Azərbaycan folklorunun ilkin nəşrləri” seriyası HÜMMƏT ƏLİzadə azərbaycan el əDƏBİyyati

Şahzada İbrahim:

Məni eləmə yolumdan

Get pərim gələ bilmərəm,

Bülbül ayrılmaz gülündən

Get pərim gələ bilmərəm.
Hurinnisa:

Çox işlər etdi iradə

Sənin ilə bən içdim badə

Gəl səninlə yetək murada

Cavan gəl bəri, gəl bəri
Şahzada İbrahim:

Danış eşidim sözünü,

Kim çəkə işvə nazını

Fətəli şahın qızını

Get pərim gələ bilmərəm.
Hurinnisa:

Hurinnisayam çoxdu ahım,

Bilmirəm nədir günahım

Can sana qurban İbrahim

Cavan gəl bəri, gəl bəri
Şahzada İbrahim:

İbrahimam getirmişəm

İşi bura yetirmişəm

Asdan qardaş itirmişəm,

Get pərim gələ bilmərəm.

Sözləri tamama yetişdi. Hər iki yar mehriban biri-birini ağu­şa çəkib, otağa daxil oldular. Bir qədər istirahətdən sonra şirin söh­bətə başlayıb, başlarına gələn qəza və qədəri bir-birinə nağıl et­dilər.

Hurinnisa İbrahimin əhvalatından xəbərdar olanda mat-məət­təl qalıb, dedi: İbrahim yaman bəlalara düçar olmuşam. Qorx­­ma bi­zi yaradan kərimdir.

İbrahim Hurinnisanı ağuşa çəkib, üzündən, gözündən öpdü. İş, işrətə başdadı.

Bir gün şirin söhbət əsnasında İbrahim dedi:

– Ey nazənin xoş guftar, indi mana izin ver bir qədər şəhərə çı­xıb, bəlkə xuda rast getirə qardaşım Asdan şahdan xəbər dutum.

Hurinnisa İbrahimi bir can kimi bağrına basıb, cavabında:

– Ey mənim canım, qorxuram şəhərdə vücuduna bəla to­xu­na.

İbrahim qolunu Hurinnisanın boynuna həmayil edib, alma ya­naxlarından busə aldı.

– Ey munisi can, xof etmə, xuda bizə yardı. Mana heç bir afət və bəla toxunmaz.

Hər ikisi mirvarid yüzüklərini biri-birinə yadigar verib, halal­­­­­­­laşdığdan sonra İbrahim qızdan ayrılıb, Hirat şəhərinə gez­mə­­­yə çıxdı. Hirat şəhərini küçə-bə-küçə seyr edirdi. Axşam vəx­ti gənə bir küçədən keçəndə Musa adlı bir halvaçı İbrahimi gö­rüb:

– Ey cavan nurəsidə, bu axşam vəxti yalnız bu küçədə nə gezirsən?

– Əmi, bu şəhərə taza gəlmişəm. Ona görə nabələdəm.

– Gəl mənə şagird ol. Sana oğlum kimi baxıb, həqqini də ve­­­rə­rəm.

İbrahim öz-özünə dedi: çox yaxşı işdir. Həm burada çörə­gi­mi yeyib, dolannam, həm də qardaşımdan xəbər dutaram. Gö­rək xuda nə istəyib, bu fikirnən halvaçı Musanın dükanına gəlib, ona şagird oldu.

Şahzada İbrahimin sayasında halvaçı Musanın halvası daha zi­yada muştərigir oldu. Ona görə halvaçının var-döləti gün-gün­dən ziyadələndi.

İbrahim halvaçı Musaya şagirdlik etməkdə olsun gəl sana Bə­­sirəli Şəmun yəhudidən xəbər verim. Şəmun yəhudi hər bir məmləkətdə tanınmış bir tacir idi. Hər yerə mal göndərib, özü də malların üstü ilə gedərdi. Bir gün Şəmun yəhudi tacirlər ilə mal aparıb Dağıstana getmişdi. Dağıstanda Hüseyn şahın qızı Səkinə xanıma aşıq oldu. Elçi göndərdi qoca olmağına görə Hüseyn şah ver­mədi. Dağıstandan yük bağlıyıb, bir neçə tacir ilə Hirata gəldi. Qəzadan malları Hiratda xırıd etdikdən sonra bir gün ha­man Şəmun yəhudi halvaçı Musanın dükanına gəldi. Taam təna­vil edən bu cavan nurəsidəni görüb öz-özünə yaxşı rast gəldi. Özümlə Dağıstana aparıb oğlum deyə Hüseyn şahın qızını bu­nun adına özüm üçün alaram. Halvaçı Musadan xəbər aldı ki:

– Bu cavan haradan sənin əlinə düşübdü?

