nəzəriyyəyə görə indikator molekulu ionlara dissosiasiya etdikdə, onun molekul-

unda daxili quruluş dəyişikliyi baş verir ki, bu da rəngin əmələ gəlməsinə səbəb 

olur. Misal olaraq fenolftalein və metiloranj indikatorunun quruluş və rənginin 

dəyişməsini nəzərdən keçirək: 

 

Fenolftaleinə  NaOH-in  duru  məhlulları  ilə  təsir  etdikdə 

qırmızı  rəngə  boyanmış    xinoid  quruluşu  olan  ikiəvəzli 

natrium duzu əmələ gəlir. Reaksiya aşağıdakı tənlik üzrə 

gedir. 

 

 

 

---

Fenolftalein molekulunda bu quruluş dəyişikliyi pH=8-10 baş verir. Turşuların 

təsirindən  (pH<8)  mənzərə  əksinə  olur:  rəngli  forma  rəngsiz  formaya  çevrilir. 

Əgər pH=13-14 fenolftalein yeni quruluşa malik  olacaq. 

Bu zaman benzoid quruluşlu rəngsiz üçəvəzli natrium duzu əmələ gəlir: 

 

 

 Qələvinin  çox  artıq  miqdarını  əlavə  etdikdə  fenoftaleinin  rəngsizləşməsi  də 

bununla izah olunur. 

Metiloranj tipik iki rəngli indikator olub, amfoter xassəyə malikdir. Bu indikator-

un rəngdəyişmə intervalı pH 3,1-4,4 arasındadır. pH > 4,4 olduqda metil narıncı 

sarı rəng alır. pH < 3,1 olduqda indikator molekulundakı iki benzol nüvəsindən 

biri xinoid formaya keçir və indikator qırmızımtıl-narıncı rəng alır: 

 

Turşu-əsas  indikatorlarını  xarakterizə  etmək  üçün  indikatorun  rəngdəyişmə