Halvaçı Musa onun cavabında:

– O öylə bir cavandır ki, dünyada misli manəndi yoxdu. Çünki o dükana gələndən bəri mənim var-dölətim gün-gündən artır.

Yəhudi bir qədər fikirdən sonra hilə yolu ilə halvaçı Musanı hüzura çağırıb, dedi:

– Musa mən ölüm, bu cavanı bu gecə mana qonaq ver. Bir qədər nisyəm var onu yazsın. Gənə də götürrəm.

Halvaçı Musa Şəmun yəhudi ilə dost olduğundan bunun sö­zü­nə razı oldu. İbrahimi yanına çağırıb, buyurdu:

– Oğlum, bu gecə bu tacir ilə get, bunun hesabı var yaz, sa­bah gələrsən.

İbrahim dinməz-söyləməz yəhudi ilə onun mənzilinə getdi. Şəmun yəhudi gecəni İbrahim ilə yazı bahanası ilə keçirdi. Sa­bah olcaq İbrahimi özü boyda bir sandığa qoyub ağzını qıfılladı. Və nəfəs almağa sandığın bir tərəfindən yer qoydu.

Qafilə qatırı sazlayıb, Dağıstana tərəf yola düşməgə amada oldu. O yandan Hurinnisa o gündən ki, İbrahimdən ayrı düş­müş­dü, ah fəğan içində giryan çağ ömür sürürdü. Əmma yaxşı idi ki, qaravaşdardan biri İbrahimi halvaçı Musanın dükanında görüb, Hu­rinnisaya demişdilər ki, “ey nazənin, qorxma, İbrahim halvaçı Mu­­saya şagird. Qardaşı Asdan şahı gözləyir. O gələndə visala ye­ti­şərsiniz”.

Hurinnisa İbrahimin Hiratda olmağına görə sakit idi. Qə­za­dan o gecə ki, İbrahimi Şəmun yəhudi dutmuşdu, Hurinnisa xab nazda ya­­­tarkən, aləm röyada İbrahimi bir insafsız seyadın əlində giriftar gör­­­müşdü. Hölnak vaqiəni gördükdən gözünün ya­şını əbr bahar bu­­lutu kimi töküb, zülfü pərişan edirdi. İbra­him­dən bir xəbər gətir­mək üçün qarabaş Sadəti yanına çağırıb əhvalatı ona nağıl etdi.

– Hərgah İbrahimdən mana bir xəbər gətirsən sana iki özün ağırlığında qızıl verrəm, həm də kəniz baş edərəm.

Sadət xanım da bu sözü eşidib, gözləri miroj pişigin gözünə dön­dü. İbrahimdən bir xəbər gətirmək üçün şəhərə çıxdı. Yol ilə ge­­­dərkən gördü ki, Şəmun yəhudi qafilə-qatır ilə Hirat şəhə­rin­dən çıxmaq istəyirdi. İbrahim sandığın nəfəs bacasından oyan-bu­­­­yana baxırdı ki, bəlkə bir tanış adam rast gələ ki, ondan Hu­rin­­ni­­saya xəbər göndərə. Birdən nəzəri Hurinnisanın qarabaşı Sa­­­­­dətə düşdü. Bir tor Şəmun yəhudinin əlindən giriftar olub Da­ğıs­­tana aparılmasını ona andırırdı. Sadət İbrahimin Şəmun yə­hu­di­nin əlində giriftar olmasını biləndən sonra özünü Hu­rinnisaya ye­tirib, əhvalatı ona nağıl etdi. Hurinnisa yaxasını çak, zülflərini pə­­rişan edib, qarabaşları ilə qəsrin qabağındakı yolun kənarına çıx­­dı. Şəmun yəhudi qafilə-qatırnan qəsrin qabağından keçəndə Hurinnisa qarabaşlara işarə edib qafiləni dayandırtdı.

– Ey şəxs, amandı mənim yarımı aparma, çünki mən ondan ayrı dura bilmərəm. Hərgah İbrahimi puldan ötəri aparırsan yeddi özü ağırlığı pul verim.

– Ey nazənin, mana pul lazım dəgil, özümün pulum, malım ən­­­da­zədən çıxıbdı. Necə ki, sən İbrahimə, İbrahim də sana aşiq­dir. Elə də mən bir qıza aşiqəm. Mən qoca olmağıma görə onu mana vermirlər. İndi İbrahimi aparıb öz oğlum adına qızı buna alıb visalına yetişəcəgəm.

– Ey yəhudi, sinəmə beş xana söz gəlib, qulaq as deyim.

Hurinnisa:

Yol istərsən hər tərəf yol verim

Pul istərsən yeddi ağırı pul verim

Xal istərsən ağ üzümdən xal verim

Aman yəhudi gəl aparma yarımı.

Hurinnisanın yəhudiyə yalvarmağını İbrahimin qeyrəti qa­bul etməyib, Hurinnisaya dildarlıq verir.